warzsem II wyklad sciaga, V Semestr, Warzywnictwo

Brassicaceaea (Cruciferae) – Krzyżowe Wspólny przodek odm. botanicznych gat. B. oleracea – B. oleracea var. silvestris L. – kapusta dzika (2 lub wielolet.) – nie ma tendencji do wytwarzania główek 

Zróżnicowanie form kapustnych: zmienność w typie form dzikich, mutacja i przypadkowe krzyżówki. Aberacje chromosomalne- znikoma rola.

Odmiany botaniczne gat. B. oleracea krzyżują się bardzo łatwo między sobą i dają płodne potomstwo. Najwcześniej w Europie zaczęto uprawiać:

Kapustę głowiastą białą – początek XVI w kapusta czerwona – 1570 r. uprawa– k. XIX w., Kapusta włoska – pierwszy opis w VI w. (pod nazwą Romanos), Kapusta brukselska – pierwsze wiadomości z XVI w. Kalarepa – w XVIII i XIX w.

Brokuł- cyma. W Europie uprawiano go w XVIII w.

Kalafior uszlachetniona formą białego brokuła (1577 r.),

Jarmuż XVIII i XIX w.

Kapusta pekińska – w Chinach w III w. we Francji wprowadzono ją w 1837 r

Kwiaty roślin obupłciowe K2+2C4A2+4G(2), Ziarnka pyłku mają 3 porusy czyli ujścia łagiewkowe, Zapylenie – owady (głównie pszczoły), Owoc – łuszczyna (fałszywa przegroda: dł. ok. 10 cm, szer. 4-5 mm) zawiera ona od 10 (kalafior) do 30 (kapusta) nasion, Jeden nasiennik zawiązuje kilkaset łuszczyn- współczynnik rozmnożenia jest wysoki, Wielkość rozsady: łodyżka grubości ołówka, rozeta powinna mieć min. 10 liści, liście powinny mieć wielkość dłoni, rozsada winna mieć min. 2 miesiące,

jaryzacja- zależnie od odmiany np. Ditmarska – 5oC (wiek 80 dni) – 81%  jaryzacji fotoperiodycznie obojętna.. Kalafior jest samo-zgodny, reszta jest samoniezgodna.

KAPUSTA kiełkowanie pyłku: Optimum 20oC, W 29oC kiełkowanie nienormalne, W 40oC ustawało, W 8-10oC bardzo wolny, W ok. 5oC brak, Wzrost główek: Opt. temp. = 16,6-21oC, Powyżej 21oC – wzrost wolniejszy + niższa jakość plonu, poniżej 16,6oC – opóźnienie plonowania (wzrost normalny ale znacznie zwolniony) Nawożenie: N – nadmiar ujemnie wpływa na twardość; przy małych dawkach – mniejsze główki, gorszy smak, K – obfite nawożenie – większe i twardsze główki +lepsze właściwości smakowe, P – w miarę zwiększania dawek fosforu główki stają się większe, zwięźlejsze, smaczniejsze

Biologia wzrostu i rozwoju: roślina klimatu chłodnego – min. temp. kiełkowania 4-8oC, Przy produkcji rozsady 10-15oC, Zahartowana rozsada znosi przymrozki –5 do-7oC, przymrozki jesienne do –8oC

Woda- wymagania wysokie, wysokość opadów = min. 650mm, gleby mają dużą pojemność wodną. na wyprodukowanie 1 g. s. m. potrzebuje 518g wody.

Współczynnik potrzeb wodnych roślin tzn. ilość m3 wody zużytej przez dany gatunek czy odmianę botaniczną na wytworzenie 1 tony plonu Dla kapusty późnej 200-160 m3

KALAFIOR największe wymagania klimatyczne i glebowe z roślin kapustnych, najlepsza temp.14-18oC, powyżej 25oC nie tworzy róż, doświetlanie rozsady, Roślina dnia długiego

