uzależnienia , Pedagogika

9

Świat w którym żyjemy nieustannie się zmienia a lista wyzwań społecznych i cywilizacyjnych staje się coraz dłuższa. Świadomi jesteśmy tego ,że na całym świecie w skutek rozwoju cywilizacyjnego gwałtownie wzrasta liczba czynników, które stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka. Zagrożenia te związane są z chorobami cywilizacyjnymi takimi jak np. gruźlica czy wszelkiego rodzaju uzależnieniami. W dzisiejszych czasach „ wachlarz uzależnień” staje się coraz bardziej rozbudowany. Kiedyś mówiąc o uzależnieniu kojarzyło nam się to głównie z uzależnieniem od narkotyków , papierosów czy alkoholu. W XXI wieku możemy niestety uzależnić się tak naprawdę od wszystkiego zaczynając od telewizji , internetu  gier komputerowych poprzez jedzenie , kawę słodycze do uzależnienia od odchudzania czy uprawiania seksu.

Czym zatem jest uzależnienie ?

Uzależnienie czyli inaczej nałóg to mocno utrwalona , trudna do wykorzenienia skłonność do poczynań mniej lub bardziej przyjemnych lecz szkodliwych dla naszego zdrowia , są to czynności zazwyczaj krytykowane przez otoczenie , które zostały wytworzone pod wpływem warunków środowiskowych. Do przyczyn prowadzących do popadania w nałóg należą takie czynniki jak :chęć dostarczenia przyjemności , potrzeba przeżycia silniejszych podniet , ucieczka przed problemami bądź nudą, wpływ środowiska rówieśniczego. Walka z uzależnieniami jest zazwyczaj bardzo trudna , ponieważ u ludzi uzależnionych dochodzi do zaników ideałów osobowościowych i wymagają oni leczenia farmakologicznego , fizjoterapeutycznego i zmiany środowiska. W ostatnich latach coraz więcej i częściej  mówi się o uzależniających właściwościach wielu zachowań  np. hazardu , odchudzania się , przejadania , ćwiczeń fizycznych , seksu czy grania w gry komputerowe lub granie na automatach . Dzięki temu powstała definicja zachowania uzależniającego. Jako przykład podaję definicję G.A Marlatta oraz jego współpracowników : Zachowanie uzależniające to :

„Powtarzający się nawyk , który zwiększa ryzyko choroby i/lub związanych z nią problemów osobistych oraz społecznych. Zachowania uzależniające są często subiektywnie odczuwane jako „ utrata kontroli”- pojawiają się pomimo świadomych wysiłków zmierzających do ich powstrzymania lub ograniczenia. Typowa jest natychmiastowa krótkotrwała nagroda oraz późniejsze szkodliwe i długotrwałe następstwa( koszty). Próbom zmiany tych zachowań ( w wyniku terapii bądź z własnej inicjatywy) towarzyszy zazwyczaj wysoki współczynnik nawrotów”. Zaczynają pojawiać się tak zwane uzależnienia behawioralne czyli nadmierne interakcje człowieka z urządzeniem. Takie uzależnienie może przyjmować formę bierną czyli np. oglądanie telewizji lub formę  aktywną czyli np. gry na komputerze. Zachowania jakie możemy zaliczyć do niniejszej kategorii obejmują uzależnienia od : telewizji , komputerów(hakerstwo), internetu ( czatowanie, programowanie , surfowanie) , gier wideo i gier komputerowych , automatów do gier , gry w pinball , telefonu komórkowego , seksu przez telefon. Dla uzależnienia od telewizji oraz automatów do gier zdefiniowano metodę „behawioralnego nieumiarkowania”. Metodę tą zaproponował  Mark. D Griffiths , który twierdzi , że na te 2 wyżej wymienione przypadłości składa się pewna liczba wspólnych elementów. Należą do nich :

1.Wyrazistość emocjonalnego podporządkowania – czyli konkretne zachowanie staje się najistotniejsze w życiu człowieka i dominuje w jego myśleniu oraz zachowaniu. Osoba nieustannie myśli o chwili kiedy znów będzie mogła podjąć zachowanie od którego jest uzależniona.

