|
Nie obrażaj więc mojej inteligencji poprzez czynione na pokaz zaniżanie własnej.
WARUNKI PRAWIDŁOWEGO UKŁADANIA RUR
Z TWORZYW SZTUCZNYCH 1. WPROWADZENIE W Ļ ród wielu zagadnie ı dotycz Ģ cych prawidłowego układania rur z tworzyw sztucznych, istniej Ģ zagadnienia, na temat których panuj Ģ bł ħ dne przekonania lub wiedza ludzi z bran Ň y wodno- kanalizacyjnej jest niewystarczaj Ģ ca. Z reguły dotyczy to nowych rozwi Ģ za ı technicznych lub zagadnie ı , na temat których brakuje szczegółowych wytycznych w dost ħ pnej literaturze technicznej, publikacjach czy normach. Niew Ģ tpliwie do takich zagadnie ı nale Ň y np.: zmiana barwy rur, stosowanie rur o zwi ħ kszonej odporno Ļ ci, czy te Ň układanie rur na małych gł ħ boko Ļ ciach lub przy wysokim poziomie wód gruntowych. Mam nadziej ħ , Ň e omówienie tego typu tematów przyczyni si ħ do wyeliminowania bł ħ dów popełnianych na etapie wyboru rodzaju rury, jej przyj ħ cia na plac budowy i układania w nietypowych warunkach. Niniejsza broszura dotyczy rur z tworzyw sztucznych, u Ň ywanych do budowy sieci wodoci Ģ gowych i kanalizacyjnych, z grupy termoplastów (PVC-U, PE, PP). 2. PRZYJ Ħ CIE RUR NA PLAC BUDOWY Etapem wst ħ pnym w procesie wykonawstwa jest przyj ħ cie rur na plac budowy. Z reguły rury s Ģ dostarczane bezpo Ļ rednio na plac budowy przez producenta lub dystrybutora i to na nich spoczywa odpowiedzialno Ļę za prawidłowy transport. Przy odbiorze rur nale Ň y sprawdzi ę czy nie posiadaj Ģ one widocznych uszkodze ı w postaci gł ħ bokich rys i otar ę . Szczególn Ģ uwag ħ nale Ň y zwróci ę na rury w porozrywanych wi Ģ zkach – istnieje du Ň e prawdopodobie ı stwo, Ň e w czasie transportu rury mogły przemieszcza ę si ħ , ocieraj Ģ c o ostre fragmenty naczepy samochodu. Od momentu, potwierdzonego pisemnie odbioru rur od przewo Ņ nika, odpowiedzialno Ļę za mechaniczne uszkodzenia rur spada na wykonawc ħ . Dlatego transportuj Ģ c rury do miejsca ich wbudowania, wykonawca powinien przestrzega ę zasad podanych w instrukcjach producentów i normie PN-ENV 1046:2007. Oprócz ogl ħ dzin pod k Ģ tem uszkodze ı mechanicznych, nale Ň y zwróci ę uwag ħ na znakowanie rur i ich zgodno Ļę z wymaganiami projektowymi. Na rurach mo Ň na odczyta ę mi ħ dzy innymi ich sztywno Ļę obwodow Ģ lub ci Ļ nienie nominalne, oraz dokument odniesienia zgodnie, z którym rury zostały wyprodukowane. Najwi ħ ksze problemy wyst ħ puj Ģ przy identyfikacji rur kanalizacyjnych PVC-U litych i z rdzeniem spienionym, poniewa Ň ich wygl Ģ d zewn ħ trzny jest identyczny. Ró Ň nica jest widoczna w przekroju Ļ cianki – rura lita ma Ļ ciank ħ jednorodn Ģ , natomiast rura z rdzeniem spienionym, zło Ň on Ģ z trzech warstw. ĺ rodkowa warstwa jest wykonana ze spienionego PVC – ma z reguły ja Ļ niejszy kolor i inn Ģ struktur ħ ni Ň pozostałe warstwy. Niektórzy producenci, wykorzystuj Ģ c linie produkcyjne do rur o Ļ ciance warstwowej, wytłaczaj Ģ na nich rury lite w ten sposób, Ň e wszystkie trzy