Zaburzenia fizjologiczne: - guzikowatość (róże małe, nie osłonięte liśćmi, po wysadzeniu roślin w pole; przyczyny: zaburzenie korelacji wzrostu ( gdy róża – organ generatywny- rozwija się przedwcześnie, zanim wykształcą się odpowiednio duże i silne organy wegetatywne: liście i system korzeniowy), Zbyt wczesne okresy siewu, Nadmierne nawożenie N itp. - brunatnienie róż i biczykowatość liści- związane z niedoborem boru i molibdenu Opt. temp. jaryzacji 12oC

CHRZAN Właściwości bakterio i grzybobójcze (fitoncydy zabijają żywe komórki drożdży w ciągu 2-3 min., a w ciągu 10 min. niektóre pierwotniaki) Szereg nazw łacińskich (A. lapathifolia, A. rusticana, A. armoracia, Roripa armoracia, Radicula armoracia, Cochlearia armoracia, C. macrocarpa var. hungarica, Nasturtium armoracia) mieszaniec międzygatunkowy, bo: nie zawiązuje nasion, duży % pyłku zdegenerowanego,  rozszczepienie potomstwa generatywnego.  Poliheterozygota - bo ogromna zmienność potomstwa generatywnego , bylina (liście odziomkowe środkowe i górne). Pęd nasienny wykształca się u min. 2-letniego, kwiatostan –grono, kwitnie V-VII, owoc-  łuszczynka (z reguły bez nasion), 2n = 32; Korzenie do 4 m rozłożyste i na głęb. ok. 2 m;  izotiocyjanian allilu C3H5-N=C=S [sinigryna (= kom. parenchymy pozbawione ziaren skrobi), mirozyna], Schupha, Gorczyczny olejek allylowy 128,1 mg w 100g świeżej masy Wasabi  (Wasabia japonica – Brassicaceae), zwana „górską malwą” rośnie tylko w Japonii, nazywana „japońskim chrzanem”, dodatek do dań ze świeżych ryb

Rzeżucha ogrodowa (Lepidium sativum L.), z Etiopii ( Pieprzyca siewna, L. hortense, Nasturtium sativum), 1-roczna (długość okresu weg.14 – 30 dni) Roślina sałatowa i przyprawowa; źródło karotenu, wit. C oraz skł. mineralnych: jod, kobalt, nikiel (zawiera glikozyd glikotropeolinę z siarką). oleista (w nasionach 22-35% Zbiór – wczesnym rankiem, schłodzenie i opakowanie folią

Rzodkiew gorczyczne olejki eteryczne; w chorobach wątroby, reumatyzmu, złośliwej anemii

POMIDOR Ameryka Płd, przodkiem jest dzika forma L. esculentum var. Cerasiforme. „złote jabłko”, średnie spożycie 8,6 kg/osobę, Najlepszy gdy: - zawartość: ekstraktu = min. 5%, cukrów ponad 3,3%, kwasów mniej niż 0,55%, kwasowość czynna (pH) najwyżej 4,4, stosunek cukrów do kwasów min. 6 a optymalnie 7-10, - mała liczba nasion, - brak pustych przestrzeni w owocu, - mięsisty owoc, - cienka skórka, - mały, nie zielony rdzeń- kształt kulisty, a powierzchnia gładka, nie żebrowana, Na aromat pomidorowy składa się ponad 400 związków, na smak wpływa też zawartość karotenoidów. Zawartość karotenoidów zależy od światła i temperatury. Likopen tworzy się najintensywniej w 25-30oC, a powyżej 30oC hamowana jest synteza. Na syntezę b karotenu wpływ ma dostęp światła i temperatura w zakresie 18-22oC. Uprawa po 15 IX i w X – spadek s. m., obniżenie stosunku cukrów do kwasów oraz zawartości karotenoidów i witaminy C ® gorsza jakość soków i koncentratów pomidorowych Nawadniać od początku kwitnienia do dojrzenia pierwszych owoców. kwasy organiczne w owocach to: kwas cytrynowy i kwas jabłkowy. zawierają 15-40 mg% witaminy C (różnie w latach). Średnio w 100g świeżych owoców znajduje się ok. 0,7 mg b karotenu. W pomidorach przeważa likopen. Stanowi on ok. 83% ogólnej zawartości karotenoidów. W dojrzałych owocach zawartość substancji pektynowych 0,17-1%   - zależnie od: odmiany, stopnia dojrzałości, warunków klimatycznych, nawadniania Jakość surowca: owoce zawierają 3,5–7,5% ekstraktu, kwasowość czynna (pH) max 4,4; na koncentraty Þ nie więcej niż 0,7% błonnika, barwa – po 15 IX owoce gorzej wybarwione, witamin z grupy B mało, ale w soku pomidorowym śr 88% tiaminy, 97% ryboflawiny i 98% niacyny. W Polsce pomidor pojawił się na początku XIX w. 2n = 12 Temperatura około 13oC krytyczna dla procesów fizjologicznych i wpływa na plonowanie. Poniżej tej temperatury: spada intensywność pobierania niektórych substancji mineralnych (np. P), spada intensywność fotosyntezy, występują zaburzenia w mikrosporogenezie, hamowane jest przerastanie łagiewek pyłkowych i proces zapłodnienia, zablokowane są procesy dojrzewania owoców. Odporność na chłód linia Lycopersicon esculentum zdolna do szybkiego kiełkowania w temp. około 10oC; odporność znaleziono w dzikich gatunkach L.hirsutum, L.chilense i S.lycopersicoides, pochodzących z Andów (3300 m n.p.m. i wyżej); kiełkowanie nasion najszybciej przebiega w temp. 26oC

