weksle, Pomoce naukowe, studia, finanse

Historia weksla sięga czasów średniowiecza, kiedy to w XII wieku w północnych Włoszech pojawił się on jako środek płatniczy. Pierwszym typem weksla był weksel własny domicylowy. W XII wieku wykształcił się inny typ weksla- weksel trasowany. W końcu XVI wieku zaczął funkcjonować weksel in blanco. Początkowo obrót wekslowy mógł być dokonywany wyłącznie za pośrednictwem banku. Dopiero w XVI wieku wprowadzona została możliwość przenoszenia weksli przez indos. Wykształciły się trzy główne typy prawa wekslowego. Liczne próby unifikacji ich doprowadziły do uchwalenia 7 czerwca 1930 r. Trzech konwencji międzynarodowych dotyczących:

1.      wprowadzenia przez sygnatariuszy na swych terytoriach jednolitego prawa wekslowego,

2.      stosowania zasad kolizji ustaw w przedmiocie weksli trasowanych i własnych,

3.      niemożliwości uzależnienia zobowiązań wekslowych oraz wykonywania prawa od uiszczenia opłaty stemplowej.

Na ich tekście opiera się obowiązująca do dnia dzisiejszego ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. prawo wekslowe.

Zmiany porządku gospodarczego w Polsce zmierzają do stworzenia gospodarki zrównoważonej, której funkcjonowanie opiera się na mechanizmach samoregulacji. Oznacza to konieczność wykorzystywania w kontaktach między podmiotami gospodarczymi narzędzi zgodnych z logiką mechanizmu rynkowego i ułatwiających obrót towarowy i realizację transakcji zakupu-sprzedaży. Do narzędzi takich należą m.in. weksle. Weksle miały do tej pory w Polsce zastosowanie jedynie między jednostkami gospodarki uspołecznionej a ich pracownikami lub ajentami, jako gwarancja spłaty zaciąganych przez nich pożyczek w jednostkach gospodarki uspołecznionej lub zabezpieczenie zwrotu przejmowanego mienia na podstawie umowy agencyjnej. W obrotach między jednostkami gospodarki uspołecznionej weksle nie były stosowane od roku 1948. Nawet po ogłoszeniu ustaw wprowadzających reformę gospodarczą 1982r. nie przewidziano wykorzystania ich jako formy rozliczeń między jednostkami gospodarki uspołecznionej. Próby realizacji reformy gospodarczej nie wniosły tu nic nowego. Dopiero wejście w życie w 1989 r. nowego prawa bankowego i wygaśnięcie starych przepisów wykonawczych stworzyło podstawy do posługiwania się wekslami przez wszystkie podmioty gospodarcze. Niezbędny stał się powrót do prawa wekslowego, opublikowanego jeszcze w okresie międzywojennym.

Weksel jest to papier wartościowy o określonej dokładnie przez prawo, a jedyną osobą uprawnioną do realizacji praw majątkowych wekslowe formie, charakteryzujący się tym, że złożenie na nim podpisu stanowi podstawę i przyczynę zobowiązania wekslowego podpisującego.

Tak więc można powiedzieć, że weksel jako papier wartościowy jest dokumentem potwierdzającym istnienie zobowiązania osób, które go podpisały, a jedyną osobą uprawnioną do realizacji praw majątkowych wskazanych na wekslu jest prawny posiadacz weksla.

Prawo wekslowe rozróżnia dwa rodzaje weksli:

-               weksle własne,

-                weksle trasowane.

Weksel własny jest to papier wartościowy sporządzony w formie ściśle przez prawo wekslowe określonej, zawierające bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłacenia określonej sumy pieniężnej we wskazanym miejscu i czasie, stwarzający bezwarunkową odpowiedzialność osób na nim podpisanych.

Weksel trasowany jest papier wartościowy sporządzony w formie ściśle określonej przepisami prawa wekslowego, zawierający skierowane do oznaczonej osoby bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej sumy pieniężnej w oznaczonym miejscu i czasie i stwarzający bezwarunkową odpowiedzialność osób na nim podpisanych.

Jak więc widać z przytoczonych definicji różnica pomiędzy wekslem trasowanym, a wekslem własnym polega na tym, że w wekslu własnym wystawca sam zobowiązuje się do zapłacenia wskazanej w wekslu sumy pieniężnej, natomiast w wekslu trasowanym wystawca poleca zapłacenia tej sumy wskazanej przez siebie osobie.