warstwy Ļ cianki s Ģ wykonane z litego PVC o identycznych wła Ļ ciwo Ļ ciach. Zgodnie ze stanowiskiem Polskiego Komitetu Normalizacyjnego tak wykonana rura jest zgodna z PN-EN 1401- 1:1999 i uznawana jest za rur ħ lit Ģ . Najprostsz Ģ metod Ģ rozró Ň nienia rur litych i z rdzeniem spienionym jest odczytanie dokumentu odniesienia, którego symbol jest umieszczony na rurze. W przypadku rur litych jest to PN-EN 1401-1:1999, a w przypadku rur z rdzeniem spienionym PN-EN 13476:2008 lub odpowiednia aprobata techniczna. Niejednokrotnie, w Ļ ród wykonawców i inspektorów nadzoru, budzi obawy zmiana barwy lub odległa data produkcji dostarczonych rur. Odbarwienia s Ģ skutkiem działania promieniowania słonecznego o zakresie cz ħ stotliwo Ļ ci odpowiadaj Ģ cym ultrafioletowi (promieniowanie UV). Poniewa Ň , rury wodoci Ģ gowe i kanalizacyjne z tworzyw sztucznych, s Ģ przeznaczone do układania w gruncie, producenci nie dodaj Ģ do nich stabilizatorów UV, które zapewniałyby długotrwał Ģ stabilno Ļę barwy. Jedynie w czarnych rurach PE, jako barwnik stosuje si ħ sadz ħ , która jest równocze Ļ nie absorberem UV. Rury podlegaj Ģ bezpo Ļ redniemu oddziaływaniu promieniowania UV w trakcie ich składowania bez zadaszenia. Badania przeprowadzone przez firmy stowarzyszone w PRiK 1 wykazuj Ģ , Ň e nawet długotrwałe promieniowanie UV (kilka lat), nie ma negatywnego wpływu na wła Ļ ciwo Ļ ci rur (poza ewentualnym odbarwieniem). Na prawidłowo składowane rury nie oddziaływuj Ģ Ň adne destruktywne czynniki np. napr ħŇ enia w Ļ ciance czy zwi Ģ zki chemiczne, a proces odbarwiania materiału nie ma wpływu na ich przewidywan Ģ trwało Ļę . W przypadku w Ģ tpliwo Ļ ci, mo Ň na zwróci ę si ħ do producenta o wydanie na podstawie bada ı , opinii co do mo Ň liwo Ļ ci wbudowania długo składowanych rur. 3. METODY UKŁADANIA RUR Rury wodoci Ģ gowe i kanalizacyjne z tworzyw sztucznych mog Ģ by ę układane w gruncie ró Ň nymi metodami. Najbardziej popularn Ģ , jest tradycyjna metoda wykopu otwartego. Jednak Ň e coraz cz ħĻ ciej stosowane s Ģ metody w Ģ skowykopowe oraz bezwykopowe, co zwi Ģ zane jest z d ĢŇ eniem do zwi ħ kszenia tempa robót oraz zminimalizowaniem utrudnie ı zwi Ģ zanych z zaj ħ ciem oraz odtworzeniem pasa drogowego. 3.1. Wykop otwarty - m etoda tradycyjna Wykopy w Ģ sko i szerokoprzestrzenne, o szeroko Ļ ci w strefie rury, umo Ň liwiaj Ģ cej wykonanie poł Ģ cze ı . Szczegółowe wytyczne prowadzenia prac mo Ň na znale Ņę w normie PN-ENV 1046:2007. Najwa Ň niejsz Ģ nowo Ļ ci Ģ , któr Ģ wprowadza norma, jest mo Ň liwo Ļę u Ň ycia gruntu rodzimego do wykonania obsypki rur. W stosunku do dotychczasowych wytycznych, podawanych w instrukcjach producentów rur, jest to znacz Ģ ce złagodzenie warunków wykonawstwa, co przekłada si ħ na daleko id Ģ ce obni Ň enie kosztów inwestycji. 