|
Nie obrażaj więc mojej inteligencji poprzez czynione na pokaz zaniżanie własnej.
STAW KOLANOWY WSTĘP: Staw kolanowy jest największym stawem ustroju ludzkiego. Łączy on udo z golenią, przy czym ze strony podudzia tylko kość piszczelowa uczestniczy w tym połączeniu. Staw kolanowy jest stawem złożonym, gdyż biorą w nim udział trzy kości: udowa, piszczelowa i rzepka. Wypukłą powierzchnię stawową tworzą oba kłykcie kości udowej, które przylegają do lekko zagłębionych powierzchni stawowych górnych kłykci kości piszczelowej. Od przodu przylega do kłykci kości udowej rzepka, uzupełniając niejako panewkę stawową. • Najważniejszymi strukturami anatomicznymi stawu kolanowego są: struktury kostne, powierzchnie stawowe (chrząstka stawowa), łąkotki, więzadła, mięśnie, staw rzepkowo-udowy (między kością udową, a rzepką) i torebka stawowa. 1. Struktury kostne Wypukłe kłykcie kości udowej stanowią główkę stawową, która porusza się po wklęsłych powierzchniach kłykci kości piszczelowej stanowiących panewkę stawową. Rzepka jest spłaszczoną kością włączoną w aparat wyprostny kolana, czyli w ścięgno mm czworogłowego uda i dzięki swojemu położeniu chroni staw kolanowy od przodu. 2. Łąkotki W jamie stawu znajdują się ruchome uzupełnienia panewki w postaci dwóch przesuwalnych, półksiężycowatych tworów włóknisto-chrzęstnych, zwanych łąkotkami. Posiadają one sierpowaty kształt, a w przekroju czołowym mają postać klina, podstawą zwróconą do torebki stawowej, zaś wierzchołkiem do wnętrza stawu. W prawidłowym stawie kolanowym występują dwie łąkotki: boczna i przyśrodkowa. Do głównych funkcji łąkotek należą: - poprawienie zwartości stawu, - przenoszenie obciążeń i osłanianie chrzęstnych powierzchni stawowych, - ograniczanie maksymalnego zgięcia i wyprostu stawu, - rola w odruchach nerwowych.
Poniżej rzepki znajduje się jeszcze ciało tłuszczowe podrzepkowe, które nie dopuszcza do fałdowania się torebki stawowej w czasie ruchów w stawie.
3. Więzadła W stawie kolanowym najważniejszą rolę odgrywają więzadła poboczne i krzyżowe. a) więzadło poboczne piszczelowe (MCL)biegnie od nadkłykcia przyśrodkowego kości udowej do kości piszczelowej, zrastając się z torebką stawową i łąkotką przyśrodkową. Główną funkcją tego więzadła jest ograniczenie nadmiernej koślawości oraz rotacji zewnętrznej piszczeli. b) więzadło poboczne strzałkowe (LCL) rozpoczyna się na nadkłykciu bocznym kości udowej, a kończy na głowie strzałki. Główna rola tego więzadła polega na ograniczaniu szpotawości kolana. c) więzadło krzyżowe przednie (ACL) biegnie od pola międzykłykciowego przedniego do przyśrodkowej powierzchni kłykcia bocznego kościudowej. Najważniejsza rola tego więzadła polega na ograniczaniu przedniego przemieszczania piszczeli względem kości udowej, ograniczaniu nadmiernego zgięcia i wyprostu oraz forsownego koślawienia i szpotawienia w wyproście i zgięciu. d) więzadło krzyżowe tylne (PCL) jest rozpięte między polem międzykłykciowym tylnym a boczną powierzchnią kłykcia przyśrodkowego kości udowej Więzadło to składa się z dwóch oddzielnych części zróżnicowanych anatomicznie i funkcjonalnie. Taka budowa więzadła gwarantuje jego podstawową funkcję, jaką jest zabezpieczenie tylnego przemieszczania piszczeli oraz ograniczanie maksymalnego wyprostu i zgięcia. Pozostałe więzadła to: e) więzadło poprzeczne kolana f) więzadło rzepki g) więzadło podkolanowe skośne h) więzadło podkolanowe łukowate
4. Mięśnie Mięśnie działające na staw kolanowy zaliczane są do grupy tzw. stabilizatorów czynnych. Najważniejszą rolę wśród nich odgrywa najsilniejszy prostownik stawu - mięsień czworogłowy. Jest on dynamicznym partnerem więzadła krzyżowego tylnego w stabilizowaniu kolana w płaszczyźnie strzałkowej oraz decyduje o wyproście kolana. Pozostałe stabilizatory czynne to mięśnie: krawiecki, smukły, półścięgnisty, półbłoniasty, podkolanowy, dwugłowy uda oraz brzuchaty łydki.