2.Zmiana nastroju – wykonywanie czynności od której osoba jest uzależniona może być postrzegana jako strategia radzenia sobie z emocjami poprzez podekscytowanie bądź ożywienie albo  , paradoksalnie doznawanie uspokajającego uczucia ucieczki od rzeczywistości. Ta sama czynność może wywoływać odmienne efekty.

3.Tolerancja dawkowania- z czasem aby osiągnąć te same rezultaty emocjonalne  dana osoba potrzebuje coraz większych dawek danego zachowania.

4.Objawy odstawienia – są to nieprzyjemne uczucia i objawy fizjologiczne , które pojawiają się w chwili przerwania bądź nagłego odstawienia danej aktywności.

5.Konflikt- chodzi tu o konflikt między osobą uzależnioną a otoczeniem np. środowiskiem rówieśniczym lub środowiskiem pracy.

6.Nawrót- Jest to tendencja do wielokrotnego powracania do wcześniejszych wzorców postępowania.

Zjawiskiem , które staje się coraz większym problemem wśród młodzieży jest hazard. Jest to zjawisko, które dotyczy przede wszystkim mężczyzn. Rozróżnia się trzy rodzaje tego uzależnienia: loterie , zdrapki i automaty do gier. Najwięcej problemów dotyczy jednak tego trzeciego typu czyli grania na automatach do gier. Bez wątpienia automaty uzależniają. Nasuwa się pytanie dlaczego ? Ponieważ umożliwiają grę szybkiej akcji , są wzrokowo i słuchowo stymulujące , żądają niskich stawek początkowych , nie wymagają dużej wiedzy i można na nich grac w pojedynkę. Ponadto automaty są tak zaprogramowane by zachęcać do nieprzerwanej gry. W przypadku uzależnienia od gry na automatach nie istnieje konkretny poziom częstotliwości oddawania się hazardowi , którego przekroczenia powoduje uzależnienie. Do niepokojący zachowań budzących ryzyko uzależnienia należą:

- wysokość stawki ( czy można sobie pozwolić na grę i czy postrzega się ją w kategorii wartości pieniężnej?)

-częstotliwość zdarzeń ( czas , który upływa miedzy kolejnymi próbami)

- wysokość przegranej pieniężnej w danym okresie

- struktura nagród ( ich liczba i wartość)

-prawdopodobieństwo wygranej

- efekty światła i barwy

- efekty dźwiękowe

- dostępność miejsca

- lokalizacja

- rodzaj punktu hazardu ( zakłady bukmacherskie , salony gier)

- reklama

- zasady gry ( łatwe bądź trudne do zrozumienia

- „prawie wygrana”(liczba sytuacji, w których prawie padła wygrana)

Mogą one wpływać na motywację hazardzisty. Możemy wyróżnić pięć typów nastolatków nałogowo grających na automatach:

KRÓL SALONU –to nastolatkowi zbliżający się do dwudziestego roku życia badż dwudziestokilkuletni mężczyźni posiadający umiejętności gry na automatach. Grają zazwyczaj w grupach z młodszymi chłopcami. Główną motywacją jest dla nich wzrost reputacji. W ich przypadku istnieje małe prawdopodobieństwo powstania problemów związanych z graniem

POGROMCA AUTOMATU – to młodzi ludzie  , którzy grają sami ponieważ nie lubią być obserwowani. Grają żeby po prostu pokonać maszynę. Grają aż do wyczerpania się pieniędzy , zaniedbują codzienne obowiązki , żeby grać , kiepsko gospodarują pieniędzmi , mają skłonności do obsesji. Mają skłonności do problemów z uzależnieniem

NIEPRAKTYKUJĄCY – są to zazwyczaj nastoletnie dziewczęta , które nie posiadają dostatecznych umiejętności do grania. Mają małą motywację do grania , grają po to, by móc przebywać w towarzystwie. Chodzą do salonu po to by się spotkać z przyjaciółmi. Najczęściej odgrywają rolę widza.

