uwarunkowania prawne w produkcji zywnosci harmonizacja prawa,

Lech Krzysztof Masłowski

PRAWO ŻYWNOSCIOWE UNII EUROPEJSKIEJ

Przeszłość

Początek prawny Wspólnot obejmuje całe ustawodawstwo wraz z jego zasadami i orzecznictwem.

Prawo wspólnotowe ma charakter norm prawa międzynarodowego, obejmującego kraje członkowskie gdyż jego podstawowym źródłem są traktaty założycielskie. Nosi on nazwę prawa pierwotnego.

Podstawę prawodawstwa Unii Europejskiej stanowią przepisy traktatów założycielskich wraz z protokółami i aneksami, są to :

q       Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali ( 18.04.1951r.),

q       Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej ( 25.03.1957r.),

q       Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej ( 25.03.1957r.),

q       Traktat o utworzeniu Unii Europejskiej ( 7.02.1992r.)

q       Umowy międzynarodowe zawierane między państwami członkowskimi, których przedmiot wychodzi poza działalność Wspólnot i powstałe jako konsekwencje uzupełniające w ramach struktur wspólnotowych.

W celu zastosowania możliwie jednolitego systemu przyjęto podstawowe zasady charakteryzujące prawo Wspólnoty:

q       autonomiczność prawa wspólnotowego w stosunku do praw wewnętrznych krajów członkowskich,

q       nadrzędność prawa wspólnotowego nad prawem wewnętrznym krajów członkowskich,

q       bezpośredniość w stosunku do wszystkich państw członkowskich i ich obywateli.

Autonomiczność oznacza niezależność porządku prawnego Wspólnot zarówno od prawa wewnętrznego państw członkowskich, jak i w stosunku do prawa międzynarodowego.

Prawo wtórne, czyli pochodne stanowią akty wydawane przez upoważnione instytucje Wspólnot, czyli Radę i Komisję przy współdziałaniu z Parlamentem Europejskim.

Rodzaje aktów prawa pochodnego określają stosowne artykuły Traktatów założycielskich;

q       rozporządzenia,

q       dyrektywy,

q       decyzje,

q       zalecenia,

q       opinie.

Rozporządzenie – jest podstawowym źródłem ustawodawstwa Unii Europejskiej. Rozporządzenia mają ogólne zastosowanie, obowiązują w całości we wszystkich krajach członkowskich od daty, od której weszły w życie. Rozporządzenie jest stosowane bezpośrednio, co oznacza, że wywiera ono skutek prawny w kraju członkowskim, bez potrzeby jego transformacji.

Porównując rozporządzenia z polskimi rodzajami aktów prawnych, najbliższe są one naszym ustawom.

Najczęściej stosowaną formą prawodawstwa żywnościowego były Dyrektywy.

Dyrektywa ( Directive) jest to akt normatywny Unii Europejskiej o charakterze obowiązkowym i ogólnym, przyjmowany przez Radę Unii Europejskiej, który, aby nabrał mocy prawnej, musi być wprowadzony do ustawodawstwa narodowego; dyrektywy określają zawsze termin wprowadzenia danego uregulowania do krajowego porządku prawnego.

Komisja Europejska ma prawo zaskarżyć do Trybunału Sprawiedliwości te państwa członkowskie, które nie wprowadziły postanowień dyrektyw do swojego ustawodawstwa.

We wszystkich dziedzinach produkcji i usług, wyróżnia się 2 strefy prawodawstwa:

1.obszar regulowany - ustawy(dyrektywy)

2.obszar nieregulowany - kontraktowy (normy)

ad. 1 tworzy przepis ustanowiony przez władze ustawodawczą

         obowiązujący bez względu na wolę stron,

ad. 2 tworzy normy i wymagania, które stają się obowiązujące po podpisaniu

         umowy.

W Unii Europejskiej organy normalizujące są zaliczane do sektora prywatnego.

W Polsce tak było do 1949 roku, potem Polski Komitet Normalizacyjny upaństwowiono i tak jest do dzisiaj.

W Unii Europejskiej organy normalizujące nie są organami ustawodawczymi,

są to stowarzyszenia(walne zgromadzenia władz), które przez podjęcie uchwał na

drodze negocjacji ustalają określone normy. Wytwórca może posługiwać się wymaganiami szczegółowymi, zawartymi w normach o uznanym autorytecie.

