uprawa roli, Ogrodnictwo 2011, IV Semestr, różne

Temat: Uprawa roli

1.       Cele i zadania uprawy roli

Uprawa działa głównie na wierzchnią warstwę gleby, czyli rolę. Każda czynność wykonywana odpowiednim narzędziem uprawowym nazywa się zabiegiem uprawowym lub inaczej uprawką. Szereg uprawek występujących po sobie w celu spełnienia określonych zadań nazywamy zespołem zabiegów uprawowych, które tworzą z kolei całokształt uprawy roli pod daną roślinę.

Uprawa roli ma na celu nadanie glebie najkorzystniejszego stanu fizycz­nego, zapewniającego dobre stosunki wodne i powietrzne oraz udostępnienie odpowiedniej ilości składników pokarmowych. Realizuje się to w następujący sposób:

·        nadanie i utrzymanie w glebie struktury gruzełkowatej,

·        spulchnianie lub ugniatanie roli w celu poprawienia właściwości powietrz­nych, wodnych i cieplnych (regulowanie stosunków wodno-powietrznych),

·        uaktywnianie procesów biologicznych,

·        przygotowywanie wierzchniej warstwy roli do siewu poprzez wyrównanie powierzchni oraz rozkruszenie brył,

·        oddziaływanie na wymianę gazową między powietrzem glebowym a atmo­sferycznym poprzez niszczenie skorupy powstającej na powierzchni gleb,

·        zwalczanie chwastów przez zniszczenie roślin lub ich nasion oraz rozłogów lub kłączy podziemnych,

·        zwalczanie niektórych chorób i szkodników roślin uprawnych przez nisz­czenie i wymieszanie z glebą resztek pożniwnych,

·      przykrycie i wymieszanie z glebą nawozów organicznych i mineralnych,

·        stworzenie dobrych warunków do kiełkowania i wschodów przez przy­krycie nasion i sadzeniaków,

·        zabezpieczenie roślin przed wymarzaniem przez obsypywanie dolnych części łodyg,

·        poprawa żyzności gleb piaszczystych przez stosowanie tzw. orki melioracyj­nej,

·        nadanie roli cech kultury.

2.       Rodzaje zabiegów uprawnych

Zabiegi uprawowe dzielimy na trzy grupy:

·       orki wykonywane pługami lub narzędziami o podobnym działaniu, np. pługami lub bronami talerzowymi;

·       zabiegi uprawowe uzupełniające spulchniające wykonywane po orce włóka­mi, bronami lub kultywatorami;

•        zabiegi uprawowe uzupełniające ugniatające i kruszące wykonywane wała­mi.

A.       Orka

Orka jest to zabieg uprawny, który wykonuje się najczęściej pługiem lemieszowym, ale można ją wykonywać również pługiem talerzowym, broną talerzową lub maszyną uprawową, np. pługofrezarką. Pług odcina skibę a następnie odwraca ją, kruszy i częściowo miesza. W wyniku odwrócenia skiby zostają przykryte znajdujące się na powierzchni roli resztki pożniwne, nawozy organiczne oraz nawozy mineralne. Ponadto ważnym zadaniem orki jest zwalczanie chwastów.

Podstawowym narzędziem jest pług, jest to narzędzie bierne.

Podstawowe części pługu:

•  lemiesz – powoduje odcięcie ziemi

•  odkładnica:

ü      cylindryczne, które silnie kruszą i mieszają skibę, ale słabo odwracają skibę (oranie gleb ciężkich, zaoranie ściernisk);

ü      śrubowe, które dobrze odwracają skibę, a słabo kruszą i mieszają (zaoranie darni łąk i pastwisk);

ü      kulturalne, które są uniwersalne, gdyż dobrze kruszą i odwracają skibę oraz mieszają glebę, są one najczęściej używane.

Stopień pokruszenia i rozdrobnienia zależy od rodzaju odkładnicy pługa oraz stosunku głębokości do szerokości skiby.