POSZUKIWACZE AKCJI –  ich podstawową motywacją jest chęć poczucia dreszczyku emocji związanego z grą. Przyciągają go salony gier , które pozwalają uwolnić się od rodzicielskiego nadzoru. W ich przypadku istnieje bardzo duże ryzyko uzależnienia.

ARTYŚCI UCIECZKI – są to zarówno kobiety jak i mężczyźni. Zazwyczaj są to ludzie przygnębieni i wyizolowani społecznie a hazard stanowi dla nich ucieczkę od przytłaczających ich problemów. Czerpią poczucie siły z grania. Atmosfera salonu pomaga im uciec od  rzeczywistości. Odkrywają , że automaty są ich elektronicznymi przyjaciółmi. Mają problem z uzależnieniem albo stoją w ich obliczu. Kończą z hazardem w chwili , gdy rozwiążą swój podstawowy problem.

Jak rozpoznać, że granie stało się nałogiem? W przypadku hazardu jest to trudne , ponieważ jest on często nazywany „ cichym nałogiem” , nie daje widocznych symptomów. Istnieją jednak sygnały ostrzegawcze na które należy zwrócić uwagę. Należą do nich:

- brak zainteresowania szkołą , przejawiający się nagłym spadkiem jakości pracy szkolnej

- brak pieniędzy

-pożyczanie pieniędzy

- znikanie pieniędzy z domu , z portmonetki matki albo portfela ojca

- brak koncentracji

- niedający się wyjaśnić sposób spędzania czasu wolnego

- brak dbałości o swój wygląd i higienę osobistą

- brak przyjaciół bądź kłótnie z przyjaciółmi

- późniejsze przychodzenie ze szkoły do domu , którego nie daje się wytłumaczyć

Co należy zrobić aby zapobiec uzależnieniu od automatów? Jednym z rozwiązań jest tworzenie kół zainteresowań oraz zajęć pozalekcyjnych tak aby dziecko miało zagospodarowany swój wolny czas. Wtedy nie będzie poszukiwało innych form spędzania czasu wolnego.

Kolejnym uzależnieniem bardzo podobnym do nałogu grania na automatach jest uzależnienie od gier wideo. Badania wykazują, że w gry wideo częściej grają chłopcy niż dziewczęta. Przyczyniają się do tego następujące czynniki:

Teść gier: scenariusze gier wideo są tworzone przez mężczyzn dla mężczyzn.

Czynniki społeczne: Kobiety nie są zachęcane do publicznego ujawniania agresji i rzadko odpowiadają im gry o walce czy wojnie.

Wrodzone różnice płciowe: Mężczyźni zazwyczaj posiadają lepsze umiejętności wzrokowe i przestrzenne , zwłaszcza w przypadku postrzegania głębi i rozwiązywania problemów związanych z obrazem. Umiejętności te są niezbędne do sprawnej gry.

Negatywne skutki zabawy z grami wideo to : halucynacje słuchowe, bezwiedne moczenie i oddawanie kału , bóle nadgarstków ,karku. Otyłość dziecięca bywa również łączona z zabawą w gry wideo. Problemem , który również dotyczy gier wideo to występujące w większości z nich elementów agresji. Dzieci bardzo często naśladują to co widzą na ekranie. Negatywne konsekwencje grania w gry wideo dotyczą osób , które robią to nałogowo. Istnieje jednak szansa  pozytywnego wykorzystania gier jako pomoce lekcyjne. Gry wideo mogą również przyczynić się do rozwijania umiejętności koordynacji wzrokowo-ruchowej. Tak więc w przypadku gier wideo można śmiało napisać , że „ Wszystko dla ludzi, byle z umiarem”

ALKOHOLIZM – jest to choroba powstająca w skutek nadużywania napojów alkoholowych , jest to zespół ujemnych zjawisk osobniczych i społecznych.