3.2. Metody w Ģ skowykopowe Elastyczno Ļę rur z tworzyw sztucznych pozwala na prowadzenie prac monta Ň owych na powierzchni, a nast ħ pnie umieszczenie wykonanego ruroci Ģ gu na dnie wykopu. W przypadku rur polietylenowych, które zwijane s Ģ w kr ħ gi, istnieje mo Ň liwo Ļę układania rur poprzez rozwijanie z kr ħ gu bezpo Ļ rednio do wykopu. W obydwu przypadkach wykop mo Ň e mie ę szeroko Ļę niewiele wi ħ ksz Ģ od Ļ rednicy ruroci Ģ gu. Do wykonywania w Ģ skich wykopów u Ň ywa si ħ specjalistycznego sprz ħ tu, takiego jak: koparki ła ı cuchowe, frezarki lub pługoukładacze, charakteryzuj Ģ cego si ħ du ŇĢ wydajno Ļ ci Ģ . Przy zastosowaniu metod w Ģ skowykopowych, mo Ň na uło Ň y ę nawet kilka kilometrów ruroci Ģ gu dziennie. Dodatkowe korzy Ļ ci to mniejsza powierzchnia składowania gruntu, odtwarzania nawierzchni i zaj ħ cia pasa drogowego. 3.2.1. Metoda wykopu w Ģ skoprzestrzennego W tej metodzie wykonuje si ħ wykop o takiej szeroko Ļ ci aby mo Ň na było uło Ň y ę na jego dnie ruroci Ģ g oraz zag ħĻ ci ę wypełnienie wykopu dost ħ pnym sprz ħ tem. Poł Ģ czone i uło Ň one wzdłu Ň wykopu rury opuszcza si ħ na dno wykopu. Poszerzenie wykopu jest konieczne tylko w miejscach monta Ň u kształtek lub armatury. 3.2.2. Frezowanie Metoda stosowana w twardych gruntach. Wykop wykonywany jest frezem zamontowanym na ci Ģ gniku. Ruroci Ģ g układany jest na dnie wykopu i zasypywany na bie ŇĢ co gruntem rodzimym, lub w razie nieprzydatno Ļ ci do tego celu gruntu rodzimego – gruntem dowiezionym. 3.2.3. Płu Ň enie Metoda stosowana w gruntach ornych (ł Ģ ki, pola). Lemiesz specjalnego pługa rozcina i lekko rozsuwa ziemi ħ . Na dnie wykonanej szczeliny, układany jest ruroci Ģ g PE, rozwijany z kr ħ gu lub wcze Ļ niej zgrzany i uło Ň ony wzdłu Ň planowanej trasy. Po przej Ļ ciu pługoukładacza, wskutek obsuwania gruntu, szczelina samoczynnie si ħ zamyka, zasypuj Ģ c uło Ň ony ruroci Ģ g. Pozostaje jedynie lekkie wypi ħ trzenie ziemi, które jest na bie ŇĢ co niwelowane odpowiednimi maszynami (walec, koparko-ładowarka, itp.). 1 PRiK - Polskie Stowarzyszenie Producentów Rur i Kształtek z Tworzyw Sztucznych. 3.3. Metody bezwykopowe Stosowane s Ģ z reguły w przypadkach, kiedy wykonywanie wykopów otwartych jest znacznie utrudnione lub niemo Ň liwe np. przej Ļ cie pod rzek Ģ lub drog Ģ o du Ň ym nat ħŇ eniu ruchu. Niejednokrotnie o zastosowaniu i wyborze konkretnej metody bezwykopowej decyduje rachunek ekonomiczny oraz przewidywany stopie ı utrudnie ı w ruchu drogowym. Bezwykopowe układanie ruroci Ģ gów wymaga specjalistycznego sprz ħ tu i jest obarczone stosunkowo du Ň ym ryzykiem komplikacji jakie mog Ģ wyst Ģ pi ę w jego trakcie. Dlatego powinno by ę ka Ň dorazowo poprzedzone badaniami geotechnicznymi i wykonaniem projektu. 3.3.1. Przewierty W tej metodzie, technik Ģ wiertnicz Ģ wykonywany jest w gruncie otwór, do wn ħ trza którego wci Ģ gany jest ruroci Ģ g. Je Ň eli przebieg trasy wierconego otworu mo Ň e by ę zmieniany w sposób kontrolowany, to mówimy o przewiercie sterowanym. Stosowane s Ģ dwa systemy sterowania o ró Ň nej dokładno Ļ ci – system radiowy (mniejsza dokładno Ļę ) do ruroci Ģ gów ci Ļ nieniowych, oraz system laserowy (wi ħ ksza dokładno Ļę ) do ruroci Ģ gów grawitacyjnych. 