uszkodzenie słuchu, Surdopedagogika

DEFINICJE USZKODZEŃ SŁUCHU, KLASYFIKACJA, ETIOLOGIA I WCZESNA DIAGNOZA

Wśród dyscyplin naukowych, zajmujących się problemami osób z uszkodzonym słuchem nie ma zgodności w terminologii , którą się posługują. Istnieje zatem wiele rożnych definicji, pojęć i określeń potocznych, odnoszących się do uszkodzeń słuchu oraz osób z takimi uszkodzeniami .

W medycynie, a w szczególności w otologii i audiologii stosowane jest najczęściej określenie „głuchota” bez względu na stopień niesprawności narządu słuchu, z uzupełnieniem dodatkowym „całkowita” lub „częściowa” (T. Bystrzanowska 1963 , A. Mitrinowicz – Modrzejewska 1968 , M. Góralówna 1970 , S. Iwankiewicz 1986) .

              Podstawową , a zarazem najbardziej ogólną , definicją jest taka , która obejmuje wszystkie osoby z niesprawnością słuchu . Pojęcie to jest bardzo obszerne i obejmuje wszystkie te osoby , u których występuje uszkodzenie słuchu , bez względu na stopień , rodzaj i moment powstania tego uszkodzenia (B. Szczepankowski 1999) .

W definicjach brak jednolicie przyjętej , precyzyjnej granicy pomiędzy niedosłuchem , a głuchotą . Dlatego też , powoduje to trudności w ujednoliceniu definicji osoby z uszkodzonym  słuchem , osoby głuchej , słabosłyszącej , głuchoniemej , itd.

W różnych dziedzinach nauki stosuje się różne definicje . W literaturze fachowej można spotkać kilka definicji „osoby z uszkodzonym słuchem”. Najstarsza z nich jest autorstwa B. Hoffmana (1978 str. 27) :

„Poprzez osobę z uszkodzonym słuchem rozumiemy taką , która wskutek trudności w samodzielnym przyswojeniu języka i mowy , wynikających z uszkodzenia analizatora słuchowego , wymaga specjalnej pomocy w nauczaniu , wychowaniu i przysposobieniu do życia społecznego”.

R. Műller (1994 str. 22) określa , iż „przez uszkodzenie słuch rozumiem każde uszkodzenie narządu słuchu lub indywidualnej zdolności przetwarzania wrażeń słuchowych na sensowne informacje . A zatem osoba z uszkodzonym słuchem to pojęcie bardzo obszerne , obejmujące zarówno osoby z lekkim , średnim i ciężkim niedosłuchem , osoby z resztkami słuchu oraz niesłyszące względnie głuche”.

B. Szczepankowski (1997 str. 42) proponuje przyjęcie następującej definicji : „Osoba z uszkodzonym słuchem w stopniu lekkim , umiarkowanym , znacznym lub głębokim jest to osoba , której uszkodzenie słuchu , określone audiogramem progowym i przeliczone według tabeli Międzynarodowego Biura Audiofonologii , przekracza 20 dB i kwalifikuje ją do jednego ze stopni uszkodzeń”.

              Definicje osoby głuchej , niesłyszącej , niedosłyszącej , słabosłyszącej – stosowane przez różnych specjalistów , często są bardzo zróżnicowane , przyjmują bowiem różne kryteria kwalifikacyjne . Większość definicji przyjmuje granicę między niedosłuchem , a głuchotą określaną opisowo , odnosząc ją do możności bądź niemożności odbioru mowy za pomocą wyłącznie naturalnego słuchu (B. Szczepankowski 1999).

M. Grzegorzewska (1964 , str. 30) proponowała : „Głuchym nazywamy człowieka , który pozbawiony całkowicie lub w dużej mierze słuchu , a więc i treści słuchowych płynących ze świata , i który wskutek tego znajduje się w gorszych warunkach niż człowiek słyszący w pracy procesów poznawczych i przygotowywania się do życia społecznego . Rozumienie mowy ludzkiej tą drogą staje się dla niego niemożliwe , a w pracy i wszelkich potrzebach życia słuch nie ma dla niego żadnego lub wystarczającego znaczenia”.

T. Gałkowski (1988 , str. 3-4) formułuje definicje związane z komunikacją za pomocą mowy dźwiękowej . Zgodnie z tym podejściem : „za osobę głuchą uważa taką , u której ubytki słuchu nie pozwalają na normalny rozwój mowy ustnej . Osoba głuchoniema to osoba , która wskutek głuchoty nie opanowała mowy , nie posługuje się nią i nie rozumie jej na drodze odczytywania z ust . Osoba niedosłysząca to ta , u której ubytki słuchu pozwalają na opanować mowę w sposób naturalny”.