Osobę cierpiącą na alkoholizm charakteryzuje upośledzenie kontroli nad używaniem alkoholu. Zdobywanie alkoholu, przyjmowanie i regeneracja po jego przyjęciu zajmuje nieproporcjonalnie dużo czasu. Osoba chora kontynuuje picie nawet gdy pojawiają się problemy , które wynikają właśnie z picia alkoholu. U osób , które nadużywają alkoholu rozwija się tolerancja na jego działanie i aby  osiągnąć pożądany efekt sięga po coraz  większe dawki.

Alkohol wywołuje nałóg , który prowadzi do :

- przewlekłego uszkodzenia narządów wewnętrznych ( wątroby ,nerek)

- impotencji płciowej

- zapalenia nerwów

- upośledzenia pamięci

Skutkiem uzależnienia jest ciężkie uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. Psychiczna zależność od alkoholu to wyuczony sposób używania alkoholu w sytuacjach napięć i przykrych stanach. Ludzie często „ uciekają w alkohol” przed nękającymi i przerastającymi ich problemami. Fizyczna zależność rozwija się przy częstym piciu dużych ilości alkoholu , wzrasta wtedy tolerancja na alkohol. Istnieje wiele teorii na temat powstawania zjawiska uzależnienia od alkoholu:

TEORIE BIOLOGICZNE:

- genotropowa: istnieje dziedziczny defekt przemiany materii polegający na ogromnym zapotrzebowaniu na witaminy B12,B6,B2 oraz kwas pantotenowy i jeśli takie osoby zetkną się z alkoholem to od razu następuje głód alkoholowy

- wewnątrzwydzielnicza: mówiąca o uzależnieniu wywołanym brakiem pewnych hormonów

TEORIE PSYCHOLOGICZNE:

- psychoanalityczna: nałóg jest oparty na podświadomości

- uczenia się: wyuczona reakcja na bodźce , dzieci uczą się od rodziców

- teoria typów osobowości- uzależnienie jest spowodowane pewnymi cechami osobowości(np. agresją)

TEORIE SOCJOLOGICZNE:

- uzależnienie na skutek: dostępności alkoholu , braku ograniczeń , frustracji życiowych.

Wyróżnia się pięć etapów prowadzących do uzależnienia:

INICJACJA – od pierwszego picia do ustalenia wzoru picia np. urodziny,

UTRWALENIE WZORU- większość ludzi pozostaje na tym etapie,

NADUŻYWANIE- tu zaczyna się uzależnienie ( rodzą się konflikty),

POWSTRZYMYWANIE- na skutek jakiegoś mocnego bodźca pijący powstrzymuje uzależnienie , ale zwykle potem wraca do picia tzw. abstynencja okresowa,

ETAP KOŃCOWY- nadużywanie i powstrzymywanie przeplatają się przez długie lata

Fazy choroby alkoholowej:

FAZA WSTĘPNA: może trwać od kilku miesięcy do kilku lat , chory pije parę razy w ciągu dnia , aby wieczorem osiągnąć tzw. Znieczulenie uczuciowe , chory w tej fazie szuka okazji do picia. Zwiększa ilość wypitego alkoholu.

FAZA OSTRZEGAWCZA(zwiastunowa)- w tej fazie zaczynają pojawiać się luki w pamięci oraz tak zwane potajemne picie , picie paru kieliszków przed imprezą a także unikanie wszelkich rozmów na temat alkoholu. Faza ta trwa od Pol roku do 5 lat.

FAZA KRYTYCZNA – charakteryzuje się tym , że po wypiciu pierwszego kieliszka występuje pragnienie dalszego picia tzw. Przymus fizyczny , oraz barak kontroli nad ilością wypitego alkoholu. W tej fazie pojawia się utrata szacunku do siebie samego , agresywne zachowania , unikanie towarzystwa , porzucanie pracy , oraz ogromna potrzeba posiadania alkoholu. W tej fazie uzależniony pije aż do stanu upojenia , może dochodzić do  stanu utraty przytomności oraz zaburzeń żołądkowych. W tej fazie chory nie jest już świadomy tego , że popadł w nałóg.

