|
Nie obrażaj więc mojej inteligencji poprzez czynione na pokaz zaniżanie własnej.
BIOLOGICZNE
PODSTAWY PRACY CZŁOWIEKA F IZJOLOGIA P RACY I E RGONOMIA D R HAB . P IOTR Ł ASZCZYCA W YKŁADY MONOGRAFICZNE DLA STUDENTÓW S ZKOŁY Z ARZ Ą DZANIA U NIWERSYTETU Ś L Ą SKIEGO C HORZÓW 2001 E RGONOMIA CZYNI PRAC Ę PRZYJAZN Ą CZŁOWIEKOWI WYKŁAD 1 Biologia pracy człowieka. © dr hab. Piotr Łaszczyca. Szkoła Zarz ą dzania U Ś . 2001 1 D LACZEGO ERGONOMIA ? T RZY , MO ś E JU ś CZTERY , OKRESY PRODUKCJI DÓBR · PIERWOTNY : u Ŝ ytkownik wytwórc ą - pełna indywidualizacja produkcji · PRZEDINDUSTRIALNY : wytwórca - rzemie ś lnik - u Ŝ ytkownik - klient - indywidualizacja zamówienia, produkcja małoseryjna wyrobów standardowych · INDUSTRIALNY : wytwórca produkcji masowej standardowej - u Ŝ ytkownik anonimowy · POSTINDUSTRIALNY : wytwarzanie na indywidualne zamówienie - ponowna indywidualizacja Uwaga: Trend sekularny, Wymiana mi ę dzynarodowa produktów, Ś wiadomo ść zagro Ŝ e ń zdrowia, E RGONOMIA - nauka o dostosowaniu ś rodowiska pracy do mo Ŝ liwo ś ci i potrzeb człowieka, - cel - optymalizacja kosztu biologicznego pracy Prekursorzy Ergonomii Jastrz ę bowski Wojciech (1799-1882) w 1857 ksi ąŜ ka - termin i poj ę cie ergonomii Adamiecki Karol (1866-1933) profesor, in Ŝ ynier, autor praw: harmonii doboru, harmonii działania organów pracy zbiorowej, optymalizacji produkcji, Hauswald Edwin (1868-1942) profesor, organizacja przemysłu Bie ń kowski (1912 zjazd w Lwowie) - termin „ergologia” na okre ś lenie czynnika ludzkiego w pracy Taylor Frederic Winslow (USA 1856-1915) w 1895 - naukowa organizacja pracy, dobór pracownika do pracy , optymalizacja procedur, motywacja Kryterium - intensyfikacja produkcji - szczególnie w warunkach wojennych (I wojna ś wiatowa) problemy: praca kobiet, praca zmianowa, czas pracy, wymuszony czas (pora), ekstremalne warunki pracy (górnictwo, hutnictwo, nurkowanie - kesony) , wymuszona pozycja, wydajno ść , zdrowie, koszt ś wiadcze ń Produkcja broni i przemysł motoryzacyjny jako poligon do ś wiadczalny ergonomii - Standaryzacja podzespołów i wyrobów a produkcja wielkoseryjna i masowa · w 1812 r w USA wprowadzono przepisy nakazuj ą ce konstruowa ć bro ń ze standardowych, wymiennych cz ęś ci, nie wymagaj ą cych indywidualnego pasowania i umo Ŝ liwiaj ą cych wzajemne zast ę powanie · prekursorskie metody produkcji w zakładach Remingtona od ko ń ca XVIII wieku · standaryzacja jako metoda produkcji maszyn do szycia w zakładach Singera w II połowie XIX w. · system potokowy Forda - ruchoma ta ś ma monta Ŝ owa w zakładach Forda – rok 1913 – jako metoda na zatrudnienie nisko kwalifikowanego pracownika (nie znaj ą cego j ę zyka), popraw ę jako ś ci, zwi ę kszenie wydajno ś ci (z 89,5 tys w 1912 r do 231 tys w 1914 r) i obni Ŝ enie kosztów (sze ś ciokrotne skrócenie czasu monta Ŝ u Forda T w zakładach w Detroit, z 12,5 h do 2 h na sztuk ę /6 h ã 1,5 h?