J. Doroszewska (1981, str. 313) cytuje jako właściwą – amerykańską definicję podaną przez E. Levine : „głuchy to człowiek , u którego zmysł słuchu jest niewystarczająco funkcjonalny dla zwykłych potrzeb życia” , zwracając równocześnie uwagę , że istnieje także pojęcie „głuchoniemy” i częstym błędem jest zamienne stosowanie tych pojęć .

E. Nurowski (1983 , str. 13) stwierdza , że : „głuchym jest człowiek , który nie słyszy bądź posiada tak znikome resztki słuchu , że praktycznie nie tylko nie może porozumieć się z innymi za pomocą mowy , ale słuch nie odgrywa u niego żadnej roli tak w pracy jak i w życiu codziennym”.

O. Périer (1992 , str. 18) odwołuje się do definicji zaproponowanej przez komitet ekspertów UNESCO w 1985 r. : „Jako głuche można określić te dzieci , u których spontaniczny rozwój mowy i języka pozostaje bardzo opóźniony lub też został całkowicie zahamowany z powodu znacznego uszkodzenia słuchu , braku oddziaływań wychowawczych i nie zastosowania protezy”.

Kolejną definicję przytacza Z. Sękowska (1985 , str. 166) : „Głuchym nazywamy człowieka , któremu utratę lub znaczne uszkodzenie analizatora uniemożliwia rozumienie mowy ludzkiej przez słuch i dla którego w pracy i wszelkich zadaniach życia słuch nie ma praktycznego znaczenia”.

              Wszystkie cytowane definicje dość precyzyjnie określają granicę pomiędzy niedosłuchem a głuchotą , przy czym ich bliższa analiza wskazuje , że z audiometrycznego punktu widzenia za głuche uważane są te osoby , które nie odbierają mowy naturalnym słuchem , a więc u niektórych średni ubytek słuchu wynosi 70 dB , chociaż zdarzają się uwarunkowane różnymi czynnikami różnice indywidualne

(B. Szczepankowski , 1999) .

              Z problemem głuchoty wiąże się zagadnienie klasyfikacji . Prób klasyfikacji jest wiele , co wynika z przyjmowania różnych kryteriów podziału oraz celów jakim ma ona służyć .

Klasyfikacja uszkodzeń słuchu , opracowana i zalecana przez Międzynarodowe Biuro Audio fonologii , jest klasyfikacją audiometryczną, wykorzystującą wyniki progowego audiometrycznego badania słuchu . Za pomocą urządzenia , zwanego audiometrem , bada się wrażliwość słuchową dla tonów o różnych częstotliwościach , określając dla każdej z nich natężenie w decybelach , jakie powinien posiadać podawany ton , aby osoba z uszkodzonym słuchem mogła go usłyszeć (B. Szczepankowski 1999) .

Klasyfikacja BIAP , która zaleca stosowanie określeń : uszkodzenie słuchu w stopniu lekkim , umiarkowanym lub głębokim . (tabela 1)

Tabela 1. Klasyfikacja BIAP (B. Szczepankowski ,1999, str. 31)

Ubytek słuchu

[dB]

Uszkodzenie słuchu

w stopniu

20 – 40

lekkim

40 – 70

umiarkowanym

70 – 90

znacznym

powyżej 90

głębokim

Uszkodzenie w stopniu lekkim w zasadzie nie stanowi znaczącego utrudnienia w wypełnianiu ról społecznych przez osobę dotkniętą takim uszkodzeniem . Może ona mieć trudności z identyfikacją akustyczną niektórych głosek , a także ze skutecznym słuchaniem w hałasie , bądź z większej odległości . Wiele osób nie wymaga żadnych form interwencji medycznej . Niektóre z nich korzystają z aparatów słuchowych .

Uszkodzenie słuchu w stopniu umiarkowanym umożliwia słyszenie i rozumienie mowy jedynie w korzystnych warunkach akustycznych .Osoby dotknięte takim uszkodzeniem , korzystają z aparatów słuchowych oraz z innych pomocy technicznych , niwelujących skutki niesprawności .

Uszkodzenie w stopniu znacznym uniemożliwia słyszenie i rozumienie mowy bez zastosowania aparatu słuchowego . Zazwyczaj nawet przy dobraniu odpowiednich aparatów słuchowych nie jest możliwa identyfikacja wszystkich dźwięków mowy .