CHARAKTER ZOBOWIĄZANIA WEKSLOWEGO

Przy wystawieniu weksla przyjmuje na siebie odpowiedzialność za to, że albo sam zapłaci sumę wymienioną na wekslu (przy wekslu własnym), albo, że zapłaci ją osoba przez niego wskazana (przy wekslu trasowanym).

Jest to odpowiedzialność niezależna od spełnienia jakichkolwiek warunków. Dlatego też mówi się, że zobowiązanie wekslowe ma charakter bezwarunkowy.

Drugą cechą charakterystyczną zobowiązania wekslowego jest samodzielność zobowiązań wekslowych poszczególnych osób, które się na wekslu podpisały. Oznacza to, że zobowiązanie wekslowe każdej z podpisanych na wekslu osób wynika właśnie z tego, że dana osoba złożyła na wekslu swój podpis. Zobowiązanie to jest niezależne od zobowiązania innych osób podpisanych na wekslu.

          Trzecią cechą zobowiązania wekslowego jest solidarność zobowiązań poszczególnych osób podpisanych na wekslu. Oznacza to, że posiadacz weksla może dochodzić roszczeń – według swojego wyboru – przeciw jednemu, kilku lub wszystkim dłużnikom podpisanym przed nim na wekslu bez potrzeby zachowania porządku, w jakim się zobowiązali.

           Czwartą cechą zobowiązania wekslowego jest jego abstrakcyjność. Oznacza ona, że zobowiązanie wekslowe odrywa się od sytuacji gospodarczej, w związku z którą został wystawiony i wręczony weksel. Tak więc każdy, kto złożył swój podpis na wekslu, musi liczyć się z tym, że może być zobowiązany wobec dalszych posiadaczy do zapłaty za weksel, bez względu na to czy w stosunku do osoby, której wręczył weksel mógłby podnieść zarzuty dotyczące czynności prawnej, w związku z którą weksel został wręczony czy też nie. Jednakże prawo wekslowe dopuszcza podnoszenie takich zarzutów wyjątkowo i to jedynie wobec niektórych osób i w ściśle określonych przez przepisy przypadkach. Ma to swoje uzasadnienie w samej strukturze weksla, bowiem jego obiegowy charakter powoduje, że osoba która nabyła weksel w zamian za sprzedaż swojego towaru lub usługi, nie zna ani przyczyny, dla której weksel nabyły osoby podpisane na wekslu przed nią, ani przyczyny wystawienia weksla, bowiem nie są one na wekslu umieszczone.

FUNKCJE WEKSLA

Weksel spełnia szereg funkcji, a najważniejsze z nich to:

-         funkcja płatnicza,

-         funkcja kredytowa,

-         funkcja obiegowa,

-         funkcja gwarancyjna,

-         funkcja refinansowa.

Weksel pełni funkcję płatniczą, bowiem wręczany jest zamiast zapłaty przy zakupie towarów bądź usług. Należy jednakże podkreślić, że weksel nie jest surogatem pieniądza i wręczenie go nie może być uważane za równoznaczne z zapłatą.

Funkcja kredytowa weksla wyraża się w odroczonym terminie płatności należności za zakupione towary lub usługi do daty oznaczonej na wekslu. Tym samym dłużnikowi zostaje udzielony przez wierzyciela „ kredyt kupiecki”.

Funkcja obiegowa weksla związana jest z możliwością nieograniczonego przenoszenia praw wekslowych z jednej osoby na drugą za pomocą indosu. W związku z tym jeden i ten sam weksel może być wręczany jako zapłata w wielu transakcjach handlowych.

Funkcja gwarancyjna polega na zabezpieczeniu zapłaty weksla przez wszystkie osoby na nim podpisane. Jednocześnie możliwość dochodzenia wierzytelności w trybie postępowania nakazowego umożliwia szybkie uzyskanie zaspokojenia roszczeń z weksla.

Funkcja refinansowa weksla wyraża się w możliwości złożenia weksla w banku do dyskonta, czyli do wykupienia go przez bank przed terminem płatności. Wierzyciel może więc uzyskać sumę wekslową pomniejszoną o dyskont, bez czekania na nadejście terminu płatności weksla.

