w2, Studia, PK OŚ, prawo i ochrona własności intelektualnej, ściągi

Zakres obowiązywania prawa:

1.zakres terytorialny – terytorium określonego państwa nad i pod powierzchnią ziemi oraz wody terytorialne

in plus – Polskie placówki dyplomatyczne za granica, polskie bazy wojskowe za granicą,

in minus – statki, bazy, placówki, państwa obcego na terytorium danego państwa (Polski).

2. zakres personalny ( osobowy ) – prawu danego państwa będą podlegać wszystkie osoby które znajdą się na jego terytorium

in plus – obywatel Polski znajdujący się za granicą,

in minus – dyplomaci, przebywający na terenie Polski

3. zakres temporalny ( czasowy ) –kiedy akt prawny wchodzi w życie:

a) dzień jego publikacji i ogłoszenia

b) pewien termin po ogłoszeniu: vacatio legis – spoczywanie ustawy

c) z dniem podanym w treści aktu prawnego

d) z dniem podanym w jakimś innym akcie prawnym.

Retroakcja – wsteczne obowiązywania aktu prawnego – zakaz retro akcji (lex retro non agit– prawo nie działa wstecz ) wyjątkiem od tej zasady są przypadki wyrokowania na odstawie nowej ustawy co do czynów popełnionych przez sprawcę podczas obowiązywania ustawy wcześniejszej, w wypadku gdy ustawa nowa przewiduje sankcje łagodniejsze lub nie surowsze od ustawy wcześniejszej – tzw. stabilizacja penalizacji, modyfikacja penalizacji (tylko gdy na korzyść) lub depenalizacja.

Koncepcje obowiązywania prawa:

1.Obowiązywanie w sensie normatywnym obowiązują normy które zostały w prawidłowy sposób ustalone i nie zostały uchylone

2. Obowiązywanie w sensie faktycznym –obowiązują te normy, za których naruszenie organy państwowe pociągają do odpowiedzialności (te normy, które są faktycznie stosowane przez państwo)

3.Obowiązywanie w sensie aksjologicznym obowiązują te normy, które spełniają przyjęte kryteria etyczne

Koncepcje obowiązywania pozostają ze sobą w stosunkowo złożonych relacjach.

Na ich podstawie ułożone są tzw. reguły walidacyjne, które pozwalają wskazać, które normy są w danym systemie obowiązujące:

•normy prawidłowo ustanowione (przez upoważniony organ, zgodnie z procedurą),

•prawidłowo ogłoszone (w RP są to Monitor Polski i Dziennik Ustaw) obowiązują nie tylko normy explicite ustanowione, lecz również normy stanowiące konsekwencje takich norm (np. per analogiam lub a contrario

•nie obowiązują normy wyraźnie lub milcząco uchylone (derogowane):

derogacja wyraźna – uchylenie aktu prawnego/normy prawnej przez inną normę, tzw. klauzulę derogacyjną

derogacja milcząca – derogacja przez sam fakt odmiennego uregulowania, wyróżniamy trzy służące do tego rodzaju derogacji reguły kolizyjne

reguła hierarchiczna(lex superior derogat legi inferiori) – akt prawny wyższego rzędu uchyla niezgodny z nim akt niższego rzędu (np. niezgodne z ustawą rozporządzenie, ustawa ma najwyższą moc)

reguła chronologiczna(lex posterior derogat legi priori) – akt późniejszy uchyla akt wcześniejszy – warunkiem jest, że akt późniejszy ma moc nie niższą od aktu wcześniejszego (np. późniejsze rozporządzenie nigdy nie uchyli ustawy)

reguła merytoryczna (lex specialis derogat legi generali) – nie jest to stricte regułą derogacyjna lecz wskazująca który z przepisów stosować w przypadku kolizji, nadrzędny czy szczegółowy (np. norma szczegółowa – lex specialis – nie uchyla normy ogólnej lecz w konkretnym przypadku stosuje się ją jako właściwą do danego przypadku – norma ogólna – lex generalis –nie zostaje uchylony lecz w danym przypadku nie jest stosowany)

reguła desuetudo– norma traci moc obowiązującą wskutek jej niestosowania przez dłuższy czas lub wskutek radykalnej zmiany okoliczności

Norma prawna a przepis prawny

Przepis prawa – zdaniokształtny zwrot językowy  wskazujący  sposób postępowania(regułę powinnego postępowania).Wyodrębniony formalnie w tekście prawnym jako jednostka redakcyjna w postaci np.:  artykułu, paragrafu, ustępu, jako zdaniokształtny fragment jednostki redakcyjnej.

Rodzaje przepisów:

- przepisy ogólne

- przepisy szczegółowe

- przepisy przejściowe

- przepisy dostosowujące

- przepisy końcowe

Pojęcie przepis prawa nie jest tożsame z pojęciem normy prawnej; bowiem elementy treści normy prawnej mogą być zawarte w wielu różnych przepisach prawnych i to nie tylko jednej ustawy.

W ujęciu funkcjonalnym przepisy prawa stanowią podstawę do ustalenia treści norm prawnych. Przepisu nie możemy traktować w sferze prawda/fałsz.

Norma prawna to wynikająca z przepisów prawa reguła postępowania, wydana lub usankcjonowana przez państwo, zagwarantowana przymusem państwowym

Elementy normy prawnej:

Wyróżnia się dwie główne koncepcje budowy normy prawnej: Koncepcja trójelementowa (hipoteza,

dyspozycja i sankcja),

Według koncepcji trójelementowej normę prawną dzielimy na:

- Hipoteza - zawiera albo opis sytuacji, w przypadku której zaistnienia norma znajdzie zastosowanie, albo opis cech, które posiada adresat normy prawnej, np.: Sprzedawca, który otrzymał cenę wyższą od ceny kupowanego przedmiotu (...)