Urazy- wstęp: Normalnym ruchem stawu kolanowego jest tak zwana płaszczyzna strzałkowa, czyli wyprost - zgięcie. Ruchy rotacyjne, czy wymuszone przez działające zewnętrznie siły powodują urazy. Siła powodująca uraz czasami jest duża, a czasami może się to zdarzyć podczas przysiadu czy np. tańca.
1.CHOROBY BŁONY MAZIOWEJ STAWU KOLANOWEGO: Do najczęstszych przyczyn chorób błony maziowej stawu kolanowego należą mikrourazy, powstające przy dużych obciążeniach treningowych, które sumując się doprowadzają do wysięku w stawie. OBJAWY: -wysięk i obrzęk, -podwyższona temperatura skóry w okolicy stawu, -przykurcz zgięciowy stawu, -ograniczenie ruchów stawu. LECZENIE: -czasami konieczne jest usunięcie wysięku;
-W OKRESIE OSTRYM usprawnianie lecznicze zapalenia błony maziowej obejmuje: +unieruchomienie kończyny oraz zastosowanie krioterapii i leków przeciwzapalnych na okolicę stawu kolanowego, + przy istniejącym przykurczu zginaczy st. kolanowego stosuje się wyciąg z obciążeniem w celu likwidacji przykurczu, jak również w celach diagnostycznych, ponieważ niemożność uzyskania wyprostu w stawie może świadczyć o uszkodzeniu łąkotki. + w okresie tym wykonuje się masaż kontralateralny st. kolanowego i mięśnia czworogłowego. -W OKRESIE PODOSTRYM stosuje się: + unieruchomienie względne stawu w pozycji wyprostnej i ucisk w postaci owinięcia kończyny kilkoma warstwami waty, w celu przyspieszenia wchłaniania wysięku i zmniejszenia uczucia napięcia. + należy unikać pozycji pionowej z obciążeniem kończyny i ułożenia jej w zgięciu w st. kolanowym. + na czas rehabilitacji usuwa się unieruchomienie i przeprowadza się masaż i ćwiczenia izometryczne mięśnia czworogłowego albo drenaż limfatyczny z ominięciem st. kolanowego, gdy jeszcze występuje obrzęk. -PO USTĄPIENIU OKRESU PODOSTREGO: + wykonuje się masaż stawowy centryfugalny z zastosowaniem środków wspomagających masaż o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwobrzękowym. + wykonuje się masaż mięśnia czworogłowego i masaż okostny okolicy stawu. + najważniejszym elementem rehabilitacji są tu ćwiczenia czynne i czynne z oporem st. kolanowego, a do czasu osiągnięcia pełnej wydolności stawu i mm czworogłowego zaleca się używanie stabilizatora st. kolanowego podczas chodzenia.
2. ZAPALENIE KALETEK: KALETKI – są to różnej wielkości torebki wysłane błoną maziową oraz wypełnione płynem maziowym. Zlokalizowane są w miejscach szczególnie narażonych na urazy oraz w okolicach gdzie mięsień, ścięgno lub powięź przebiegają ponad kością lub torebką stawową. W zależności od położenia wyróżniamy kaletki: stawowe, bloczków stawowych, podskórne, podścięgniste oraz podpowięziowe. Kaletki mogą ulec aseptycznemu zapaleniu zarówno w wyniku urazów ostrych, jak i przewlekłych. Wtórnie może dojść do zakażenia bakteryjnego i powstania ropnia. OBJAWY: - ból nasilający się przy ucisku i ruchach stawu, - obrzęk, - wysięk do jamy kaletki, - podwyższona ciepłota skóry nad kaletką a niekiedy ciała, LECZENIE: - usunięcie płynu kaletki, - założenie opatrunku uciskowego, - unieruchomienie stawu, - w niektórych przypadkach konieczne jest miejscowe podawanie steroidów, - w razie braku poprawy stosuje się operacyjne wycięcie kaletki ( tylko w przypadkach, gdy kaletka nie będzie już spełniała swojej funkcji).
