wejściówka botanika 1, Ogrodnictwo, Semestr II, Botanika

Epiderma – tkanka roślinna stanowiąca powierzchniową, jednostronną powłokę łodygi, liści i organów wegetatywnych.

Kutyna – substancja pokrywająca wraz z włoskami powierzchnię liści i owoców. Ma dużą odporność na czynniki atmosferyczne.

Kutykula – cienka warstwa pokrywająca zewnętrzną ścianę komórek epidermy. Jej funkcją jest ochrona przed utratą wody i wpływem środowiska zewnętrznego.

Leukoplast – plastyd pozbawiony barwników. Występuje najczęściej w komórkach tkanek zapasowych.

Ściana wtórna – ściana powstająca w starszych komórkach po wewnętrznej stronie ściany pierwotnej.

Komórki szparkowe – mają zgrubiałe ściany komórkowe wokół szparki, zawierają żywą protoplazmę z chloroplastami. Występują w skórce pokrywającej liście, głównie na dolnej stronie blaszki liściowej. W ich wnętrzu występuje duże ciśnienie osmotyczne. Pobierają intensywnie wodę i wyginają się na zewnątrz (tam, gdzie ściany są cieńsze), co powoduje otwarcie szparki.

Aparat szparkowy – wytwór skórki części nadziemnych roślin wyższych, zbudowany z dwóch komórek szparkowych, komórek przyszparkowych i szparki. Otwarcie szparki zależy od turgoru komórek  szparkowych i przyszparkowych. Służy do wymiany gazowej i transpiracji.

Wymiana gazowa – wymiana O2­ ­i CO2, potrzebna do oddychania i fotosyntezy. Zachodzi przez aparaty szparkowe.

Komórka wydzielnicza – komórka gruczołowa mająca zdolność wydzielania określonych substancji.

Włosek – (włoski=trichomy) jedno lub wielokomórkowy wytwór skórki u roślin. Mogą wydzielać substancje np. zwabiające owady

Endoreduplikacja – alternatywna forma cyklu komórkowego, polegająca na zwielokrotnieniu DNA, po której nie zachodzi mitoza.

Budowa pierwotna – charakterystyczna dla młodych, szczytowych odcinków łodyg roślin zielnych i odcinków pędów drzew i krzewów.

Peryderma – tkanka okrywająca u roślin wieloletnich, powstająca na powierzchni łodyg i korzenia, gdzie zachodzi przyrost na grubość

Fellem – tkanka wtórna okrywająca starsze łodygi, korzenie i bulwy. wytwarzany przez miazgę korkotwórczą; składa się z martwych komórek o błonach przesyconych suberyną.

Korek - fellem

Suberyna – jest substancją hydrofobową, nieprzepuszczalną dla wody, co czyni korek odpornym na jej działanie.

Programowana śmierć komórki (apoptoza) – samobójstwo komórek, które jest niezbędne dla prawidłowego rozwoju oraz do wyeliminowania komórek, które stanowią zagrożenie dla całego organizmu.

Fellogen – tkanka korkotwórcza, tkanka twórcza wtórna, której komórki dzieląc się tworzą korek i fellodermę.

Merystem wzrostu nieograniczonego – odbywa się w określonych miejscach i trwa przez cały czas życia rośliny. Komórki merystematyczne dzielą się regularnie dając początek pozostałym tkankom roślinnym.

Merystem wzrostu ograniczonego – polega na podziałach i wzroście komórek we wszystkich kierunkach. Po osiągnięciu przez organ (np. liść, kwiat, owoc) ostatecznego kształtu (ale nie rozmiaru!) działanie merystemu ustaje.

Felloderma – warstwa komórek miękiszowych odkładanych przez miazgę korkotwórczą ku środkowi łodygi lub korzenia, pełni funkcje odżywcze miazgi korkotwórczej.

Przetchlinka – otwór w nieprzepuszczalnej powłoce, umożliwiający wymianę gazową. Przetchlinka roślinna występuje w tkance okrywającej łodygi i korzenia, sięgając w głąb rośliny poprzez warstwę łyka i korka. Są to fragmenty korka, w których komórki są luźno rozmieszczone.

Przestrzeń międzykomórkowa – odległość między komórkami tworzącymi daną tkankę; komórki w tkance w zależności od funkcji jaką ona pełni mogą: ściśle do siebie przylegać (tkanka twórcza u roślin, skórka), mogą być ułożone luźno, z dużymi przestrzeniami międzykomórkowymi (miękisz gąbczasty, miękisz powietrzny)

Kolenchyma – tkanka roślinna wzmacniająca złożona z komórek żywych, elastycznych i wydłużonych, zawierających chloroplasty ,(a także protoplast) otoczonych niezdrewniałą celulozowo-pektynową ścianą mającą charakterystyczne zgrubienia (zwykle są one nierównomierne). Jest to tkanka pierwotna, czyli wytwór merystemów pierwotnych.

Pierwotna ściana komórkowa – Ściana pierwotna jest bardziej elastyczna i powstaje w czasie wzrostu komórki oraz stanowi podkład dla ściany dojrzałej. Jest ona cienka i elastyczna. Charakteryzuje się dużym stopniem uwodnienia i zbudowana jest w 20% z celulozy, a także z pektyny i hemicelulozy.

Floem – (Łyko) – żywa tkanka roślinna niejednorodna, wchodząca w skład zespołu tkanek przewodzących, pełniących funkcję przewodzącą w roślinach naczyniowych. Łyko przewodzi produkty fotosyntezy.