Uszkodzenie w stopniu głębokim uniemożliwia rozumienie mowy nawet za pomocą aparatów słuchowych . Możliwe jest jedynie częściowe słyszenie dźwięków mowy za pomocą aparatów słuchowych bez ich pełnej identyfikacji .

Twórcy niektórych klasyfikacji audiometrycznych uzupełnili je dodatkowymi informacjami , które w większości pozwalały na precyzyjną ocenę możliwości słuchowych . Do takich rozbudowanych klasyfikacji audiometrycznych można zaliczyć klasyfikację Fowlera (tabela 2) .

              R. Műller (1997) przytacza zmodyfikowana klasyfikację audiometryczną von Udena, uzupełnioną elementami opisowymi (tabela 3).

Tabela 2. Klasyfikacja Fowlera (za : O. Lipkowski 1979 , str. 122)

Ubytek słuchu

[dB]

Upośledzenie słuchu

w stopniu

Ocena opisowa dotycząca słyszenia z odl. 1,5 m

powyżej 20

lekkim

badany słyszy normalną mowę , lecz nie słyszy szeptu

20 – 40

umiarkowanym

badany słyszy mowę umiarkowanie głośną, lecz nie słyszy mowy słabo akustycznej

40 – 60

niezbyt ciężkim

badany słyszy mowę głośną , lecz nie słyszy mowy umiarkowanie głośnej

60 – 80

ciężkim

badany słyszy wykrzykiwane słowa , lecz nie słyszy mowy głośnej

ponad 80

bardzo ciężkim

badany słyszy głośny krzyk , lecz nie słyszy wykrzykiwanych słów

brak percepcji słuchowej

zupełna głuchota

badany nie słyszy nawet bardzo głośnego krzyku

Tabela 3. Klasyfikacja von Udena (za : B. Szczepankowski 1999 , str. 37)

Ubytek słuchu

[dB]

Określenie

Skutek

poniżej 30

lekkie uszkodzenie słuchu

(lekki niedosłuch)

bez aparatów słuchowych dzieci mają przede wszystkim problemy ze zrozumieniem szeptu .

Mowa rozwija się w sposób mniej lub bardziej normalny

30 – 60

umiarkowane uszkodzenie słuchu

(średni niedosłuch)

bez aparatów słuchowych dzieci maja już problem ze zrozumieniem mowy o normalnym natężeniu , gdy oddalone są od osoby mówiącej o ponad 1 m

60 – 90

ciężkie uszkodzenie słuchu lub graniczące z głuchotą

(ciężki niedosłuch)

bez aparatów słuchowych rozumienie mowy o normalnym natężeniu jest niemożliwe .

90 – 120

resztki słuchu

przy zastosowaniu aparatów słuchowych resztki słuchu u tych dzieci mogą być zazwyczaj wykorzystane do percepcji mowy .

powyżej 120

brak percepcji słuchowej, niesłyszenie lub głuchota

uszkodzenie słuchu jest tak ciężkie, że nawet z aparatami słuchowymi nie da się rozumieć mowy .

W medycynie , gdzie najistotniejszy jest problem leczenia i protezowania wad słuchu , stosowane kryterium kwalifikacyjne wykorzystuje lokalizację uszkodzenia analizatora słuchowego i związany z tym typ ubytku słuchu . W myśl tej klasyfikacji uszkodzenie słuchu może mieć charakter :

·        obwodowy (odnoszący się do samego narządu słuchu) ;

·        centralny (uszkodzenie dalszej drogi) elementów drogi słuchowej aż do ośrodków podkorowych (B. Szczepankowski 1999) .

Ponadto w medycynie  i pedagogice spotykamy klasyfikację odnoszącą się  do momentu powstania uszkodzenia . Według tej klasyfikacji wyróżnia się :

·        głuchotę prelingwalną , powstałą przed opanowaniem języka (2 – 3 rok życia) ;

·        głuchotę perilingwalną , powstałą w okresie opanowania języka (3 – 5 lat) ;

·        głuchotę postlingwalną , powstałą po 5 roku życia .

W polskiej surdopedagogice przez wiele lat stosowana była klasyfikacja zaproponowana przez K. Kirejczyka , zgodnie z która dzieci z uszkodzonym słuchem dzielono na 3 grupy :

1.      Dzieci niedosłyszące , które słyszą i rozumieją mowę dźwiękową mimo wystąpienia u nich uszkodzenia słuchu . Grupę tą można podzielić następująco :

...