FAZA PRZEWLEKŁA – faza ta zaczyna się od wielodniowego pijaństwa , chory pije wszystko. Sprzedaje własne rzeczy, by zdobyć pieniądze na alkohol , czasem kradnie. Obniża się jego tolerancja na alkohol a wzmaga się lęk , drżenie rąk , zwężenie źrenic i niewyraźna mowa. Chory zdaje sobie sprawę, że pije , uważa ze alkohol go pokonał ale mimo tego pije dalej. W tej fazie chory często zgłasza się na leczenie.

Alkoholizm to choroba  w pełni uleczalna. Leczenie alkoholizmu zależy od fazy choroby. Leczenie prowadzą lekarze psychiatrzy:

LECZENIE AMBULATORYJNE- polega na Anticolu i Esperalu . Zasada działania tych leków jest taka , iż uczulają one pacjenta na alkohol. Spożycie powoduje zatrucie alkoholem, silne zaczerwienienie twarzy , bóle głowy , nudności a nawet może spowodować zgon.

LECZENIE W SZPITALU – polega na odtruciu organizmu

INNE FORMY LECZENIA – to psychoterapia grupowa ,która ma uświadomić choremu ,że jest alkoholikiem , nauczyć go rozwiązywać problemy w inny sposób.

Żaden sposób leczenia nie da jednak pożądanych rezultatów jeśli chory nie będzie chciał się wyleczyć.

Narkomania i lekomania. NARKOMANIA – to stałe lub okresowe przyjmowanie bez zalecenia lekarza  zarówno narkotyków jak i leków uspokajających ,nasennych oraz innych środków odurzających w wyniku czego może powstać zależność od nich.

ŚRODEK ODURZAJĄCY- jest to każda substancja działająca na ośrodkowy układ nerwowy w sposób zmieniający jego czynności psychiczne: myślenie, nastrój, postrzeganie.

Definicja narkomanii oraz narkotyku wg. W. Okonia.

NARKOMANIA: nałóg używania narkotyków , rozwinięty na ogół pod wpływem otoczenia , u młodzieży zwłaszcza pod wpływem środowiska rówieśniczego. Wymaga leczenia psychiatrycznego , z reguły w zakładach zamkniętych.

NARKOTYK: środek odurzający pochodzenia roślinnego lub syntetycznego , wywołujący u ludzi i zwierząt osłabienie pobudliwości ośrodkowego układu nerwowego a zarazem zależnie od dawki uspokojenie ,euforię, osłabienie lub zanik bólu, odrzucenie lub sen.

Przyjmowanie wyżej wymienionych środków prowadzi do nałogu narkotycznego , przez który rozumiemy zależność psychiczną i fizyczną. Zależność psychiczna jest to nieodparty wewnętrzny przymus stałego bądź okresowego przyjmowania srodków odurzających w celu wywołania określonych pożądanych doznań. Zależność fizyczna jest to zespół objawów cielesnych czyli somatycznych, które występują przy przerwaniu stosowania substancji uzależniającej jest to tak zwany zespół abstynencyjny. Uzależnieniu od narkotyków sprzyja okres dorastania w , którym pojawia się krytycyzm w stosunku do dorosłych, chwiejność uczuciowa , drażliwość ,nieśmiałość ,doświadczenia erotyczne oraz nerwice, wagary, alkoholizm , złe środowisko.

ETAPY NARKOMANII:

INICJACJA NARKOTYCZNA: Pierwsze zażycie powoduje zazwyczaj nudności , wymioty , bóle głowy , kołatanie serca , lęk , potem uczucie ulgi , zmniejszenie wewnętrznego napięcia, niepokoju , zobojętnienie , wyłączenie z trudnej rzeczywistości , pozytywne nastawienie do narkotyków.