O pracy pługa z odkładnicą kulturalną, zwaną cylindryczno-śrubową, decyduje stosunek głębokości do szerokości skiby:

•          Gdy szerokość skiby jest równa jej głębokości (1:1), uzyskujemy dobre kruszenie przy słabym odwracaniu skiby. Ma to miejsce najczęściej przy orkach wykonywanych przed siewem roślin.

•          Gdy stosunek głębokości do szerokości skiby wynosi 1:2 (szerokość skiby jest dwa razy większa od głębokości), to wówczas uzyskuje się prawie całkowite odwrócenie skiby. Jest to wskazane przy zaorywaniu ściernisk i darni roślin wieloletnich.

•          Przy pośrednim stosunku głębokości do szerokości skiby 1:1,5 (szero­kość skiby jest około połowę większa od głębokości), uzyskuje się tzw. skibę wysztorcowaną, dostatecznie odwróconą i w miarę dobrze pokruszoną. Orki wysztorcowane wykonuje się na ogół przed zimą (orka przedzimowa, czyli ziębła), aby jak największą powierzchnię gleby wystawić na oddziaływanie mrozu.

skiba dobrze krusząca się (stosunek głębokości                  (stosunek głębokości do szerokości 1: 2)

do szerokości 1:1) skiba dobrze odwrócona

skiba wysztorcowaną (stosunek głębokości

do szerokości 1:1,5)

Na jakość wykonania orki mają wpływ następujące czynniki:

ü      dobór dobrej odkładnicy

ü      dobór szerokości do głębokości

ü      wilgotność gleby

ü      prędkość wykonywania zabiegu (7÷8 km/h)

ü      elementy pomocnicze pługu (przedpłużek, pogłębiacz)

ü      ukształtowanie terenu

Orka powinna być wykonywana przy tzw. optymalnej wilgotności uprawo­wej gleby, gdyż tylko wówczas daje pożądany efekt. Gleba o optymalnej wilgotności pod wpływem orki nie rozpyla się ani nie oblepia części roboczych pługa, ale rozkrusza się na drobne bryły i gruzełki. Oranie gleb zbyt mokrych lub zbyt suchych zwiększa zapotrzebowanie na siłę pociągową oraz niszczy strukturę gleby i sprzyja tworzeniu się brył. Właściwym okresem do wykony­wania orki jest późne lato i jesień, natomiast należy unikać orki wiosennej.

Orkę zależnie od gleby, miąższości warstwy ornej i celu wykonuje się na różną głębokość. Rozróżnia się następujące orki:

•       płytkie 8÷12 cm,

•       średnio głębokie 12÷20 cm,

•       głębokie 20÷35 cm,

•       bardzo głębokie 35÷50 cm.

Ze względu na zadania, jakie ma do spełnienia orka w całokształcie uprawy roli pod określoną roślinę, dzielimy orki na trzy grupy:

Ø      zasadnicze

Ø      uzupełniające

Ø      specjalne.

a.      zasadnicze

Należy do nich: podorywka, orka siewna i orka przedzimowa.

Podorywka —jest to orka płytka (8÷12 cm), wykonywana bezpośrednio po zbiorze roślin zbożowych, przemysłowych, strączkowych i innych.

Zadania podorywki są następujące:

•       przykrycie resztek pożniwnych i przyspieszenie ich rozkładu;

•       spulchnienie gleby w celu poprawy stosunków wilgotnościowych (prze­rwanie parowania, ułatwienie gromadzenia wody opadowej);

•       niszczenie chwastów, chorób i szkodników;

•       ułatwienie wykonania następnej orki;

•       niekiedy przyoranie obornika lub nawozów wapniowych i fosforowo-potasowych.

Podorywkę powinno się wykonywać specjalnym pługiem podorywkowym o małych odkładnicach cylindrycznych. W celu zapewnienia dobrego od­wrócenia gleby należy dążyć, aby stosunek głębokości do szerokości skib był bliski 1:2. Pług podorywkowy można zastąpić broną talerzową lub kultywatorem, gdy nie ma czasu na wykonanie płużnej uprawy pożniwnej. Jednak jakość wykonanego zabiegu jest gorsza.