3. CHOROBA HOFFY: Dochodzi w niej do przerostu i/lub obrzęku ciała tłuszczowego znajdującego się pod więzadłem właściwym rzepki. Powstaje w wyniku urazów bezpośrednich lub sumowania się mikrourazów. OBJAWY: - ból nasilający się w czasie prostowania stawu kolanowego, - uwypuklenie skóry po obu stronach więzadła właściwego rzepki, - obrzęk przedniej okolicy stawu, LECZENIE: - ograniczenie przeprostu kolana, - podawanie środków przeciwzapalnych, -fizykoterapia, - wyjątkowo konieczne jest wycięcie części przerośniętego ciała tłuszczowego oraz otaczającej go błony maziowej.
4. USZKODZENIE APARATU WYPROSTNEGO KOLANA: Do uszkodzeń ciągłości aparatu wyprostnego kolana dochodzi najczęściej w wyniku złamania rzepki. Jednak gwałtowny skurcz mięśnia czworogłowego uda przy pokonywaniu dużego oporu może spowodować zerwanie więzadła rzepki lub oderwanie przyczepu więzadła, a także zerwanie ścięgna mm czworogłowego uda. Do uszkodzenia więzadła rzepki dochodzi najczęściej u osób poniżej 40 roku życia, do zerwania ścięgnami czworogłowego uda u osób starszych, u których współistnieją zmiany ogólne lub zwyrodnieniowe.
5. ZŁAMANIA RZEPKI: Złamania rzepki nie przedstawiają większego problemu urazowego, gdyż stanowią zaledwie 2% wszystkich złamań. Wczesne wyniki leczenia są względnie dobre. Ulegaja one jednak w miarę czasu znacznemu pogorszeniu, wynikającemu z rozwoju zmian zwyrodnieniowych. Złamanie występuje najczęściej u ludzi w wieku średnim w momencie poślizgnięcia się i upadku na kolano lub w chwili wypadku drogowego, kiedy kierowca uderza kolanem o deskę rozdzielczą samochodu. Podział: -złamania poprzeczne, -złamania wielofragmentowe, -złamania brzegów – dalszych lub bocznych (złamania podłużne) Po urazach bezpośrednich, przy zgiętym stawie kolanowym: -powstają złamania otwarte lub wielofragmentowe, Po urazach pośrednich dochodzi do: -złamań poprzecznych, -przerwania aparatu wyprostnego st. kolanowego, -powstania krwiaka wewnątrz stawu, -uszkodzeń chrząstki stawowej – rzepki i kłykci kości udowej. W czasie diagnostyki nie wolno zapominać o możliwości istnienia rzepki dwudzielnej lub trójdzielnej!!!
Objawy: -ból, -obrzęk, -krwiak, -zblednięcie lub zaczerwienienie skóry, -zniekształcenie, -ograniczenie lub całkowite zniesienie czynności st. kolanowego Różnicowanie: -przerwanie mm. czworogłowego, -przerwanie więzadła rzepki, -zwichnięcie urazowe rzepki z rozerwaniem torebki st. -uraz przy rzepce dwudzielnej (rtg drugiego stawu dla porównania), -uszkodzenie chrząstki stawowej. Leczenie: 1.NIEOPERACYJNE – prowadzi się w przypadku nie przemieszczonych złamań wielofragmentowych oraz – rzadziej –poprzecznych, przy zachowanym aparacie wyprostnym. Unieruchomienie w podłużniku lub tutorze gipsowym zakłada się na 6 tygodni. 2.OPERACYJNE – leczy się złamania rzepki z uszkodzonym aparatem wyprostnym st. kolanowego oraz złamania otwarte. Zabieg może polegać na krwawym nastawieniu i zespoleniu popręgiem Webera (złamania z niewielką liczbą odłamów), wkrętami przy złamaniach poprzecznych lub pętlą z drutu (cerclage) wokół złamanej rzepki. Wykorzystuje się też metody kombinowane, a także częściowe wycięcie rzepki oraz wyjątkowo całkowite wycięcie rzepki. ROKOWANIE: -powrót czynności st. kolanowego po 3-4 miesiącach, -zmiany zwyrodnieniowe stawu rzepkowo-udowego, -staw rzekomy rzepki przy niedostatecznej stabilizacji.
