Usprawnianie po amputacjach w obrebie konczyn dolncyh, MEDYCYNA O, Ortopedia(1), Ortopedia

Rehabilitacja medyczna – Amputacje - ćwiczenia. 1 III 2008.

USPRAWNIANIE PACJENTÓW PO AMPUTACJI W OBRĘBIE KOŃCZYN DOLNYCH

ljednym z najważniejszych celów, wczesnego pooperacyjnego postępowania  z pacjentami po amputacjach jest ochrona przed wtórnymi powikłaniami takimi jak przykurcze sąsiednich stawówl

lprzykurcze mogą pojawiać się w wyniku:l

ü      braku równowagi napięć mięśni, albo skrócenia powięzi mięśni

ü      obronnego odruchu powodującego pozycję zgięciową w stawach biodrowym  i kolanowym

ü      braku podeszwowej stymulacji w wyproście kończyny

ü      złej pozycji (np. długotrwałej pozycji siedzącej)

lw przypadku amputacji poniżej stawu kolanowego istotne jest zachowanie pełnego zakresu ruchów w stawie kolanowym i biodrowymllpodczas przebywania w pozycji siedzącej pacjent może stosować szynę na tylnej powierzchni kikuta lub deskę przymocowana do wózka llu pacjentów po amputacji powyżej stawu kolanowego najważniejsze jest zachowanie pełnego zakresu ruchu w stawie biodrowym – w szczególności wyprostu i przywodzenia (zapobieganie przykurczowi zgięciowo –odwiedzeniowemu i  przed rotacjią zewnętrzną) llpodczas dnia kilkakrotnie pacjent powinien spędzać czas w pozycji leżenia przodem (prone position)l

Cele terapii 2 – 3 tydzień po operacji

lwspomaganie gojenia się rany pooperacyjnej oraz redukcja obrzękulluzyskanie przez pacjenta niezależności w poruszaniu się w obrębie łóżka, przesadzaniu na krzesło/wózek, higienie osobistejllutrzymanie siły mięśniowej w kikuciellutrzymanie lub zwiększenie siły w pozostałych kończynachllzapobieganie pojawiania się przykurczów, redukowanie istniejącychllnauka higieny kikuta, bandażowanialldopasowanie protezylluzyskanie umiejętności w poruszaniu się o kulach, balkonikullprogram ćwiczeń powinien być dostosowany indywidualnie – w zależności od stanu pacjentallpowinien zawierać ćwiczenia wzmacniające mięśnie i ćwiczenia koordynacji l

lczas rozpoczęcia ćwiczeń oporowych zależy od opatrunku pooperacyjnego, stopnia odczuwania bólu przez pacjenta oraz szybkości gojenia się ranyllnajistotniejsze są ćwiczenia prostowników i przywodzicieli stawu biodrowego, oraz prostowników i zginaczy stawu kolanowegollprogram ćwiczeń powinien zawierać też ćwiczenia wzmacniające tułów oraz wszystkie kończyny, szczególnie u osób starszychllwe wczesnym okresie pooperacyjnym stosuje się łagodne ćwiczenia zachowania ruchomości w stawach – nie stosuje się stretchingu w okolicach rany pooperacyjnejllstosuje się ćwiczenia izometryczne mięśni czworogłowego uda i pośladkowego wielkiego – ćwiczeń tych w przypadku zaplanowanych amputacji powinno się wyuczyć przed operacjąl

ANALIZA CHODU PACJENTÓW PO AMPUTACJI W OBRĘBIE KOŃCZYN DOLNYCH

CHÓD

lautomatyczny, ekonomiczny, rytmicznyllszybkość: 112 – 120 kroków na minutę (0,9 – 1,5 m/s)lldługość kroku: ok. 78 cmllszerokość toru: ok. 8 cmllfazy: l

ü      podporowa (w tym faza dwunożnego podparcia)

ü      przenoszenia

lstosunek fazy podparcia do przenoszenia: 60:40l

Analiza chodu dla pacjentów z amputacjami poniżej stawu kolanowego

Faza

Obserwowane zaburzenia

Problem funkcjonalny

Problem związany z zaprotezowaniem

Faza podporowa

nadmierny wyprost kolana

osłabiony m. gluteus maximus, m.quadriceps femoris (obserwowane w fazie mid stance – obciążenie właściwe);

zły nawyk

poduszka pięty zbyt miękka co opóźnia oparcie całej stopy;

zbyt długie ramię dźwigni palucha – zbyt późne oderwanie od podłoża;

nadmierne zgięcie podeszwowe stopy – powoduje przeprost w st. kolanowym, by przedłużyć „foot flat” i zapobiec wcześniejszemu oderwaniu palucha

niestabilność kolana lub brak wyprostu w stawie kolanowym

brak siły w m. quadriceps;

zaburzenia w obrębie więzadła krzyżowego przedniego;

ból kikuta (nerwiak, ból st, kol., skóry)

ramię dźwigni palucha zbyt krótkie;

nadmierne zgięcie grzbietowe stopy; zbyt wysoki obcas

Faza Mid Stance – obciążenie właściwe:

Nadmierne unoszenie lub opuszczanie miednicy po stronie chorej

osłabiony m. gluteus medius,

tensor fascie lata strony przeciwnej

zbyt długa proteza:

unoszenie miednicy lub obwodzenie po stronie chorej

zbyt krótka proteza:

unoszenie miednicy lub obwodzenie po stronie zdrowej

chód na szerokiej podstawie (marynarski)

przykurcz odwodzicieli kończyny dolnej; słaby balans

boczne pochylenie pylonu - protezy

chód na wąskiej podstawie

Przykurcz przywodzicieli k.d.;

osłabiony m. quadratus lumborum

koślawość kolana

Faza przenoszenia

efekt tłoku (pistoning) – poruszanie się kikuta w górę i w dół w protezie

zmniejszenie się obrzęku w kikucie

słabe dopasowanie lub zawieszenie

nierównomierna długość kroku

ból powoduje skrócenie fazy przenoszenia w kończynie zdrowej

słabe dopasowanie lub zawieszenie

obwodzenie kończyny (ruch kołowy)

osłabiony m. quadriceps, m iliopsoas

słabe dopasowanie lub zawieszenie

Analiza chodu dla pacjentów z amputacjami powyżej stawu kolanowego

Faza

Obserwowane zaburzenia

Problem funkcjonalny

Problem związany z zaprotezowaniem

Faza podporowa

niestabilność  stawu kolanowego (initial contact)

Przykurcz mm zginaczy stawu biodrowego

Pozycja kolana z przodu

Zbyt twarda poduszka pięty

zgięcie boczne tułowia (mid stance)

zbyt krótki kikut, zaburzona równowaga, słabe m. odwodzące w st. biodrowym, ból kikuta

za długie lub za krótkie ściany protezy, zła długość całej protezy

Chód na szerokiej podstawie (marynarski)

przykurcz odwodzicieli st. biodr., słaba równowaga

za długa proteza, boczna ściana protezy za krótka, wewnętrzna za długa

nadmierny wyprost tułowia

przykurcz mm zginających w st. biodrowym, osłabione mięśnie prostowniki st. biodr., osłabione mięśnie brzucha

za mało zgięcia protezy w st. kolanowy

chód na wąskiej podstawie

przykurcz przywodzicieli k.d.;

osłabiony m. quadratus lumborum

koślawość kolana

Faza przenoszenia

obwodzenie kończyny (ruch kołowy)

Osłabienie m quadricepsa, osłabione mięśnie zginacze st. biodrowego, niestabilne kolano w fazie podporu

proteza zbyt długa, kolano za sztywno pracuje

przyśrodkowa ”ucieczka” kończyny

kolano ewnętrznie zrotowane

zewnętrzna rotacja kończyny

boczna „ucieczka” kończyny

kolano wewnętrznie zrotowane

wewnętrzna rotacja kończyny

BANDAŻOWANIE KIKUTA (RESIDUAL LIMB) KOŃCZYNY DOLNEJ

lpo operacji, gdy pierwsze bandaże są zmieniane, za zgodą chirurga, można rozpocząć proces formowania kikuta za pomocą bandaża elastycznegollim lepiej bandażowany kikut tym lepiej pasować będzie później protezallaby prawidłowo uformować kikut, należy przez cały czas – podczas dnia i nocy (poza czasem przeznaczonym na mycie i kontrolowanie stanu skóry) – przyłożyć mocny, pewny ucisk na kikut (przez okres kilku tygodni)ll

należy zwrócić uwagę, czy podczas bandażowania nie powstają fałdy, które mogłyby wywierać ucisk punktowy, mogłoby to spowodować uszkodzenie skórylljeżeli bandaż ześlizguje się lub nie przylega prawidłowo, należy powtarzać bandażowanie aż do osiągnięcia prawidłowego efektullnie należy rozciągać bandaża maksymalnie, ponieważ straci swoje właściwości; spowoduje to uszkodzenia kikutallbandażowanie należy wykonywać sposobem kłosowym (spica bandage - opatrunek kłosowy), nie okrężnym (spowodowałoby to ucisk na naczynia krwionośne i zmniejszenie przepływu krwi)l

lcelem bandażowania jest uformowanie kikuta w kształcie stożka, aby to osiągnąć należy zastosować więcej ucisku na dystalny odcinek kikuta, a mniejszy ucisk na proksymalnyllbandaż elastyczny powinien być zmieniany co 4 – 6 godzin (jeśli jest luźny i zsuwa się to częściej)llnigdy nie zostawiać bandaża na dłużej niż 12 godzin, bez zmieniania lldwa do trzech razy przed zabandażowaniem stosować 10 – minutowy masaż na kikut llpo użyciu bandaża należy go wyprać w ciepłej wodzie z mydłem i dokładnie wypłukać i wysuszyć na gładkiej powierzchnill

l

 ...