W Polsce normy przygotowuje Polski Komitet Normalizacyjny i zgodnie z ustawą

o normalizacji dany Minister może ją wprowadzić jako obligatoryjną w drodze rozporządzenia. W Polsce więc normy wprowadza władza wykonawcza a nie ustawodawcza.

Jest to akt prawny ponad normami krajów partnerskich i jest wprowadzana przez dłuższy okres czasu.

Dyrektywa nie może powoływać się na przepisy niższego rzędu lub normy, czyli nie może wziąć delegacji. Wytwórca z mocy prawa jest zobowiązany do przestrzegania

przepisów wyłącznie dyrektywy. Żadna norma nie może być aktem obowiązującym

z mocy prawa (odwrotnie niż w Polsce).

Jak powstaje dyrektywa

Parlament europejski                             -     organ opiniodawczy

Komitet opiniotwórców                         -     lobby konsumenckie, rolne etc..

Rada Ministrów Unii Europejskiej           -    organ ustawodawczy

              Rządy krajów partnerskich negocjują z parlamentem, po ustaleniach kierują

projekt do Rady Ministrów Unii Europejskiej. Rada Ministrów UE w swoim składzie

jest zmienna w zależności od tematu jaki jest opracowywany. Jeżeli jednak występują różnice zdań w niektórych punktach dopuszcza się nawet 2-3 rozwiązania.

Ustawy w UE dają wytwórcom dużo swobody - są bardzo ogólne.

Ograniczenia zawarte w w/w ustawach rygorystycznie dotyczą wyłącznie aspektów

bezpieczeństwa ludzi, upraw i hodowli, bezpieczeństwa pracy i ochrony środowiska.

Ograniczenie innych aspektów byłoby sprzeczne z Konwencją Standart Code,

GATT z 1978 roku z Tokio.

Nadzór nad przestrzeganiem ustaw sprawuje władza wykonawcza każdego państwa.

Czynności nadzoru są wykonywane nieodpłatnie, ale za naruszenie ustaw może

nakładać kary. Wyroby objęte obszarem regulowanym muszą spełniać wymagania

ustawy. Potwierdzeniem spełnienia jest znak CE- „Conformite Europe”.

Znak CE jest chroniony, lecz nie koncesjonowany, może posługiwać się nim każdy

wytwórca, pod warunkiem przestrzegania zasad jego umieszczania, to jest na

podstawie deklaracji zgodności z dyrektywą i dokumentacją.

Jeżeli znakowi CE towarzyszy numer to zgodność z ustawą została potwierdzona

przez notyfikowaną jednostkę certyfikującą, która zamieszcza ten numer w spisie

jednostek notyfikowanych, opublikowanych w „Official Journal” czyli;

„Jednostka notyfikowana” - to jednostka wpisana do „Dziennika Urzędowego”.

Ustawa powinna określać moduł kontroli, stosownie do ryzyka i wysokości

możliwej szkody.

Metody potwierdzania zgodności wyrobów z dyrektywami zostały wprowadzone

decyzją Rady z 13.12.1990r.

Istnieje 8 modułów kontroli, oznaczonych literami A,B,C,D,E,F,G,H.

Moduł A

Wewnętrzna kontrola produkcji. Wytwórca lub jego agent oświadcza, że wyrób

spełnia wymagania bezpieczeństwa. Wytwórca zamieszcza na każdym wyrobie znak CE i podpisuje oświadczenie o zgodności z wymogami dyrektywy. Dokumentacja dotycząca projektowania, wytwarzania oraz obrotu wyrobami, świadcząca o zgodności wyrobu z wymaganiami powinna być przechowywana co najmniej 10 lat od wyprodukowania ostatniego wyrobu i być do dyspozycji władz krajowych dla celów inspekcji.

Moduł Aa

Obejmuje on moduł A poszerzony o dodatkowe wymagania, przewiduje się, że;

- każdy wytworzony wyrób powinien być zbadany pod względem jednego lub

  kilku aspektów przez wytwórcę lub  w jego imieniu. Badania powinny przebiegać

  na odpowiedzialność organu notyfikowanego, wybranego przez wytwórcę.

Na odpowiedzialność tego organu wytwórca zamieszcza znak CE.

- organ uprawniony dokonuje badań próbki wyrobów pobieranych w losowych

  okresach. Na odpowiedzialność tego organu wytwórca zamieszcza znak CE.

Zgłoszenia dokonuje dany Minister na podstawie 3 kryteriów;

1.jednostka musi być niezależna finansowo

2.musi być kompetentna - mieć fachowców i wyposażenie, opracowane procedury

3.musi być rzetelna.