WYTWORZENIE ZALEŻNOŚCI FIZYCZNEJ: zakłócenie procesów biochemicznych oraz wzrost tolerancji na narkotyk , czyli zwiększanie dawki.

WYTWORZENIE ZALEŻNOŚCI PSYCHICZNEJ :żądza zdobycia narkotyku za wszelką cenę , zanik zainteresowania , ucieczka w oszołomienie , zanik silnej woli , niepokój , przygnębienie, zależność od grupy narkomanów.

Zależność prowadzi do występowania zespołu abstynencyjnego , objawiającego się niepokojem , lękiem , bezsennością, wzmożoną potliwością , łzawieniem , wodnistym katarem , brakiem apetytu.

ŚRODKI UŻYWANE PRZEZ NARKOMANÓW:

- Opiaty(objawy :podsypiający wygląd , szklane wodniste oczy , zwężone źrenice , brak apetytu , katar , ślady ukłuć wzdłuż żył)

- Lotne rozpuszczalniki organiczne ( objawy: maskowaty wyraz twarzy , zapalenie spojówek , rumień nosa , zapach chemikaliów we włosach , utrata przytomności)

-Leki psychotropowe (objawy: senność , niewyraźna mowa, niepewny chód , nudności , wymioty)

- Preparaty z konopi czyli marihuana (objawy: nadmierna wesołość, gadatliwość, rozszerzenie źrenic, zmienność zachowań, zaburzenia koordynacji ruchowej , rozszerzone źrenice, bladość palców, przyjmowanie tego narkotyku bardzo źle wpływa na potomstwo.)

-Halucynogeny(objawy: występują  iluzje , omamy , urojenia wielkościowe , zimne ręce i stopy , silny zapach potu , samobójstwa , bardzo często skoki z wysokości.)

Zapobieganie narkomanii  obejmuje:

Profilaktykę rodzinną – czas dla dziecka , otoczenia dziecka ciepłą atmosferą , okazanie mu życzliwości i zainteresowania.

Profilaktykę szkolną – zasada: nauczyciel zna swojego ucznia , indywidualne podejść nauczyciela do ucznia.

Leczenie narkomanii odbywa się w oddziałach szpitali psychiatrycznych , trwa 3 tygodnie , na oddziałach zamkniętych do 3 miesięcy. Pacjentom podaje się leki łagodzące głód narkotyczny , stosuje się psychoterapię grupową. W ośrodkach Monaru leczenie trwa 2 lata. Narkomania jest chorobą.

Nikotynizm.

Nikotyna to silnie trujący alkaloid , który przenika przez błonę śluzową oraz układ oddechowy. Nikotyna powoduje nadzwyczaj silne uzależnienie. Palenie jest niezależną , najbardziej poddającą się zapobieganiu przyczyną zgonów na świecie. Pierwsze zapalenie papierosa powoduje: bóle głowy , nudności i wymioty , drgawki , poczucie otępienia , zaburzenia trawienia , zaburzenia układu krążenia , obniżenie ilości witaminy C a co za tym idzie zmniejszenie odporności. Następstwa palenia to  zwężenie naczyń , wrzody żołądka i dwunastnicy , rak płuc.

Myślę , że warto dodać iż do negatywnych skutków palenia należy zaliczyć również ich zapach. Nawet przy bardzo rygorystycznym  zachowaniu zasad higieny , zapachu papierosów nie da się pozbyć. Pozostaje on na skórze , ubraniach , w mieszkaniu czy też np. w samochodzie. Palenie wpływa także negatywnie na zęby , paznokcie czy cerę. Chciałabym , także zwrócić uwagę na to , że uzależnienie od nikotyny jest poważnym uzależnieniem , ponieważ osoba paląca rzadko myśli o tym , że paląc szkodzi nie tylko sobie. Jego bliscy, przyjaciele , rodzina , współpracownicy narażeni są na wdychanie dymu tytoniowego dzięki czemu narażeni są na te same choroby co osoby palące.