6. USZKODZENIA WIĘZADEŁ STAWU KOLANOWEGO: W przypadku tych uszkodzeń może dojść do trwałego inwalidztwa gdyż całkowita rekonstrukcja więzadeł nie zawsze jest możliwa. Bezpośrednio po urazie diagnostykę utrudniają dolegliwości bólowe, odruchowe napięcie mięśni oraz krwiak. Dlatego w wielu przypadkach niezbędne jest wykonanie po kilku dniach powtórnego badania klinicznego (często w znieczuleniu) i / lub artroskopowego. Więzadła ulegają uszkodzeniu w miejscu przyczepu do kości (udowej lub piszczelowej) lub w części ścięgnistej. Towarzyszy im przerwanie torebki stawowej (niekiedy jedynie jej warstwy wewnętrznej), krwiak śródstawowy, uszkodzenie powierzchni stawowych oraz niekiedy złamania. Uszkodzenie więzadeł pobocznego piszczelowego i pobocznego strzałkowego następuje w wyniku zadziałania urazu bezpośredniego po odpowiedniej stronie(silne odwodzenie lub przywodzenie) z równoczesna rotacją podudzia względem uda przy wyprostowanej kończynie. Przy uszkodzeniu więzadła pobocznego piszczelowego najczęściej ulega też uszkodzeniu więzadło krzyżowe przednie, a uszkodzeniu więzadła pobocznego strzałkowego może towarzyszyć niedowład lub porażenie nerwu strzałkowego w związku z jego rozciągnięciem. Przy świeżych urazach chory początkowo może chodzić o własnych siłach, a objawy bólowe zwiększają się stopniowo, osiągając maksimum następnego dnia. Chory podczas chodzenia ma uczucie niepewności i bocznej niestabilności stawu kolanowego. LECZENIE: Usprawnianie lecznicze przy uszkodzeniach niewielkiego stopnia (staw musi być stabilny w wyproście, w zgięciu do 30o, a boczna niestabilność nie może przekraczać 10o) obejmuje leczenie zachowawcze. Stosuje się nakłucie stawu w celu opróżnienia jamy stawu z płynu oraz opatrunek gipsowy na całą kończynę w pozycji niewielkiego zgięcia i koślawości lub szpotawości, wpływający na maksymalne zbliżenie przyczepów i rozluźnienia więzadła krzyżowego przedniego. Przy niestabilności III stopnia stosuje się leczenie operacyjne, polegające na połączeniu końców więzadła.
Do uszkodzenia więzadeł krzyżowego przedniego lub tylnego dochodzi wskutek urazu bezpośredniego, działającego na podudzie (od przodu lub od tyłu), przy zgiętym stawie kolanowym. Osoba z zerwanym jednym z więzadeł ma uczucie niepewności i osłabienia stawu kolanowego przy obciążaniu kończyny dolnej chorej, a zerwanie obu więzadeł powoduje przednio-tylną niestabilność kolana i znaczne ograniczenie wydolności chodu. W celu sprawdzenia uszkodzenia więzadeł krzyżowych przeprowadza się badanie ruchów szufladkowych, które wykonuje się u osoby leżącej tyłem, z kończyną dolną badaną zgiętą w stawie kolanowym do kąta 90o i stopą opartą o podłoże. Terapeuta siadając na stopie badanej kończyny stabilizuje podudzie, a rękami obejmuje podudzie poniżej stawu kolanowego. Następnie próbuje wykonać ruchy golenią do przodu i do tyłu. W przypadku zerwania więzadła krzyżowego przedniego podudzie łatwo przesunie się do przodu, natomiast przy zerwaniu więzadła krzyżowego tylnego podudzie przesunie się łatwo do tyłu. Minimalne przesunięcie do przodu goleni jest normalne, jeżeli występuje również w drugiej kończynie. LECZENIE: -W przypadku uszkodzenia jednego więzadła najczęściej stosuje się leczenie zachowawcze, polegające na unieruchomieniu kończyny opatrunkiem gipsowym na okres ok. 2m-cy z równoczesnymi ćwiczeniami izometrycznymi i izotonicznymi mm uda. -Zerwanie obu więzadeł jest bezwzględnym wskazaniem do leczenia operacyjnego, ponieważ wczesne połączenie końców więzadła rokuje pozytywnie np. na powrót do uprawianej dyscypliny sportu. Usprawnianie lecznicze po rekonstrukcji więzadeł krzyżowych przedniego i tylnego rozpoczyna się już w dniu zabiegu. Po operacji kończynę umieszcza się w specjalnej szynie, za pomocą której będzie można prowadzić ćwiczenia bierne.