ELEMENTY WEKSLA

Prawo wekslowe wskazuje szereg elementów, które powinien posiadać dokument, aby mógł być uznany za weksel. Nie ma wśród nich wymogu złożenia zobowiązania wekslowego na urzędowym dokumencie wekslowym. Może być zatem napisane na kartce papieru, byleby tylko zawierało wszystkie elementy weksla. Jednakże dla bezpieczeństwa i pewności obrotu wekslowego powinno stosować się urzędowe blankiety wekslowe.

Treść weksla może być wypisana na maszynie, ręcznie lub odbita pieczęcią, z wyjątkiem podpisu, który musi być własnoręczny.

Jak stanowi art. 1 prawa wekslowego, weksel trasowany zawiera:

1.      nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu w języku, w jakim go wystawiono,

2.      bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej sumy pieniężnej,

3.      nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata),

4.      oznaczenie terminu płatności,

5.      oznaczenie miejsca płatności,

6.      nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana (remitenta),

7.      oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla,

8.      podpis wystawcy weksla (trasanta).

Nie będzie uważany za weksel trasowany dokument, któremu brak jednej z wymienionych wyżej cech.

Nieważność weksla powoduje nieważność zobowiązania wekslowego osób, które go podpisały.

Bez znaczenia jest natomiast kolejność w jakiej poszczególne części składowe zostały na wekslu napisane, byleby tylko były pokryte podpisem wystawcy.

Ad.1. Słowo „weksel”- musi ono znajdować się w treści dokumentu w języku, w jakim weksel został wystawiony, ponieważ zgodnie z przepisami prawa wekslowego jego brak powoduje nieważność weksla. Rygor ten wynika z tego, iż podpisanie się na wekslu powoduje surową odpowiedzialność wekslową i słowo „weksel” ma ostrzegać i przypominać osobom podpisującym się na takim dokumencie o charakterze odpowiedzialności za tę czynność.

Ad.2. Bezwarunkowe polecenie zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej. Weksel trasowany jest poleceniem, skierowanym do trasata, zobowiązujący bądź do zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz remitenta. Podstawą takiego polecenia jest wewnętrzny stosunek między wystawcą a trasatem, pozwalający wystawcy przypuszczać, że trasat, któremu weksel zostanie przedstawiony do przyjęcia lub do zapłaty, spełni to polecenie.

Przedmiotem zobowiązania wekslowego może być tylko suma pieniężna – niedopuszczalne byłoby zatem wystawienie weksla, opiewającego na towary, papiery wartościowe itp.

Ad.3. Bezwarunkowe polecenie zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej, musi być skierowane do określonej osoby, która w prawie wekslowym nosi nazwę trasata. Nazwisko trasata normalnie umieszcza się u dołu weksla z lewej strony w formie adresu, a więc np. „do p. Piotra Górskiego w Poznaniu, ul. Długa 10”.

Trasatem powinna być indywidualnie oznaczona osoba fizyczna lub osoba prawna. Dla formalnej ważności weksla wystarcza samo wskazanie nazwiska trasata.

Ad.4.Zazwyczaj oznaczenie terminu płatności łączy się z bezwarunkowym poleceniem zapłacenia oznaczonej sumy. Terminu płatności weksla, płatnego w oznaczonym dniu, winien być ustalony przez wskazanie dnia, miesiąca i roku. Poza tym weksel może być płatny za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu, wreszcie w pewien czas po dacie.

Weksle z innymi terminami płatności są nieważne. Podobnie nieważne są weksle z kilku następującymi po sobie terminami płatności. Weksel bez oznaczenia terminu płatności uważa się za płatny za okazaniem.

Ad.5. „Przez miejsce płatności należy rozumieć miejscowość, a nie dom czy lokal, w którym weksel ma być przedstawiony do zapłaty. Musi to być miejscowość faktycznie istniejąca.

Nieważny jest weksel, w którym podano więcej niż jedno miejsce płatności.

Weksel może być płatny w:

-         miejscu zamieszkania lub siedzibie osoby trzeciej,

-         miejscowości, w której trasat ma miejsce zamieszkania ,

-         w innej miejscowości.

Jeżeli na wekslu nie oznaczono odrębnie miejsca płatności, za miejsce takie uważa się miejsce wymienione obok nazwiska trasata”.