PAPRYKA Capsicum annuum Dużo łatwo przyswajalnych cukrów, soli Ca, Fe i witamin (C=100-300mg/), źródło β karotenu i bioflawonoidów Wartość energetyczna 120 kJ (30 kcal) w 100g św. Masy. Wywodzi się ona z Ameryki Płd. Do Europy trafiła w XVI w. samopylna (niektórzy sądzą, że możliwe jest obcozapylenie), Kwiaty obupłciowe, Sporadycznie kleistogamia tj. zapylenie jeszcze przed otwarciem się pąka kwiatowego Owoc – jagoda Roślina dnia krótkiego W warunkach optymalnych liczba nasion na owoc waha się od kilkudziesięciu do kilkuset zależnie od odmian; zależnie od koncentracji kapsaicyny może być warzywem lub przyprawą

OBERŻYNA (bakłażan, gruszka miłosna, jajko krzewiste)Pochodzenie – Azja Płd., wyhodowana z kolczastych gatunków indyjskich o gorzkich owocach: Solanum incanum L. lub S.insanum Roxb. W Polsce od XVIII w W ciepłych krajach jest byliną lub półkrzewem, a w naszych warunkach klimatycznych – roślina jednoroczna Roślina samopylna, Kwiaty obupłciowe, o budowie 5-krotnej, wyrastają z kątów liści pojedynczo lub po 2-3, zakwita po 60-70 dniach od wysiewu nasion, Owoc – jagoda, Nasiona zachowują zdolność kiełkowania przez 4-6 lat, Siewka ma system korzeniowy palowy, nie znosi przesadzania, Wartość odżywcza: Duża zawartość soli mineralnych (głównie P i Ca), Duża zawartość błonnika i cukrów prostych, Wartość biologiczna najwyżej średnia, w 100 g św. masy: 1,5 g błonnika, 0,3 g tłuszczu, 4 g cukrów, 2,3 g błonnika, 14 mg witaminy C, walory lecznicze – obniża poziom cholesterolu we krwi, lekkostrawna

CEBULOWE Opis botaniczny czosnku Allium sativum bylina, słaby system korzeniowy, łodyga właściwa – piętka, główka złożona z ząbków, pędy kwiatostanowe u typów strzałkujących – kwiaty płonne, typy niestrzałkujące – nie wytwarzające pędów kwiatostanowych, rozmnażanie – wegetatywne z ząbków lub cebulek powietrznych Opis botaniczny pora A. porrum dwuletnia, Korzenie wiązkowe, Łodyga właściwa – piętka, Łodyga rzekoma dł. do 40 cm i grubości do 5-6 cm, Liście lancetowate, płaskie. W Europie Zachodniej obszar uprawy 30 tyś. ha: 9 tyś. Francja, 7,5 tyś. Belgia, Polska 5 tyś. ha...