Floem pierwotny – łyko będące wytworem merystemów wierzchołkowych pędu i korzenia i wchodzi w skład budowy pierwotnej tych organów.

Protofloem – (początkowe elementy łyka) pierwsze, różnicujące się z pramiazgi elementy łyka pierwotnego, powstające w strefie istniejącego jeszcze wzrostu na długość łodygi lub korzenia; są rozciągliwe i krótkotrwałe.

Kambium – miazga. tkanka twórcza oddzielająca łyko od drewna w korzeniu w walcu osiowym. Kambium odpowiedzialne jest za przyrost boczny.

Kambium wiązkowe – kambium z pramiazgi

Ksylem – (drewno) tkanka przewodząca złożona z cewek lub naczyń, silnie zdrewniała, służąca do transportu soli mineralnych i wody, pobranych z gleby przez korzenie oraz jako tkanka wzmacniająca; drewno

Ksylem pierwotny – drewno będące wytworem merystemów wierzchołkowych pędu lub korzenia, różnicujące się z pramiazgi

Protoksylem – pierwotne drewno, bot. tkanka roślin naczyniowych powstająca z pramiazgi (); w drewnie pierwotnym rozróżnia się protoksylem (w organach, w których zachodzi wzrost na długość) i metaksylem (w organach, w których zakończył się wzrost).

Rurka sitowa – elementy przewodzące asymilaty. Są żywymi, wydłużonymi komórkami o silnie perforowanych ścianach poprzecznych, które tworzą tzw. płytki sitowe. Przez otwory w płytkach przepływa cytoplazma wraz z produktami fotosyntezy. Rurki sitowe pozbawione są jądra komórkowego, należą do elementów łyka. Towarzyszą im zwykle komórki przyrurkowe.

Człon rurki sitowej – szeregi komórek, z  których zbudowane są rurki sitowe.

Płytka sitowa – ściana rozdzielająca 2 człony rurki sitowej, na której występują pola sitowe bardziej wyspecjalizowane niż na ścianach bocznych.

Kaloza – wielocukier (polisacharyd) wyścielający zewnętrzną ścianę porów rurek sitowych łyka. Wydzielany jest w miejscach zranienia.

Komórka towarzysząca – komórki przyrurkowe. Pełnią funkcje pomocnicze dla rurek sitowych. Są to komórki żywe, połączone licznymi plazmodesmami z członami rurek sitowych.

Miękisz łykowy – element składowy łyka roślin. Zbudowana z komórek mniej lub bardziej wydłużonych. Pośredniczy w przewodzeniu substancji między łykiem a tkankami sąsiadującymi.

Włókna łykowe – włókna sklerenchymatyczne występujące głównie w łyku roślin okrytozalążkowych, zwykle dłuższe od włókien drzewnych i z jamkami prostymi w ścianach komórkowych.

Cewka – Cewki, tracheidy, martwe komórki drewna, silnie wydłużone, zwężone na końcach, o zdrewniałych ścianach komórkowych, z lejkowatymi otworami (jamki). Cewki ściśle do siebie przylegają, przewodzą wodę i sole mineralne, pełnią też funkcje mechaniczne.

Naczynie – elementy drewna, mające postać długich rur złożonych z szeregów zdrewniałych, martwych komórek, między którymi zanikły poprzeczne ściany komórkowe, co w istotny sposób przyspiesza rozprowadzanie wody w roślinie. Naczynie jest to twór w drewnie składający się z ułożonych w szereg martwych komórek - tzw. członów naczyń, u których zanikły poprzeczne ściany komórkowe oraz nastąpiło obumarcie protoplastu.

Płytka perforacyjna – ściana komórkowa (podwójna) między dwoma członami naczynia, zaopatrzona w otwory na wylot (zwane perforacjami), przez które przepływa woda transportowana wzdłuż naczynia.

Miękisz drzewny –występuje w postaci pasm komórek miękiszowych pomiędzy innymi elementami drewna (ksylemu). Pełni funkcję tkanki spichrzowej oraz zapewniaj łączność drewna z innymi tkankami organu

Włókno drzewne – grubościenne, wydłużone komórki drzew liściastych, rozmieszczone pojedynczo lub grupami pomiędzy innymi komórkami lub tkankami, wypełnione są powietrzem lub wodą.

Wzrost intruzywny – to specyficzny sposób wzrostu komórki roślinnej. Rośnie ona nierównomiernie, w określonych rejonach.

Ściana komórkowa wtórna – Wtórne ściany komórkowe otaczają starsze komórki. Komórki te są sztywne i znacznie grubsze od komórek ściany pierwotnej. pokład ściany komórkowej odkładany przez komórkę po zakończeniu jej wzrostu.

Jamka prosta – występują naprzeciw siebie w obu sąsiednich komórkach, są rozdzielone jedynie pierwotną ścianą komórkową i blaszką środkową. Przez te jamki przechodzą plazmodesmy.

Jamka lejkowata – Są to twory we wtórnej ścianie komórkowej o złożonej budowie. Przypominają one dwa lejki odwrócone do siebie szerszymi stronami. Tworzą się one w odpowiadających sobie miejscach po obu stronach blaszki środkowej i łączą się w ten sposób parami ze sobą. Zazwyczaj jamki powstają nad pierwotnymi polami jamkowymi, ale mogą również tworzyć się nad innymi miejscami ściany pierwotnej;