|
Nie obrażaj więc mojej inteligencji poprzez czynione na pokaz zaniżanie własnej.
1. Cechy demograficzne i zawodowe
Czynniki demograficzne takie jak wiek, płeć, miejsce zamieszkania, cykl życia rodziny wpływają zarówno na poziom spożycia żywności, jak i na jego strukturę. Czynniki, które odnoszą się do struktury demograficznej (wiek, płeć) wyraźniej kształtują strukturę spożycia (Gutkowska i Ozimek 2005). Płeć w dużym stopniu wyznacza specyfikę zachowań żywieniowych, nie tylko ze względu na odmienne zapotrzebowanie na poszczególne składniki odżywcze, których źródłem jest żywność. Kobieta poprzez pełnione przez siebie role społeczne w większości społeczeństw odpowiada ze sferę żywieniową rodziny, a tym samym znaczna część jej aktywności łączy się z funkcjonowaniem tej sfery (Jeżewska-Zychowicz, 2004). Na podstawie 6-letnich badań Drapeau i inni (2003) dowodzą, że kobiety mają większą skłonność do kontrolowania swoich zachowań żywieniowych niż mężczyźni, a także, że kobiety częściej stosują zaplanowane zachowania związane z dietą, takie jak unikanie produktów tuczących. Kobiety zwyczajowo spożywają mniejsze ilości mięsa i częściej preferują smak kwaśny. Poza tym kobiety w większym stopniu niż mężczyźni uwzględniają zasady racjonalnego żywienia (Babicz-Zielińska 2001). Wraz z wiekiem zmienia się sposób żywienia. Osoby młode, ukierunkowane na osiąganie pożądanego statusu społecznego i materialnego, z większym zaangażowaniem poświęcają się pracy zawodowej, często kosztem czasu wolnego, jak również kosztem prawidłowego zaspokajania potrzeb organizmu. Ograniczają czas poświęcany na czynności związane z przygotowaniem posiłku, chętnie korzystają z oferty placówek gastronomicznych (Babicz-Zielińska 1998). Wraz z wiekiem maleje skłonność do koncentrowania się na swoich potrzebach, co najczęściej jest związane z założeniem własnej rodziny oraz pojawieniem się dzieci. Fakt pojawienia się potomstwa sprzyja pozytywnym zmianom zachowań żywieniowych rodziców (Gutkowska i Laskowski 2002). W wieku starszym pogarsza się najczęściej stan zdrowia, co sprzyja koncentracji uwagi na sprawach zdrowotnych i żywieniowych. Zanika wówczas skłonność do innowacyjności charakterystycznej dla osób młodszych, wzrasta znaczenie przyzwyczajeń i nawyków (Laskowski i wsp. 2001). Wśród czynników warunkujących postępowanie człowieka duże znaczenie ma również poziom wykształcenia, rodzaj wykonywanej pracy, zawód itp. Wykształcenie wpływa na poziom i strukturę konsumpcji w dwojaki sposób – z jednej strony rozwija potrzeby, z drugiej zaś umożliwia ich zaspokojenie (Gutkowska i Ozimek 2005). Osoby o relatywnie wyższym poziomie wykształcenia w większym stopniu odczuwają potrzeby wyższego rzędu i dążą do ich zaspokojenia. Ponadto mają większy zasób wiedzy o dostępnych produktach i możliwościach ich wykorzystania oraz większe wymagania w stosunku do nabywanych produktów (Żelazna i wsp. 2002). Wykształcenie wiąże się z poziomem dochodów, wzrostowi wykształcenia na ogół towarzyszy wzrost dochodów. Im wyższy poziom wykształcenia tym na ogół większa świadomość zróżnicowania możliwych wyborów, większa znajomość ich zalet i wad oraz konsekwencji, co w rezultacie zwiększa stopień urozmaicenia sposobu żywienia i prowadzi do bardziej prawidłowego spożycia poszczególnych składników odżywczych. Struktura i poziom spożycia żywności w gospodarstwach domowych wykazuje zróżnicowanie po uwzględnieniu poziomu wykształcenia głowy gospodarstwa domowego. Gospodarstwa domowe reprezentowane przez osoby z wykształceniem wyższym charakteryzuje istotnie większa konsumpcja napojów mlecznych, serów, owoców, soków i wód mineralnych, podczas gdy w gospodarstwach domowych osób z wykształceniem podstawowym większe spożycie dotyczy produktów zbożowych i ziemniaków. Oceny sposobu żywienia różnych grup populacyjnych wskazują, że wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia obniża się, lub pozostaje na tym samym poziomie średnia dzienna wartość energetyczna racji pokarmowych. Ujemna zależność między poziomem wykształcenia głowy gospodarstwa domowego a przeciętną dzienną ilością energii i składników odżywczych, występuje szczególnie silnie w przypadku skrajnych poziomów wykształcenia i jest konsekwencją ilości spożywanej żywności. Wpływ poziomu wykształcenia na zachowania żywieniowe człowieka potwierdzają także badania Narojek (1993), Jeżewskiej-Zychowicz (1996) oraz Chmielewskiej (2001). Wzrost wykształcenia niezależnie od wzrostu dochodu oddziałuje w kierunku racjonalizacji diety, co objawia się mniejszym spożyciem tłuszczów zwierzęcych przy jednoczesnym wzroście spożycia owoców i ich przetworów oraz produktów mlecznych. Z badań Narojek (1993) wynika, iż wykształcenie różnicuje asortyment spożywanych produktów, np. sery mniej popularnych gatunków (pleśniowe, fromage) częściej były kupowane w rodzinach, w których kobieta była lepiej wykształcona, w przypadku serów powszechnie spożywanych (serki homogenizowane), zależność między wykształceniem a częstotliwością zakupu miała charakter odwrotny. Jednocześnie autorka wskazała na brak istotnie statystycznego związku między wykształceniem a zwyczajową liczbą spożywanych posiłków. |
Menu
|