Gruźlica.

Na początku należy odpowiedzieć na pytanie czym jest gruźlica? Jest to choroba zakaźna , która w pewnych okolicznościach rozwija się u niektórych ludzi i zwierząt zakażonych prątkiem gruźlicy. Obecna nazwa tej choroby GRUŹLICA pochodzi od charakterystycznych zmian anatomo- patologicznych , które występują w przebiegu gruźlicy w zaatakowanych narządach pod postacią guzków. Gruźlica jest zjawiskiem wieloprzyczynowym , dominującą rolę odgrywa czynnik biologiczny – prątek gruźlicy powodujący zakażenie. Częstość występowania gruźlicy , jej zakaźny charakter oraz przeważnie przewlekły charakter , a także ogromne straty ekonomiczne sprawiają , że jest to jeden z najważniejszych problemów zdrowotnych i społecznych. W Polsce gruźlica stanowi poważny problem społeczny , kliniczny oraz epidemiologiczny. Powoduje ona w Polsce poważne straty ekonomiczne. Leczenie oraz zapobieganie tej chorobie jest bardzo drogie.

Źródłami zakażenia gruźlicą są dla człowieka zazwyczaj chorzy na gruźlicę ludzie , czasem pewne zwierzęta i rzadko pewne gatunki ptaków. Jak przenosi się choroba ? Największe możliwości zakażenia stwarza człowiek chory na gruźlicę w stadium wydalania się na zewnątrz prątków gruźlicy. W tym przypadku źródłem o materiałem zakaźnym jest zazwyczaj plwocina prątkującego chorego , równie zakaźne mogą być wydzieliny ran i przetok powstających niekiedy w przebiegu gruźlicy kostno- stawowej. Przyczyną gruźlicy zwłaszcza wśród dzieci jest mleko chorych na gruźlicę krów. Udowodniono , że człowiek może się zarazić także prątkiem „ptasim” powodującym  gruźlicę na którą najczęściej zapadają kury, kaczki, gołębie, papugi czy wróble. Dowodem możliwości zakażenia tym prątkiem jest występowanie u ludzi swoistych  odczynów na tuberkulinę „ptasią”

Prątek gruźlicy może przenikać różnymi drogami do ustroju. Najczęściej pojawia się tzw. zakażenie INHALACYJNE inaczej WZIEWNE. Prątek w tym przypadku dostaje się do organizmu poprzez drogi oddechowe w czasie wdechu przy czym ich „nośnikiem” w prądzie wdychanego powietrza są w czasie lotu kropelki plwociny , śluzy lub też śliny. Człowiek chory na gruźlicę otwartą w czasie kaszlu , kichania lub śmiechu a nawet mówienia ( szczególnie przy wymawianiu spółgłosek)”rozpyla” w swoim otoczeniu wyżej wspomniane kropelki , zawierające prątki gruźlicy. Zasięg i skutki zakażenia kropelkowego zależą między innymi od : składu morfologicznego kropelek i umiejscowienia w miejscu gruźlicy , konsystencji plwociny i siły kaszlu.

Przebieg gruźlicy wg. Rankego dzieli się na trzy stadia choroby:

1)Jest to tak zwany okres gruźlicy pierwotnej powstaje tzw. zespół pierwotny który składa się z ogniska powstałego w miejscu „wylądowania” prątków, zmienionych okolicznych węzłów chłonnych oraz łączących te dwa elementy naczyń chłonnych.

2)W drugim etapie prątki „ rozsiewają się” z ognisk pierwotnych drogami krwionośnymi i limfatycznymi do bardzo odległych zakamarków  ustroju. Na tym etapie mogą nie pojawiać się żadne objawy choroby i stan ten trwa niekiedy przez długie lata.

3)Trzeci etap to stadium w którym zmiany gruźlicze ograniczają się zazwyczaj do jednego narządu np. do płuc a wytworzony w czasie choroby wysoki stopień odporności przeciwko gruźlicy w zarodku likwiduje możliwości rozsiewów prątków  drogami krwionośnymi i limfatycznymi. Postęp choroby  następuje drogami wewnątrznarządowymi np. oskrzelową do różnych części płuc.

