W3, OCHRONA ŚRODOWISKA, gospodarka przestrzenna

Wykład 3

GP – dziedzina wiedzy o zasadach gospodarowania prz-nią i w prz-ni.

G. w prz-ni – to prz-ne organizowanie systemu spółeczno-ekonomicznego w wymiarze terytorialnym.

G.p. w 2 ujęciach:

1.                  naukowe (poznawczo-wyjasniające) – dziedzina naukowa która zajmuje się wyjasnianiem mechanizmów i procesów zachodzących w prz-ni przyrodniczej i antropogenicznej.

2.                  praktyczne:

o       dział-ć gospodarcza rozpatrywana w ujęciu przestr-ym.

o       dział-ć praktyczna zmierzająca do zagospodarowania, kształtowania i przekształcenia prz-ni antropogenicznej

o       proces podejmowania i realizowania decyzji dotyczących określonego stanu prz-ni geograficznej

o       dział-ć organizująca prz-ny system gospodarczy

Znaczenie GP wynika z:

1.                  postępującego procesu koncentracji ludności i podmiotów gospodarczych w miastach i strefie podmiejskiej

2.                  wzrostu intensywności zagospodarowania prz-ni

3.                  wzrostu zapotrzebowania na tereny pod określone zagospodarowanie

4.                  pojawiania się i nasilania konfliktów na tle użytkowania terenu

5.                  wzrostu stopnia dewastacji środowiska przyrodniczego

6.                  zakłócenia ładu prz-go

7.                  pojawienia się chaosu w zagospodarowaniu prz-ym

8.                  wzrostu konkurencyjności miejsc

9.                  narastania poziomu woluntarystycznego traktowania prz-ni

Argumenty te w wystarczający sposób przekonują o dużym znaczeniu i konieczności prowadzenia g.p.

§                    Architekturą i urbanistyką – nacisk na gospodarowania prz-nią. Prz-ń ma zatem wymiar fizyczny a działania przekładają się na rozwiązania techniczne.

§                    Naukami ekonomicznymi – tu nacisk kładzie się na problematykę rozwoju gospodarczego zachodzącego w prz-ni. Prz-ń uzyskuje wymiar bardziej abstrakcyjny niż fizyczny.

§                    Naukami geograficznymi – tu koncentruje się na poznawaniu rzeczywistości przestrzennych (w mniejszym stopniu kreacji rzeczywistości). Rzeczywistość prz-na rozumiana szeroko: od badań społeczno-demograficznych, przez ekonomiczne i kulturowe do przyrodniczych i ekologicznych. Na podstawie tych opisów tworzone są diagnozy stanu zagospodarowania i prognozy rozwojowe.

§                    Geodezją – tu sprowadza się do parametryzacji prz-ni, co umożliwia tworzenie zasad systemu informacji terenowej, gromadzącej skwantyfikowane parametry prz-ni fizycznej z możliwością ich kartowania.

Zakres pojęcia „GP”

GP jako gospodarka odległością:

§                    Rola odległości w kształtowaniu procesów rozwoju spółeczno-ekonomicznego

§                    W modelach prz-nych

GP jako problematyka użytkowania ziemi:

§                    Jako gospodarka prz-na

§                    Zróżnicowanie prz-ni

§                    Przejmowanie ziemi na różne cele

§                    Kobierzyce

GP jako gospodarka zasobami środowiska przyrodniczego:

§                    Nowa dziedzina gospodarki prz-ej

surowce:

o                   powszechnie występujące

o                   ściśle zlokalizowane

o                   czyste

o                   tracące na wadze

GP jako gospodarka regionalna:

§                    Podstawową jednostką odniesienia – region.

§                    Tu mieści się problematyka rozwoju regionalnego, interregionalnego, polityki regionalnej.

GP jako problematyka organizacji prz-ej rozwoju społeczno-ekonomicznego:

Szeroka problematyka, obejmuje:

§                    Współdziałanie układów centralnych, branżowych, prz-ych

§                    Bariery wzrostu w gospodarce prz-ej

§                    Organizację prz-nną produkcji i infrastruktury technicznej

§                    Społeczne aspekty gospodarki prz-ej

§                    Podstawy prawne gospodarki prz-ej

GP a przestrzenne zagospodarowanie kraju:

§                    Sprzężenia zwrotne

GP to kształtowanie przestrzennej organizacji rozwoju społeczno-gospodarczego przez działalność w zakresie:

§                    Planowania prz-go

§                    Gospodarki gruntami

§                    Programowania rozwoju infrastruktury technicznej i spółecznej

§                    Programowania spółeczno-gospodarczego i prze-go rozwoju gmin, miast, regionów

§                    Łagodzenia regionalnych różnic w poziomie gospodarki i jakości życia ludzi

§                    Ochrony środowiska i ekorozwoju

§                    Formulowanie zasad polityki prz-ej na wszystkich szczeblach zarządzania

§                    Organizacji współdziałania administracji samorządowej i rządowej oraz współpracy w ramach Unii Europejskiej

Wszystkie wyżej wymienione problemy mogą rozwiązać tylko dobrze zawodowo przygotowani, kompetentni liderzy spółeczności lokalnych – wójtowie, burmistrzowie, urzędnicy samorządowi.

Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu prz-ym z 27 marca 2003 r jest podstawowym aktem prawnym regulującymw Polsce gospodarowanie prz-nią i w prz-ni.

