w6, Studia, PK OŚ, prawo i ochrona własności intelektualnej, ściągi

Zatem wytwór niematerialny, aby uzyskac kwalifikacje "utworu" w rozumieniu art. 1 ust. 1 komentowanej ustawy, powinien wykazywac łacznie nastepujace cechy:

a.) stanowic rezultat pracy człowieka (twórcy),

b.) stanowic przejaw działalności twórczej,

c.) miec indywidualny charakter,

d.) zostac ustalony w jakiejkolwiek postaci.

Ad. c) Przesłanka indywidualnosci/ indywidualnego charakteru utworu

Sam jednak "przejaw działalnosci twórczej" („twórczosc”) nie jest warunkiem wystarczajacym do

zakwalifikowania okreslonego wytworu jako przedmiotu prawa autorskiego.

Konieczne jest bowiem, by utwór taki miał indywidualny charakter (aby charakteryzował się "indywidualnoscia").

„Indywidualnosc" utworu stanowi przesłanke zorientowana podmiotowo, poszukujemy w dziele

osobistego, indywidualnego pietna twórcy, wyrazu jego osobowosci, stylu, metody twórczej.

Sformułowanie art. 1 ust. 1 - przejaw działalnosci twórczej o indywidualnym charakterze - mogłoby, przy zastosowaniu wyłacznie wykładni jezykowej, stanowic podstawe do interpretacji, w mysl której wystarcza, i_ cecha ta (indywidualny charakter utworu, „indywidualnosc”) przejawi sie w samym procesie twórczym, a nie bezwarunkowo w jego rezultacie. Zauwazmy jednak, _e taka interpretacja prowadziłaby do zasadniczo róznych wyników oceny co do zaliczenia okreslonych wytworów do kategorii utworu, w zaleznosci od kwalifikacji i zdolnosci, a takze stosowanej "techniki pracy intelektualnej" przez konkretnego twórce.

Przy rozstrzyganiu kwestii, czy dany rezultat pracy korzysta z autorskoprawnej ochrony (czy stanowi "utwór"), sady posługuja sie wskazówkami wypracowanymi przez orzecznictwo w okresie przed wprowadzeniem ustawy z 1994 r. (pod rzadami poprzednio obowiazujacej ustawy). Stosownie do orzeczen Sadu Najwyzszego, przedmiotem ochrony prawnej jest:

1. "wszelkie dzieło pismiennictwa bedace wypływem indywidualnej twórczosci, bez wzgledu na jej zakres i wartosc" 

2. "kazdy przejaw działalnosci duchowej noszacy ceche osobistej działalnosci, kazda oryginalna mysl ludzka ujeta konkretnie w samodzielna forme’

3. "kazda twórczosc umysłowa [...] byleby w swym

ostatecznym wyniku, w swej zewnetrznej formie

wykazywała znamiona, wyrózniajace ja od innych

dzieł osobliwoscia pomysłu i umiejetnoscia ujecia

tematu"

4. "kazde dzieło[...] byle tylko, przynajmniej pod

wzgledem formy, wykazywało pewne elementy

twórcze, chocby minimalne

5. "kazde opracowanie [...], w którym przejawia sie

twórcza praca autora, a wiec gdy dzieki

pomysłowosci i indywidualnemu ujeciu dzieło

uzyskało oryginalna postac

Podsumowujac ocene istnienia przesłanki „działalności twórczej o indywidualnym charakterze” – nalezy wiazac wyłacznie z własciwoscia dzieła a nie z ujawnieniem sie w utworze indywidualnosci autora. Ceche indywidualnosci nalezy stwierdzac tylko na podstawie analizy utworu. Nie jest konieczne (a z reguły nawet mozliwe) zaznajamianie sie z indywidualnością (osobowoscia) konkretnego autora. Dla stwierdzenia indywidualnosci utworu wystarczy Ustalenie, ze okreslony wytwór moze pochodzic w zasadzie tylko od jednej osoby. Uzyto zwrotu „w zasadzie”, gdyz w wyjatkowych przypadkach mozna spotkac sie z tzw. paralelna twórczoscia.

Sady dopuszczaja mozliwosc wystepowania paralelnej, równoległej twórczosci. W wyroku Sadu Apelacyjnego w Warszawie z 15 wrzesnia 1995 r. (I ACr 620/95) przyjeto, ze "nie jest plagiatem dzieło, które powstaje w wyniku zupełnie odrebnego, niezaleznego procesu twórczego, nawet jezeli posiada tresc i forme bardzo zblizona do innego utworu”. Mozliwe sa sytuacje, w których dwóch twórców, niezaleznie od siebie, wykorzystuje w utworze ten sam pomysł i opracowuje go przy uzyciu bardzo zblizonych srodków artystycznych, zwłaszcza jezeli dzieła dotycza tego samego tematu albo tematów bardzo zblizonych".