Orka siewna jest orką średnio głęboką wykonywaną na głębokość 15 ÷20 cm, zależnie od gleby. Przygotowuje ona pole pod zasiew roślin ozimych.

Zadania orki siewnej są następujące:

•       dobre i silne pokruszenie skiby;

•       dobre wymieszanie i spulchnienie wierzchniej warstwy uprawnej;

•       dokładne dołożenie skiby, aby na dnie bruzdy nie było wolnych przestrzeni;

•       niekiedy przykrycie obornika lub nawozów mineralnych.

Orkę siewną wykonuje się przeważnie pługami wieloskibowymi o odkładnicach kulturalnych, przy stosunku głębokości do szerokości skiby 1:1. Orka siewna powinna być wykonana ok. 3 tygodnie przed siewem ozimin, aby umożliwić osiadanie roli. Po wykonaniu orki pole należy zabronować, aby nie tworzyły się bryły. Jeśli musi być ona wykonana bezpośrednio przed siewem, to konieczne jest zastosowanie wałowania wgłębnego.

Orka przedzimowa — ziębła jest orką głęboką (20÷30 cm) wykonywaną późną jesienią. Stanowi ona ostatni zabieg przed zimą, przygotowujący pole pod siew roślin jarych, dla których jest jednocześnie orką siewną.

Zadania orki przedzimowej są następujące:

•       spulchnienie gleby, głównie w celu gromadzenia opadów zimowych oraz dokładnego jej przewietrzenia;

•       zwiększenie powierzchni gleby wystawionej na działanie mrozu przez pozostawienie skiby wysztorcowanej;

•       niszczenie chwastów przez głębokie umieszczenie ich nasion znajdujących się w wierzchnich warstwach;

•       wydobycie z głębszych warstw najdrobniejszych cząstek glebowych, które dostały się tam z warstw powierzchniowych;

•       zwiększenie miąższości warstwy uprawnej oraz niszczenie podeszwy płużnej (o ile taka występuje) przez pogłębienie orki;

•       niekiedy przykrycie obornika i nawozów mineralnych;

•       doprowadzenie gleby do stanu, który ułatwia i przyspiesza wykonanie uprawy wiosennej.

              Orkę przedzimowa wykonuje się pługiem o odkładnicach kulturalnych na głębokość warstwy próchnicznej, a nieraz i głębiej. Orka ta spełnia swoje zadania wówczas, gdy skiby są wysztorcowane i słabo pokruszone, tzn. gdy stosunek głębokości do szerokości skiby wynosi 1:1,5.

b.     uzupełniające

Należą do nich odwrotka i orka wiosenna.

Odwrotka jest orką średnio głęboką przykrywającą obornik lub nawozy zielone, głównie na glebach cięższych. Normalnie nawozy zielone lub obornik przykrywa się orką siewną wykonywaną późnym latem lub orką przedzimową. Jednak na glebach ciężkich, aby zapobiec zbyt głębokiemu umieszczeniu obornika w glebie, wykonuje się na 4÷6 tygodni przed orką przedzimową orkę odwrotkę na średnią głębokość.

Orka wiosenna powoduje przesuszenie gleby. Jest wykonywana wyjątkowo i z konieczności wówczas, gdy:

•       istnieje konieczność przykrycia obornika (np. przed sadzeniem ziemnia­ków, gdy obornik stosujemy na wiosnę);

•       z różnych względów nie wykonano orki przedzimowej (wtedy traktujemy orkę wiosenną, jako przymusową orkę siewną);

•       obfite deszcze w okresie zimy spowodowały silne zagęszczenie i zaskorupie­nie gleby;

•       uprawiamy rośliny późnego siewu na glebach niestrukturalnych;

•       wymarzną oziminy i istnieje konieczność przesiewu rośliną jarą.

Orka wiosenna powinna mieć cechy płytko wykonanej orki siewnej (silnie pokruszyć skiby i starannie je dokładać). Powinna być natychmiast zabronowana, aby uniknąć większych strat wody.

...