3.3.2. Przeciski Metoda stosowana do układania stosunkowo krótkich odcinków ruroci Ģ gu, np. przy przekraczaniu dróg. Głowica przeciskowa, wyposa Ň ona w mechanizm udarowy, rozpycha na boki grunt znajduj Ģ cy si ħ na jej drodze, tworz Ģ c przestrze ı dla wci Ģ gni ħ cia ruroci Ģ gu. 4. RURY O ZWI Ħ KSZONEJ ODPORNO ĺ CI Stosowanie metod w Ģ skowykopowych i bezwykopowych zwi Ģ zane jest z mo Ň liwo Ļ ci Ģ uszkodzenia układanego ruroci Ģ gu. W metodach w Ģ skowykopowych takich jak frezowanie czy płu Ň enie uło Ň ona rura nara Ň ona jest na naciski punktowe od kamieni znajduj Ģ cych si ħ w gruncie na trasie wykopu. Skutkiem nacisków punktowych, szczególnie w ruroci Ģ gach ci Ļ nieniowych gdzie w Ļ ciance wyst ħ puj Ģ napr ħŇ enia, mo Ň e by ę miejscowe pełzanie materiału rury, co doprowadzi po pewnym czasie do awarii ruroci Ģ gu. Z kolei w metodach bezwykopowych, w trakcie przeci Ģ gania, rury s Ģ nara Ň one na zarysowania od twardych elementów znajduj Ģ cych si ħ w gruncie (kamienie, głazy, pozostało Ļ ci po starych budowlach lub uzbrojeniu terenu), a po zako ı czeniu przeci Ģ gania, na pochodz Ģ ce od nich naciski punktowe. W ruroci Ģ gach ci Ļ nieniowych, zarysowania powierzchni rur mog Ģ skutkowa ę p ħ kni ħ ciem Ļ cianki. Jest to zwi Ģ zane ze zjawiskiem powolnego wzrostu p ħ kni ħę , które mo Ň e wyst Ģ pi ę przy sprzyjaj Ģ cych warunkach, takich jak odpowiednia wielko Ļę i kształt rysy (karbu) oraz odpowiednio du Ň e napr ħŇ enia w Ļ ciance rury. Przyjmuje si ħ , Ň e dopuszczalne s Ģ zarysowania o gł ħ boko Ļ ci do 10% grubo Ļ ci Ļ cianki. Dlatego, zaleca si ħ aby stosuj Ģ c metody w Ģ skowykopowe i bezwykopowe, u Ň ywa ę rur o zwi ħ kszonej odporno Ļ ci na powolny wzrost p ħ kni ħę i naciski punktowe . Rury te mo Ň na równie Ň stosowa ę w przypadku wykopów tradycyjnych nie wykonuj Ģ c podsypki i obsypki piaskowej. W chwili obecnej producenci oferuj Ģ kilka odmian tego typu rur, ró Ň ni Ģ cych si ħ budow Ģ oraz zastosowanym materiałem. Generalnie, rury te mo Ň na podzieli ę na dwie grupy: ze Ļ ciank Ģ warstwow Ģ oraz z powłok Ģ ochronn Ģ . Rury z pierwszej grupy posiadaj Ģ normatywne wymiary (grubo Ļę Ļ cianki, Ļ rednica zewn ħ trzna), a ich Ļ cianka składa si ħ z dwóch lub trzech warstw. W przypadku rur dwuwarstwowych, obydwie warstwy s Ģ wykonane z PE100RC. W rurach trójwarstwowych, Ļ cianka zewn ħ trzna i wewn ħ trzna wykonana jest z PE100RC, a warstwa Ļ rodkowa z PE100 lub PE100RC. Zgrzewanie doczołowe i elektrooporowe rur ze Ļ ciank Ģ warstwow Ģ nie odbiega od zgrzewania normalnych rur PE. Rury z drugiej grupy, zbudowane s Ģ z normatywnej rury przewodowej i zewn ħ trznej powłoki ochronnej (pancerza). Rura przewodowa wykonana jest z PE100 lub PE100RC, a powłoka ochronna z PE100, polipropylenu (PP) lub ze spienionego polietylenu. W przypadku