Oceniajac przesłanke indywidualnosci utworu, trzeba miec jednak na uwadze, ze w zasadzie zaden utwór nie powstaje w zupełnej izolacji. Twórca czerpie z dorobku minionych pokolen, tworzy inspirowany dziełami innych artystów, a przede wszystkim zyje i pracuje w określonej rzeczywistosci społecznej. Mozzliwa jest sytuacja, w której powstana niezależnie od siebie, a podobne, zblizone pod wzgledem formy lub tresci utwory.

Samo podobienstwo utworów nie dowodzi jeszcze plagiatu.

Jak wskazuje J. Błeszynki „ o plagiacie bedzie wiec decydowało wykazanie, e doszło do przywłaszczenia oryginalnych elementów cudzego dzieła, chocby nawet zostały one wplecione w odrebna nawet i oryginalna całosc stworzona przez plagiatora" (J. Błeszynski, M. Staszków, Prawo autorskie... j.w., str. 47).

II. Czynniki, które nie maja znaczenia dla dokonywania oceny, czy dane dzieło spełnia kryteria utworu

Najwyzszego jest zgodne, ze dla oceny czy dane dzieło stanowi utwór i podlega z tego tytułu ochronie

Autorsko prawnej nie maja znaczenia okolicznosci dotyczace osoby twórcy. Nie ma zatem znaczenia czy twórca utworu jest dwunastoletni uczen szkoły podstawowej czy profesor wyzszej uczelni, czy ma on formalne wykształcenie plastyczne, muzyczne, informatyczne itp.

Nie jest istotna równiez sama świadomość twórcy, ze stworzył on chroniony prawem autorskim utwór, jak równiez zamiar po stronie autora stworzenia takiego utworu.

Zgodnie z orzecznictwem Sadu Najwyzszego, bez znaczenia jest równiez wartosc naukowa,

artystyczna czy przeznaczenie utworu. Takiej samej ochronie autorskoprawnej podlega zatem wybitna powiesc jak marna telenowela

O powstaniu chronionego prawem autorskim utworu nie swiadczy równie_ zwiazany z nim nakład pracy. Jak to ujmuje J. Błeszynski "Wybitne dzieła nie zawsze stanowia wynik znacznego wysiłku. Rodza sie nieraz z jednego pomysłu. I odwrotnie."

Do zakwalifikowania okreslonego wytworu intelektu jako utworu nie ma znaczenia fakt, ze powstanie lub rozpowszechnianie danego dzieła, stanowi naruszenie prawa lub reguł moralnosci.

Utworem w rozumieniu prawa autorskiego bedzie zatem artykuł naruszajacy czyjes dobra osobiste lub film propagujacy rasizm. (oczywiscie rozpowszechniajac taki utwór nara_amy sie na odpowiedzialnosc cywilna lub karna) Nie podlega ochronie autorskoprawnej styl, metoda czy technika która posłuzył sie twórca. Ochronie nie podlega równiez sam temat dzieła.

Podsumowujac dla zakwalifikowania okreslonego wytworu intelektualnego jako utworu i poddania go prawu autorskiemu nie maja znaczenia:

1. okolicznosci dotyczace osoby twórcy (jego wiek, zdolnosc do czynności prawnych, wykształcenie, przynależność do stowarzyszen twórców itd.)

2. zamiar stworzenia utworu czy poddania rezultatu swej pracy autorsko prawnej ochronie

3. przeznaczenie utworu (cel naukowy, estetyczny, praktyczny);

4. sprzecznosc powstania lub rozpowszechniania utworu zgodnie z prawem,

5. wartosc utworu ( poziom artystyczny lub naukowy, zdatnosc do osiągnięcia zamierzonych celów praktycznych)

Ochronie podlegaja zatem złe i "szmirowate" powiesci,"tandetne" obrazy, ewidentnie fałszywe "rozprawy naukowe".!!

Stanowisko to znalazło potwierdzenie na gruncie ustawy z 1952 r. m.in. w nie publikowanym

orzeczeniu SN z 30 maja 1972 r., w którym stwierdzono, e "z ochrony prawa autorskiego korzysta utrwalony w jakiejkolwiek postaci wytwór indywidualnej mysli człowieka, niezalenie od wartosci, jaka obiektywnie reprezentuje"  Niewatpliwie jednak wysoka wartosc artystyczna utworu jest przesłanka wskazujaca na istnienie w nim cechy indywidualnosci.