/ podstawa teoretyczna publikacja Fredericka W. Taylora z 1907 r. jako metoda zwi ę kszenia motywacji robotników i zapobieganiu fluktuacji kadr wysokie zarobki (5 $ dniówki za 8 godzin pracy od 12.01.1914 r i od 1926 r 5-dniowy tydzie ń pracy ã wzrost produkcji i dochodów · rozwini ę cie metody potokowej w zakładach Toyota w ko ń cu 30 lat XX wieku –z poło Ŝ eniem nacisku na tanio ść , podniesienie jako ś ci produktu i zwi ę kszenie odpowiedzialno ś ci pracowników – metoda „ubogiej produkcji” ś ci ś le wyliczonej wg zamówie ń ilo ś ci egzemplarzy produktu - zasada „dostaw na czas” w celu wyeliminowania magazynowania podzespołów na linii produkcyjnej - metoda pracy zespołowej (gniazdowej) - zespół wykonuje pewne stałe zadanie a poszczególni pracownicy zespołu mog ą si ę wzajemnie zast ę powa ć - metoda bie Ŝą cej wewn ę trznej kontroli jako ś ci na ta ś mie z mo Ŝ liwo ś ci ą zatrzymania potoku przez pracownika · ergonomia w czasie II wojny ś wiatowej · pierwsze zespoły ergonomiczne w zakładach przemysłowych - 1955-1960 w Brytyjskim Zjednoczeniu ś elaza i Stali, Philips, Volvo, Olivetti Biologia pracy człowieka. © dr hab. Piotr Łaszczyca. Szkoła Zarz ą dzania U Ś . 2001 2 · eksperyment Volvo w Kalmarze – gniazdowa metoda pracy · modularna albo fraktalna metoda produkcji (Smart w Lotaryngii, skoda Octavia – linia monta Ŝ owa składa podzespoły wytwarzane w niezale Ŝ nych minifabryczkach kooperacyjnych E RGONOMIA - NAUKA O OPTYMALIZACJI SYSTEMU ZASPAKAJANIA POTRZEB N AUKI SKŁADOWE E RGONOMII Fizjologia pracy Antropometria Higiena pracy Medycyna pracy Psychologia pracy Socjologia Organizacja pracy Prakseologia In Ŝ ynieria Wzornictwo przemysłowe Ekonomia ... Biologia pracy człowieka. © dr hab. Piotr Łaszczyca. Szkoła Zarz ą dzania U Ś . 2001 3 E RGONOMIA (wg P.Krasuckiego, E.Michalskiego) · KOREKCYJNA (cz ę sto wyszukiwanie „w ą skiego gardła”, czynnika krytycznego) - np. badania Eltona Mayo nad usprawnieniem pracy monta Ŝ ystek w Hawthorne Works (Western Electric), ka Ŝ da zmiana organizacji przynosiła popraw ę wydajno ś ci - nawet powrót do wyj ś ciowej! eksperyment - np. osłony przeciwpromienne i natryski powietrzne w hutnictwie · KONCEPCYJNA (projektowanie nowych rozwi ą za ń ) - np. system produkcji potokowej (ta ś mowej) u Forda - np. system gniazdowy organizacji pracy w Volvo (Kalmar) w tym: ERGONOMIA UKŁADÓW ( SYSTEMÓW ) (analiza współzale Ŝ no ś ci) analiza zada ń i celów realizowanych przez układ człowiek - maszyna przydział czynno ś ci w układzie w zgodzie z zasadami optymalizacji WYROBÓW WARUNKÓW PRACY E RGONOMIA PRACY STARSZYCH I NIEPEŁNOSPRAWNYCH !! S PORTU I REKREACJI !! wg. Faverge ERGONOMIA INFORMACYJNA (sygnalizatorów i sterowników) ERGONOMIA HEURYSTYCZNA (my ś lenia, twórczo ś ci, komunikacji...) A NALIZA SYSTEMOWA P RACY (analiza systemowa: - analiza zwi ą zków przyczynowo-skutkowych, sprz