(Badanie typu) Moduł obejmuje badania i wystawienie świadectwa badania egzemplarzy reprezentujących wytwarzane wyroby, potwierdzające zgodność z odnoszącą się do nich dyrektywą EC, wykonane przez organ notyfikowany.

Organ notyfikowany sprawdza czy dokumentacja wyrobu zapewnia bezpieczeństwo typu. Instytucja ta zawiadamia o udzieleniu certyfikatu na wyrób inne organy.

Wytwórca ma obowiązek przechowywania dokumentacji wraz z atestami co najmniej 10 lat od wyprodukowania ostatniego wyrobu.

Moduł C

(Badanie zgodności wykonania z typem) Wytwórca, który uzyskał certyfikat na wyrób

potwierdza to przez zamieszczenie znaku CE na każdym wyrobie oraz przez pisemne oświadczenie , że wyrób spełnia wymagania ustalone w dyrektywie.

Obowiązuje 10- letni okres przechowywania dokumentacji.

Moduł przewiduje rozszerzenie o;

- badanie każdego wyrobu przez wytwórcę lub w jego imieniu na odpowiedzialność

  organu notyfikowanego, wybranego przez wytwórcę lub

- badanie próbek wyrobów pobieranych w losowych okresach czasu, które wykonuje wybrany przez wytwórcę organ notyfikowany.

Moduł D

Zapewnienie jakości wykonania - zgodnie z ISO 9002

Moduł E                                                                                          Obecnie nieaktualne

Zapewnienie kontroli wyrobu - zgodnie z ISO 9003                        ISO 9001 : 2000

Moduł H

Wytwórca wprowadza u siebie system jakości wg ISO 9001

Decyzje – są obowiązujące dla podmiotów, do których zostały skierowane, może to być np. kraj członkowski lub podmiot indywidualny. Decyzja w przeciwieństwie do dyrektywy wiąże adresata w całości i nie daje swobody w sposobie realizacji. Zawiera zakaz lub nakaz określonego zachowania, ale musi mieć podstawę prawną i uzasadnienie wydania. decyzje może wydać Rada, Rada wraz z Parlamentem, Komisja i Europejski Bank centralny.

Zalecenia i opinie – mają charakter niewiążący i wydawane są najczęściej przez Komisję, ale może wydać je również Parlament Europejski wspólnie z Radą oraz sama Rada.

Zasada wzajemnego uznawania przepisów.

Według niej kraje członkowskie  mogą ustalać np. dla własnych produktów żywnościowych przepisy dotyczące metod produkcji, składu, sposobu pakowania i przygotowania ich do sprzedaży, które są zgodne z prawem Wspólnoty. Są jednak obowiązane dopuścić do obrotu na swoim terytorium również produkty wytworzone zgodnie z przepisami innych krajów.

Dążąc do wyeliminowania między państwami członkowskimi zróżnicowanych regulacji technicznych, które są źródłem barier handlowych i protekcjonizmu, Komisja Europejska wprowadziła od 1985r., nowy instrument; wymagania podstawowe w dziedzinie zdrowia, bezpieczeństwa, środowiska, upraw i hodowli i praw konsumentów.

Uznawanie wymagań podstawowych ( a czasami odsyłanie do bardziej szczegółowej normy europejskiej lub krajowej) wymaga, aby produkt otrzymał certyfikat na znak „CE” od organizacji certyfikacyjnej(jej kwalifikacje są uznawane przez Wspólnoty) co pozwala następnie na jego swobodny przepływ wewnątrz Europejskiego Obszaru Gospodarczego Wspólnoty. Wspólnoty, zlecające przygotowanie europejskich norm gwarantujących konkurencyjność produktów na rynku światowym, wspierają prace Europejskiego Komitetu Normalizacji (CEN), ETSI (telekomunikacja) i CENELEC (elektryka, elektronika ), w których uczestniczą przemysłowcy oraz kompetentne organizacje krajowe.

Normy europejskie tych trzech instytucji zastępują normy krajowe i niekiedy są ustalane na podstawie norm międzynarodowych (ISO/IEC). Gwarantują one światowy poziom jakości.

Harmonizacja prawa żywnościowego.

Przez prawo żywnościowe Unii Europejskiej z reguły rozumie się całokształt przepisów prawnych wydanych przez kompetentne organy UE normujących wytwarzanie, przetwórstwo, przechowywanie, transport i handel produktów żywnościowych.