Ad.6. Osoba ta nosi nazwę remitenta. Jest ona wierzycielem sumy wekslowej, tj. osobą uprawnioną do żądania zapłaty z weksla. Remitent może weksel indosować, tj. ustąpić swe prawa z weksla na rzecz innej osoby, prze co staje się również dłużnikiem wekslowym. Z tego, że w wekslu musi być wskazane nazwisko remitenta, wynika, że wystawienie weksla na okaziciela nie jest dopuszczalne. Natomiast można jako remitenta wskazać samego siebie, a następnie weksel indosować. Oznaczenie remitenta następuje zazwyczaj przez wymienienie jego nazwiska w zasadniczej treści zobowiązania wekslowego, zawierającego bezwarunkowe polecenie zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej.

Ad.7. Weksel może zawierać tylko jedno miejsce i jedną datę wystawienia.

Data wystawienia musi składać się z dnia, miesiąca i roku.

Miejsce wystawienia może mieć znaczenie w obrocie zagranicznym, w zależności bowiem od miejsca wystawienia ustala się w pewnych przypadkach prawo, jakie winno być stosowane względem danego weksla.

Weksel, w którym nie oznaczono miejsca wystawienia, uważa się za wystawiony w miejscu podanym obok nazwiska wystawcy.

Ad.8. Dla ważności zobowiązania wekslowego, które wymaga zachowania formy piśmiennej, wymagany jest podpis. Zamieszcza się go na przedniej stronie weksla pod tekstem. Podpis na wekslu musi być własnoręcznie skreślony przez wystawcę, to też nie będzie podpisem pieczęć, stempel albo inny znak, uczyniony sposobem mechanicznym. Za osobę niepiśmienną lub nie mogącą pisać, winna podpisać się na wekslu inna osoba, której podpis powinien być uwierzytelniony przez notariusz lub władzę gminną, z zaznaczeniem, że osoba ta podpisuje się za niepiśmienną lub nie mogącą pisać. Podpis podmiotu gospodarczego oraz każdej osoby prawnej obejmuje pieczęć firmową oraz podpisy osób upoważnionych do zaciągania w imieniu tego podmiotu zobowiązań wekslowych.

Weksel in blanco jest to blankiet zaopatrzony bądź w sam tylko podpis wystawcy weksla lub akceptanta, bądź także w niektóre elementy weksla. Podpis na wekslu musi być złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego.

           Weksel in blanco nazywany jest również „wekslem niezupełnym”.

Weksel in blanco jest najczęściej wekslem gwarancyjnym (kaucyjnym), wręczanym jako zabezpieczenie, np. spłaty zaciągniętego kredytu.

            Łącznie z wekslem in blanco składana jest zazwyczaj deklaracja wekslowa. Stwierdza ona treść porozumienia pomiędzy osobą zobowiązaną z weksla a osobą, która jest wierzycielem z tego weksla, co do wypełnienia weksla. Przy czym istnienie takiej deklaracji nie jest istotne dla ważności weksla. Jeżeli bowiem dłużnik wekslowy wydał weksel in blanco bez żadnych wskazówek co do jego wypełnienia, to domniemywa się, że zaufał uczciwości wierzyciela i bez żadnych zastrzeżeń zgadza się na wypełnienie weksla przez tego ostatniego.

                     Do wypełnienia weksla in blanco uprawniony jest jego każdorazowy prawny posiadacz.

                       Weksel niezupełny oprócz podpisu wystawcy może zawierać również inne ustawowe elementy weksla lub nawet klauzule wekslowe.

Tak więc wystawca może wskazać na wekslu miejsce i datę wystawienia weksla, remitenta, miejsce płatności. Ponieważ weksle in blanco wręczane są z reguły jako zabezpieczenie zapłaty należności, których często ani wysokość ani dokładny termin płatności nie są znane, nie zawierają więc one zazwyczaj oznaczenia kwoty weksla oraz terminu jej płatności.

Oprócz ustawowych elementów na wekslu in blanco mogą znaleźć się również klauzule wekslowe, np.:

1.     klauzula „bez protestu”, która będzie przydatna gdy weksel zostanie indosowany,

2.     oznaczenie domicyliatu, którym może być bank, w którym wystawca weksla posiada rachunek bankowy,

3.     klauzula zakazująca indosowania weksla,

4....