7.SKRĘCENIA STAWU KOLANOWEGO: Powstają zazwyczaj na skutek mechanizmów pośrednich, czy różnorodnych zespołów przeciążeniowych. Dla potrzeb leczniczych wprowadzono dwa pojęcia: SKRĘCENIE – stanowi uraz jednostki mięśniowo–ścięgnistej, NADERWANIE – stanowi uraz stabilizatorów torebkowo- więzadłowych. Pod pojęciem jednostki mięśniowo-ścięgnistej rozumie się mięsień, jego ścięgno oraz przyczepy bez wyróżniania ważności któregokolwiek z elementów, traktując w przypadku uszkodzenia jednostkę jako całość. OBJAWY: -ból samoistny oraz podczas wykonywania ruchów, -obrzęk stawu, -krwiak w stawie, -upośledzenie funkcji kończyny, -wskazane badanie RTG i ultrasonograficzne, -niekiedy wskazane badanie artroskopowe. Wśród ostrych uszkodzeń omawianej jednostki wyróżnia się obrażenia: -NIEWIELKIE (lekkie rozciągnięcie)– uszkodzona zostaje mała liczba włókienek ścięgnistych oraz torebka stawowa. -UMIARKOWANE (średnie naderwanie)– uszkodzenie większej liczby włókien więzadłowych oraz niestabilność stawu. -CIĘŻKIE (ciężkie rozerwanie)– całkowite przerwanie struktury więzadła lub oderwanie jego przyczepu kostnego. MOGĄ IM TOWARZYSZYĆ: -uszkodzenia łąkotek, złamania bliższej nasady kości piszczelowej, wyniosłości międzykłykciowej i głowy strzałki, uszkodzenia kostno-chrzęstne rzepki i kłykci kości udowej oraz tętnicy podkolanowej.
LECZENIE: -przy niewielkich uszkodzeniach polega na odciążeniu bolesnej okolicy, miejscowych okładach oziębiających, podawaniu środków przeciwbólowych i przeciwobrzękowych oraz ograniczeniu aktywności ruchowej na około 2-3 tygodnie. -w uszkodzeniach umiarkowanych konieczne jest unieruchomienie kończyny przez 4-6 tygodni, a następnie intensywna rehabilitacja. Niekiedy konieczne bywa pierwotne leczenie operacyjne. -w uszkodzeniach ciężkich i zastarzałych wskazane jest leczenie operacyjne.
8.ZWICHNIĘCIE STAWU KOLANOWEGO: To ciężkie uszkodzenie stawu powstające w następstwie urazu bezpośredniego lub pośredniego, w wyniku czego przerwane zostają więzadła. Często dochodzi również do złamania wyniosłości międzykłykciowej, uszkodzeń łąkotek, powierzchni stawowych. Groźnym powikłaniem jest uszkodzenie tętnicy podkolanowej oraz nerwu piszczelowego i strzałkowego.
PODZIAŁ: -CZĘŚCIOWE, CAŁKOWITE, -TYLNE, PRZEDNIE, BOCZNE (rzadkie), PRZYŚRODKOWE, -ZAMKNIĘTE, OTWARTE.
OBJAWY: -ból (samoistny, uciskowy, przy ruchach biernych i czynnych), -obrzęk, -wzmożone ucieplenie skóry nad stawem, -zniekształcenie obrysów stawu, -krwiak w stawie (wymaga usunięcia), -zniesienie ruchów czynnych i biernych w stawie, -przymusowe ustawienie kończyny, -sprężysty opór przy próbie pokonywania zwichnięcia, -powikłania podobne jak przy złamaniach. LECZENIE: -pierwsza pomoc na miejscu wypadku polega na unieruchomieniu stawu zgodnie z zasadą Potta (musi ono obejmować wszystkie kości tworzące staw) w podobny sposób jak w złamaniach, znalezieniu ewentualnych uszkodzeń: +naczyń -zawsze zbadać ukrwienie kończyny poniżej zwichnięcia, +nerwów – zaburzenia czucia, niedowład, -wykonanie badania klinicznego i radiologicznego, -nastawienie zwichnięcia przez lekarza z odpowiednim doświadczeniem klinicznym: +zazwyczaj stosuje się nastawianie nieoperacyjne- ręczne lub z zastosowaniem wyciągu, +niekiedy konieczne jest leczenie operacyjne – zwichnięcia otwarte, nieodprowadzalne, uszkodzenie tętnicy podkolanowej. +NASTAWIENIA NALEŻY DOKONAĆ JAK NAJSZYBCIEJ, W ZNIECZULENIU!!! (zwykle ogólne), A NIEKIEDY PRZY ZWIOTCZENIU CHOREGO! -po nastawieniu i usunięciu krwiaka konieczna jest ponowna kontrola radiologiczna oraz kontrola ukrwienia i unerwienia kończyny, -konieczne jest unieruchomienie zewnętrzne stawu do czasu wygojenia uszkodzeń torebki i więzadeł. POWIKŁANIA: -WCZESNE – uszkodzenie kanek miękkich, powierzchni stawowych... |
Menu
|