Szczególowe zapisy tej ustawy dotyczą głównie planowania prz-go i zagospodarowania prz-go (nie ma tu terminu „gospodarka prz-na”).

Podmioty takie można wyprowadzić z: tej ustawy i z Ustawy o samorządzie terytorialnym (obecnie samorządzie gminnym).

Gmina

G. – podstawowe ogniwo polskiego systemu gospodarki prz-ej-

Władze g. (gospodarz terenu) decyduje o przeznaczeniu terenu na różne formy użytkowania i ustala zasady jego zagospodarowania.

Wpływ na GP wywiera się poprzez zatwierdzenie „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania prz-go” oraz „Miejscowego planu zagospodarowania prz-go”.

„Miejscowy plan zagospodarowania prz-go” – dokument stanowiący podstawe prawną GP.

Województwo

Siła władztwa planistycznego jest znacznie mniejsza niż gminy.

Podstawowym dokumentem samorządu województwa w sprawach GP jest Plan zagospodarowania prz-go województwa.

PZPW – nie jest prawem powszechnie obowiązującym.

Ustalenia PZPW wiążą jedynie administrację publiczną.

Kraj (państwo)

Za kierunki zagospodarowania prz-go kraju, politykę prz-nną odpowiada rząd.

Dokumentem nakreślającym koncepcję polityki prz-go zagospodarowania kraju jest dokument rządowy KPPZK.

KPPZK – nie jest aktem prawnym a jedynie pewną wizją stanu zagospodarowania.

KPPZK jest zatwierdzana przez Sejm.

Wykład 5

Konflikty przestrzenne

Konflikt – oznacza zderzenie, spór, jest zatem zderzeniem się sprzecznych interesów pomiędzy co najmniej 2 podmiotami.

Różne konflikty:

§                    Ekolodzy – konflikty ekologiczne, środowiskowe (dot. takiego zagospodarowania terenu, które wpływa negatywnie na stan środowiska powodując jego zanieczyszczenie lub degradacje).

§                    Planiści, geografowie – konflikty prz-ne.

§                    Socjolodzy – konflikty spółeczne.

§                    Urbaniści – konflikt miejski.

Główna przesłanką powstania sytuacji konfliktowych jest stały wzrost złożoności struktur prz-nych i wzrastający brak prz-ni.

4 sytuacje konfliktowe (J. Kołodziejski):

§                    Popyt na określone walory i zasoby prz-ni jest większy od podaży.

§                    Popyt na określone walory prz-ni z powodu ich braku nie może być zaspokojony bezkolizyjnie.

§                    Różna przydatność prz-ni dla lokalizacji wielu funkcji.

§                    Potencjalna.

Działania podmiotów GP:

§                    Wybierają najistotnieszą funkcję z punktu widzenia racjonalności ogólnospółecznej.

§                    Zwiększają podaż prz-ni przez intensyfikację jej zagospodarowania.

§                    Dokonują konwersji funkcji, uwalniając prz-ń dla tych, na które był największy popyt.

§                    Dokonują zmian jakościowych struktury prz-ej, wyzwalając nową podaż prz-ni najbardziej przydatnej dla zaspokojenia popytu.

§                    Podejmują decyzje o niezaspokojeniu popytu licząc, że nastąpi to w innym miejscu, inny sposób.

We wszystkich 4 sytuacjach konfliktowych treścią konfliktu jest kolizja funkcji z walorami prz-ni.

Przykłady:

·         przemysłem a mieszkanictwem

·         przemysłem a rekreacją

·         przemysłem a rolnictwem

·         rekreacją a leśnictwem

·         turystyką a działalnością uzdrowiskową

Zadaniem podmiotów planowania prz-go winno być:

·         ujawninie

·         identyfikacja

·         rozwiązywanie sytuacji konfliktowych

Przykłady konfliktów

·         lokalizacja osiedli mieszkaniowych w strefie uciążliwego oddziaływania przemysłu

·         zagospodarowanie rekreacyjne w strefie uciążliwego oddziaływania przemysłu

·         rolnicza i leśna prz-ń produkcyjna w zasięgu szkodliwego oddziaływania przemysłu

·         system transportowy a środowisko mieszkalne

·         system transportowy a środowisko rekreacyjne

Zadania dla GP i planowania prz-go:

·         nie tylko pokonywanie i omijanie barier ale również niedopuszczenie do ich powstania.

Co należy zrobić?

1.      dostosować koncepcję rozwoju regionu do jego stanu gospodarki.

2.      umiejętnie sterować procesami rozwoju regionu (lokalizacja, koncentracja, specjalizacja).

3.      opracować wielie różnych prognoz pozwalających przewidzieć zmienność zjawisk spółeczno-ekonomicznych.

Typologija sytuacji konfliktowych w parkach narodowych

Przedmiot konfliktu:

1.      Powołanie parku i jego granice.

2.      Podmiot zarządzania:

a.       Konflikt władzy

b.      Konflikt personalny

3.      Zasady zarządzania

a.       spór o dostępność parku dla ludzi: przedmiot gwaltownych sporów; Karkonoski PN: zmniejszenie parku w rej. Szrenicy dla ruchu narciarskiego o 553 ha (12%); dotyczy to również własności prywatnej.

b.      spór o zasady gospodarowania zasobami środowiska pzyrodniczego

c.       spór o zagospodarowanie przestrzenne

d.      spór o sposoby podejmowania decyzji

Podmiot zarządzania (kto zarządza):

a.                               ...