Prawo żywnościowe UE powstawało stopniowo, na przestrzeni długiego czasu, w związku z tym było dość niespójne i fragmentaryczne. Przepisy UE pokrywają jedynie ograniczone obszary, a prawo żywnościowe Wspólnoty koncentruje się przede wszystkim na usuwaniu przeszkód w handlu produktami żywnościowymi, zapewnieniu rzetelności transakcji handlowych oraz ochronie zdrowia i interesów konsumenta. W związku z tym produkcja, przetwórstwo i obrót żywności na terytorium Wspólnoty normowane jest z jednej strony przez prawo Unii Europejskiej, z drugiej zaś przez przepisy państw członkowskich.

Po kryzysach związanych z „ chorobą szalonych krów” ( BSE) i skażeniem dioksynami priorytetem europejskiego prawa żywnościowego stało się zapewnienie bezpieczeństwa żywności.

Główne zadanie to jednoczesne;

q       zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa żywności,

q       spełnienie oczekiwań konsumentów,

q       unikanie nakładania zbędnych ciężarów na producentów żywności.

Do 1997 roku

Proces legislacyjny w Unii jest czteroetapowy. Projekt regulacji prawnej opracowany jest przez Komisję i oceniany przez Komitet Ekonomiczno – Społeczny, po zasięgnięciu opinii ekspertów.

W dziedzinie żywności opiniują:

q       Stały Komitet do spraw Środków Spożywczych*

q       Komitet Doradczy do spraw Produktów Żywnościowych**

q       Komitet Naukowy do spraw Żywności***

Projekt prawa zostaje zatwierdzany przez Parlament Europejski.

Podstawę prawodawstwa Unii Europejskiej w zakresie żywności stanowi seria tzw. dyrektyw ramowych obejmująca następujące zagadnienia:

q       znakowanie,

q       dodatki do żywności,

q       zanieczyszczenia,

q       materiały i artykuły mające kontakt z żywnością,

q       urzędowa kontrola żywności,

q       higiena,

q       żywność do specjalnych celów żywieniowych.

*Stały Komitet do spraw Środków Spożywczych, składa się z przedstawicieli państw członkowskich, będących ekspertami. jego celem jest wprowadzanie poprawek do projektów Dyrektyw i Rozporządzeń dotyczących żywności. Komisja przekazuje Komitetowi proponowane poprawki z prośbą o opinię i jeśli jest ona pozytywna, wtedy Komisja je zatwierdza. Propozycja przekazywana jest Radzie również wtedy gdy uzna się, że nie jest ona korzystna lub jeżeli nie osiągnie się na ten temat porozumienia. Rada przyjmuje propozycje większością głosów; jeżeli natomiast Rada nie odniesie się do propozycji w wyznaczonym terminie, to proponowane zmiany zostają zatwierdzane przez Komisję.

** Komitet Doradczy do spraw Produktów Żywnościowych, składa się z 10 członków reprezentujących rolnictwo, przemysł, pracowników, handel, konsumentów oraz 20 ekspertów. Komitet pracuje w porozumieniu z Komisją wydając opinie do zaproponowanych regulacji.

*** Komitet Naukowy do spraw Żywności, jest to stały zespół doradczy, o charakterze naukowo – technicznym, a jego celem jest udzielanie bezstronnych naukowych porad w zakresie ochrony zdrowia, bezpieczeństwa żywności, a w szczególności składu i składników żywności oraz modyfikacji.

W końcu kwietnia 1997 roku Komisja Europejska opublikowała „ Zieloną Księgę” opisującą podstawowe założenia prawa żywnościowego w Unii Europejskiej. Raport ten został wydany po kryzysie BSE w celu rozpoczęcia publicznej debaty na temat koniecznej reformy prawa żywnościowego UE.

„Zielona Księga” wymienia sześć podstawowych celów zasad prawa żywnościowego UE, które powinny być podstawowym celem współczesnego prawa żywnościowego i powinny być niezmienne:

q       zapewnienie wysokiego poziomu ochrony zdrowia publicznego, bezpieczeństwa i ochrony konsumenta na wysokim poziomie,

q       zapewnienie swobodnego przepływu produktów na wspólnym rynku UE,

q       zapewnienie, że prawo zostało ustanowione na podstawie dowodów naukowych i ocenie zagrożeń,

q       zapewnienie konkurencyjności przemysłu europejskiego i zwiększenie przyszłego eksportu,

q&#x...