rur z powłok Ģ ochronn Ģ , przed wykonaniem zgrzewu doczołowego lub elektrooporowego, nale Ň y zdj Ģę z rury powłok ħ ochronn Ģ . Niektóre rury tego typu s Ģ fabrycznie pozbawione na ko ı cówkach powłoki ochronnej, co umo Ň liwia wykonanie zgrzewu doczołowego. PE100RC oznacza now Ģ generacj ħ polietylenu, charakteryzuj Ģ c Ģ si ħ znacznie wy Ň sz Ģ odporno Ļ ci Ģ na powolny wzrost p ħ kni ħę i naciski punktowe, od standardowego PE100. Zakwalifikowanie danego materiału do standardu PE100RC jest uwarunkowane osi Ģ gni ħ ciem w testach odpowiednio wysokich wyników. Na przykład, w te Ļ cie karbu (ISO 13379) jest to wynik 8760 h, przy wymogach dla standardowego PE100 zaledwie 165 h. Nale Ň y podkre Ļ li ę , Ň e standard PE100RC nie został do tej pory obj ħ ty Ň adn Ģ norm Ģ polsk Ģ czy europejsk Ģ . Jedyn Ģ prób Ģ usystematyzowania w tej dziedzinie jest powstały w Niemczech PAS 1075. PAS czyli Publicly Available Specification (Ogólnie Dost ħ pna Specyfikacja) zawiera wymagania, które powinny spełnia ę rury o zwi ħ kszonej odporno Ļ ci wykonane z PE100RC. Dokument ten nie ma mocy prawnej. Decyduj Ģ c o wyborze danego typu rury, nale Ň y zwróci ę uwag ħ na rodzaje materiałów z jakiego jest wykonana. Oczywistym jest, Ň e warstwa zewn ħ trzna Ļ cianki czy te Ň powłoka ochronna, powinny mie ę jak najwi ħ ksz Ģ odporno Ļę na Ļ cieranie i zarysowania. Natomiast w przypadku nacisków punktowych, wa Ň na jest odporno Ļę nie tylko warstwy zewn ħ trznej Ļ cianki czy powłoki ochronnej, lecz równie Ň warstwy wewn ħ trznej lub rury przewodowej. Wynika to z rozkładu napr ħŇ e ı , wywołanych naciskami punktowymi, które powoduj Ģ p ħ kanie wewn ħ trznej strony rury. Dlatego, wewn ħ trzna warstwa Ļ cianki lub rura przewodowa, powinny by ę wykonane z materiału o podwy Ň szonej odporno Ļ ci na naciski punktowe. 5. PŁYTKIE POSADOWIENIE RUR Zagadnienie płytkiego posadowienia rur w gruncie pojawia si ħ szczególnie cz ħ sto w kanalizacji, kiedy okre Ļ lone zagł ħ bienie rury wynika z konieczno Ļ ci zachowania wymaganych spadków kanału. Stosowanie okre Ļ lonych metod termoizolacji (w przypadku układania w strefie przemarzania) oraz minimalnych przykry ę rur, zale Ň y od ich lokalizacji i przeznaczenia. 5.1. Teren bez obci ĢŇ e ı od ruchu kołowego Je Ň eli rury s Ģ układane w terenie, gdzie nie wyst ħ puj Ģ obci ĢŇ enia od ruchu kołowego, minimalne przykrycie nie jest uwarunkowane wzgl ħ dami statyczno-wytrzymało Ļ ciowymi. W przypadku gdy rura układana jest w strefie przemarzania, jej zagł ħ bienie powinno umo Ň liwia ę wykonanie odpowiedniej termoizolacji, któr Ģ mo Ň na wykona ę ze styropianu lub z innego materiału nie nasi Ģ kaj Ģ cego wod Ģ . Wybór sposobu uło Ň enia izolacji zgodnie z PN-ENV 1046:2007 powinien uwzgl ħ dnia ę podatno Ļę na przemarzanie gruntu rodzimego i materiału obsypki. Rysunek 1. Rysunek 2. Izolacja termiczna Izolacja termiczna w gruntach gliniastych i ilastych w gruntach ziarnistych |
Menu
|