- Dyspozycja - określa obowiązek lub uprawnienia adresata normy prawnej; zawiera opis pożądanego zachowania się adresata normy prawnej, np.: (...) obowiązany jest zwrócić kupującemu pobraną różnicę (...)

-Sankcja - informuje o skutkach niezastosowania się do dyspozycji normy prawnej,

Koncepcja norm sprzężonych (norma sankcjonowana i norma sankcjonująca).

Według koncepcji norm sprężonych normowy różniamy:

- Norma sankcjonowana

-Norma sankcjonująca

Hipoteza określa fakt naruszenia normy sankcjonowanej, a dyspozycja jest właściwą sankcją przedstawioną jako sposób postępowania.(Ma ona szczególne zastosowanie w prawie karnym, które zasadniczo posługuje się dwoma typami norm: sankcjonowaną i sankcjonującą. Jest tak, gdyż prawo karne to zespół norm o charakterze powninnościowym

-nakazów i zakazów, których przekroczenie jest zagrożone sankcją karną.)

Charakterystyka

Norma prawna może mieć charakter generalny i abstrakcyjny lub indywidualny i konkretny: Generalność oznacza, iż norma nie jest skierowana do jednego, ściśle oznaczonego adresata (np. Jana Kowalskiego),  ale do grupy podmiotów określonych przy pomocy nazwy rodzajowej (np. podatnik lub każdy człowiek).

Abstrakcyjność oznacza, iż nakazane czy też zakazane zachowanie jest wymagane od adresata normy w każdym przypadku, gdy ziszczą się określone w normie prawnej okoliczności. Dotyczy to powtarzalnych zachowań, bez zbytecznego uszczegółowienia określonych nią okoliczności.

Norma prawna może mieć charakter generalny i abstrakcyjny lub indywidualny i konkretny:

Indywidualność oznacza, że norma jest skierowana do wskazanego podmiotu.

Konkretność oznacza, że norma dotyczy ściśle wskazanej sytuacji.

Normy prawne o charakterze generalnym i abstrakcyjnym są najczęściej spotykane w aktach prawa powszechnie obowiązującego (np. w kodeksie cywilnym), zaś normy o charakterze konkretnym i indywidualnym w aktach administracyjnych (np. pozwolenie budowlane).

Normy prawne o charakterze generalnym i abstrakcyjnym są najczęściej spotykane w aktach prawa powszechnie obowiązującego (np. w kodeksie cywilnym), zaś normy o charakterze konkretnym i indywidualnym w aktach administracyjnych (np. pozwolenie budowlane).

Ze względu na zakres swobody, pozostawiony adresatowi normy prawnej, wyróżnia się:

- Normy bezwzględnie obowiązujace - adresat powinien zachować się dokładnie tak, jak określono w normie. Nie ma on pozostawionej swobody w wyborze postępowania,

W prawie międzynarodowym W stosunkach międzynarodowych obowiązują pewne normy prawne o znaczeniu tak istotnym dla społeczności międzynarodowej, że posiadająone moc bezwzględną i nie mogą być uchylone inną normą prawa międzynarodowego (zarówno umowną jak i zwyczajową) nie mającą charakteru ius cogens.

Normy też zwane są: bezwzględnie obowiązującymi, imperatywnymi bądź peremptoryjnymi normami prawa międzynarodowego.

Do najczęściej podawanych przykładów norm należą:

•zakaz użycia siły zbrojnej (z wyjątkiem przypadków dozwolonych przez Kartę Narodów Zjednoczonych)

•zakaz interwencji w sprawy wewnętrzne innych państw(z tej sfery wyłącza się jednak kwestie ochrony praw człowieka - prawo międzynarodowe nie zakazuje takiej interwencji, uznaje się, że sprawy ochrony praw człowieka nawet własnych obywateli określonego państwa nie są jego "sprawą wewnętrzną")

•zasada wolności morza otwartego

•zakaz zabijania jeńców wojennych

•zakaz ludobójstwa

•zakaz handlu niewolnikami, kobietami i dziećmi

•zakaz piractwa

- Normy względnie obowiązujące – adresat może dokonać wyboru innego zachowanianiż określone w normie prawnej.

Normy prawne względnie obowiązujące znamionuje to, że ich zastosowanie może być wolą stron wyłączone lub ograniczone

- Normy semiimperatywne - wyznaczają pewne ramy postępowania, dając swobodę stronom stosunku prawnego, ale w pewnych tylko granicach.

Normy semiimperatywne stosuje się w Prawie konsumenckim, np. konsument ma prawo odstąpienia od umowy z przedsiębiorcą w ciągu określonego czasu bez podania przyczyny.

W umowie strony mogą jednak ten czas wydłużyć, nie mogą zaś tego okresu skrócić lub w ogóle wyłączyć możliwość odstąpienia od umowy przez konsumenta.

Innym przykładem zastosowania norm semiimperatywnych są normy Prawa pracy, określające minimalne standardy, jakie powinien zapewnić pracodawca pracownikowi - standardy lepsze są dozwolone, ale niekonieczne.

Innym kryterium podziału norm prawnych jest sposób określenia zachowań ludzkich.

Innym kryterium podziału norm prawnych jest sposób określenia zachowań ludzkich. Na podstawie tego kryterium wyróżnia się:

- Normy nakazujące

- Normy zakazujące

- Normy zezwalające