ęŜ e ń zwrotnych w kompletnym systemie, - warunek: identyfikacja systemu i okre ś lenie elementów) U KŁAD : C ZŁOWIEK - M ASZYNA - Ś RODOWISKO MATERIALNE (wg Krasuckiego) U KŁAD : C ZŁOWIEK - T ECHNIKA - E KONOMIA (wg Wojtowicza) U KŁAD : P ROJEKTOWANIE - W YKONAWSTWO - E KSPLOATACJA (U ś YTKOWNIK ) System E RGONOMICZNEGO K SZTAŁTOWANIA P RODUKTU (wg Słowikowskiego) Elementy systemu EKP wg Słowikowskiego: · Producent (Decydent, Projektant, Wytwórca) · U Ŝ ytkownik („Obsługownik”, U Ŝ ytkownik) · Zespół Ergonomiczny Biologia pracy człowieka. © dr hab. Piotr Łaszczyca. Szkoła Zarz ą dzania U Ś . 2001 4 Z ESPÓŁ ERGONOMICZNY : lekarz przemysłowy, psycholog pracy, in Ŝ ynier organizacji produkcji, in Ŝ ynier technolog, in Ŝ ynier konstruktor, plastyk - projektant przemysłowy D IAGNOZA ERGONOMICZNA (wg Słowikowskiego) B EZPO Ś REDNIA Wytworów - obiektów istniej ą cych ( a posteori - ex post) P O Ś REDNIA Utworów - obiektów projektowanych ( a priori - ex ante) kwantytatywna lub kwalitatywna w warunkach rzeczywistych lub symulacyjna E TAPY POST Ę POWANIA / DIAGNOZY ERGONOMICZNEJ Etap wst ę pny - stwierdzenie nieprawidłowo ś ci, wyszukiwanie problemu (analiza: wypadków, chorób, absencji, fluktuacji, wydajno ś ci, szybko ś ci, wadliwo ś ci produkcji) Etap przygotowania bada ń - cel, zakres, wykonawcy, koszt, współpraca zakładu, scenariusz Etap wykonania bada ń - diagnoza stanu, wnioski ko ń cowe Etap projektowania zmian - projektowania zmian, prognoza nast ę pstw Etap realizacji wdro Ŝ e ń - zmiany technologii i organizacji M ETODYKA BADA Ń ERGONOMICZNYCH - E LEMENTY DIAGNOZY (rozpoznanie stanu systemu, dynamiki zmian , zwi ą zków przyczynowo-skutkowych, prognozy) · ergonomiczna analiza pracy (analiza organizacji procesu, analiza przebiegu czynno ś ci, analiza ruchów roboczych) · charakterystyka miejsca pracy, maszyn, przyrz ą dów, detali, stanowisk · analiza obci ąŜ enia prac ą i wydajno ś ci na stanowiskach (w aspekcie fizycznym i umysłowym) · badanie ś rodowiska pracy (ocena higieniczna - dozymetria) · analiza epidemiologiczna (analiza statystyk: zachorowalno ść , etc.) · badania zdrowotno ś ci i wydolno ś ci pracowników E RGONOMICZNE LISTY KONTROLNE ( CHECK LIST ): np. lista dortmundzka z 1964: Lista kontrolna ergonomicznej analizy układów (projekt wst ę pny Burger i de Jong 1961 w Sztokholmie) np. lista lubelska (1998) P RZYKŁADY CZYNNIKÓW OGRANICZAJ Ą CYCH ZDOLNO ŚĆ DO PRACY : U alpejskich robotników le ś nych w okresie zimowym wydatek 7000 kcal /d podczas gdy dopuszczalne 4800 kcal/d powoduje wyniszczenie po kilku sezonach Praca w ruchu ci ą głym, trzyzmianowym w hutnictwie (56 g/tydzie ń ) i praca dodatkowa w górnictwie Warunki mikroklimatyczne: w hutnictwie, górnictwie, chłodnictwie, pracy w kesonach, Toksyczno ść atmosfery Biologia pracy człowieka. © dr hab. Piotr Łaszczyca. Szkoła Zarz ą dzania U Ś . 2001 5 |
Menu
|