W orzeczeniach Sadu Najwyzszego stwierdzono nadto, ze dla powstania ochrony płynacej z

przepisów prawa autorskiego nie ma znaczenia: - "postac, jakosc i rozmiary utworu", a takze okolicznosc, czy twórczosc uzewnetrzniła sie w tresci, czy tylko w formie;

- okolicznosc, "czy chodzi o twórczosc oparta na scisle samoistnym pomysle, czy tez oparta na

nasladownictwie istniejacych juz dzieł";

znaczna jej doniosłosc’ "wartosc, jaka dzieło obiektywnie reprezentuje"

- "ani wielkosc nakładu [...] pracy, ani jej charakter nie sa doniosłe dla ustalenia, iż produkt tej pracy wykazuje ceche indywidualnosci"

III. Ustalenie utworu i powstanie ochrony prawno autorskiej Art. 1 ust. 1 i 3 W definicji utworu wyrazonej w art. 1 ustawy uzyto zwrotów: ustalony "w jakiejkolwiek postaci" oraz "niezaleznie od [...] sposobu wyrazenia".

Natomiast ust. 3 stanowi, i_ utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociazby miał postac nieukonczona.

autorskiego powstaje z chwila "uzewnetrznienia”, ustalenia utworu umozliwiajacego jego percepcje przez inne ni_ twórca osoby (art. 1 ust. 1 i 3). W okresie poprzedzajacym, a wiec w czasie

gdy utwór znajduje sie tylko w swiadomosci autora - brak jest podstaw do przyznawania autorskoprawnej ochrony

Przez "ustalenie", stosownie do orzeczenia SN z 25 kwietnia 1973 r. (OSN 1974, poz. 50), nalezy

rozumiec przybranie przez utwór jakiejkolwiek postaci, chociazby nietrwałej, jednakze na tyle stabilnej, zeby cechy i tresc utworu wywierały efekt artystyczny.

Ustalenie utworu moze nastapic w dowolnej postaci; nie jest konieczne dla powstania ochrony jego

"utrwalenie" (jak to jest np. w prawie autorskim USA), oznaczajace zapisanie utworu na materialnym nosniku; wystarcza zatem samo wykonanie improwizacji muzycznej czy wygłoszenie referatu, bez potrzeby utrwalania ich na przedmiotach fizycznych (w partyturze, maszynopisie, na tasmie

magnetofonowej lub płycie).

IV. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalnosci.

Zgodnie z art. 1 ust. 4 powstanie ochrony nie jest uzaleznione od spełnienia jakichkolwiek formalnosci

(np. umieszczenia adnotacji o zastrzezeniu praw, umieszczenia znaku "C", dokonania rejestracji dzieła, wniesienia jakichkolwiek opłat). Prowadzona przez niektóre instytucje czy organizacje rejestracja dzieł nie jest warunkiem uznania ich za przedmiot ochrony, lecz jedynie słuzy celom dowodowym lub okreslaniu zakresu upowaznienia do wykonywania praw autorskich w

imieniu twórców lub ich nastepców prawnych.

Tzw. nota copyrightowa, a takze rejestracja utworu maja jednak znaczenie w niektórych krajach (np. USA) dla ułatwienia dochodzenia ochrony.

Dla powstania ochrony wynikajacej z przepisów prawa autorskiego nie jest Konieczne ukonczenie utworu; ochronie podlegaja nie tylko utwory, które według twórców uzyskały juz ostateczny kształt, lecz takze szkice, projekty utworów, plany, ich wstepne wersje itd., byleby tylko – samoistnie ujmowane - spełniały konieczne cechy utworu.

Przedmiotem ochrony jest sam rezultat - utwór, nie sa zatem chronione:

-proces twórczy

-metoda twórcza, technika, styl, maniera

- temat dzieła, choc podlega ochronie indywidualizacja tematu

-funkcja utworu i zdeterminowane przez nia cechy (zawartosci) dzieła

- fotografie dzieł sztuki, zwłaszcza obrazów i rysunków

Przykłady utworów: Przypomnijmy, ze w ustawie wymieniono tylko „podstawowe” rodzaje

utworów. wyliczenie to ma charakter jedynie przykładowy, niewyczerpujacy.

W polskim orzecznictwie sadowym za przedmiot prawa autorskiego uznano miedzy innymi: kolekcje afiszy lub ogłoszen, rozkłady kolejowe, ksiazki kucharskie, instrukcje bhp, instrukcje obsługiwania maszyny.