Współcześni badacze z łatwością stwierdzili luki w teorii Rankego. W oparciu o badania anatomo- patologiczne , mikrobiologię oraz wnikliwe analizy kliniczne wykazano ,że  nie ma żadnych podstaw by pierwsze zakażenie w dzieciństwie nierozerwalnie łączyć z rozwijającą się dopiero po upływie dziesiątków lat. Obecnie wg. Najbardziej aktualnej koncepcji choroby gruźliczej przenikające do „ dziewiczego” organizmu prątki gruźlicy powodują pierwsze zakażenie , rozwijające się w wyniku uszkodzenia „ wszczepiennego” po umiejscowieniu się prątków ( zwykle w pęcherzykach płucnych). Zmiana wszczepienna odpowiada natomiast dawnemu pojęciu ogniska pierwotnego a wraz z homologicznym zapaleniem węzłów chłonnych – zespołowi pierwotnemu. Zmiana ta przechodzi przez fazy wysięku , martwicy , włóknienia i zwapnienia. Zmiana wszczepienna jest często tak mała, że nie daje się jej zauważyć w obrazie radiologicznym. Nowy w stosunku do dawnych poglądów jest także fakt , że znajdujące się w tej zmianie prątki ulegają zniszczeniu. Zmiany węzłowe są odwrotnie proporcjonalne do wieku. Pierwsze zakażenie posiada bardzo ważne skutki biologiczne dla organizmu. Najważniejszym z nich jest powstanie uczulenia na  tuberkulinę oraz swoistej odporności na gruźlicę

WSPÓŁCZESNA CHEMIOTERAPIA GRUŹLICY:

Jak możemy zwalczać gruźlicę? Istnieją leki „ przeciwprątkowe” – ich nazwa związana jest ze swoistym działaniem kierowanym przeciwko prątkom gruźlicy. Leki te już w małym stężeniu hamują rozmnażanie się prątków , zatrzymują ich wzrost , jest to tak zwane działanie bakteriostatyczne. Duże natomiast stężenia leku działają bakteriobójczo , ale są to na ogół stężenia tak wysokie, że w ustroju ludzkim mogą spowodować szkody. Poszukiwania leków przeciwprątkowych mają swoją długą historię. W okresie między wojennym w leczeniu gruźlicy był stosowany środek o nazwie  sanochryzyna. Ponadto stosowano związki arsenu, siarki, potasu, wapnia, miedzi. Pierwszymi środkami o właściwościach bakteriostatycznych były: tiosemikarbazony. Ich działanie jest jednak bardzo słabe. Następnie pojawiła się Streptomycyna. Podczas stosowania tego leku zanotowano bardzo duży procent wyleczeń gruźliczego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. O skuteczności chemioterapii decydują 2 czynniki: adekwatne , prawidłowo zastosowane leki przeciwprątkowe i współpraca chorego w procesie leczenia.

Bibliografia:

Griffiths, M. , Gry i hazard , Gdańsk 2004: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne

Juchniewicz , M., Gruźlica , Warszawa 1968: PWN

Komosińska, K. , Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania, Olsztyn 1995:WSP

Okoń, W. , Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 2004:Wydawnictwo Akademickie „Żak”

Teesson, M. , Uzależnienia , Gdańsk 2005: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne

1 Komosińska, K. , Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania, Olsztyn 1995:WSP , s72-73

Griffiths, M. , Gry i hazard , Gdańsk 2004: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne , s8-12

Gry i hazard, s 18-26

Tamże ,s 28-57

Biomedyczne podstawy , s 73

Teesson, M. , Uzależnienia , Gdańsk 2005: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne , s 63

Biomedyczne podstawy , s 73-79

Tamże , s 79

Okoń, W. , Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 2004:Wydawnictwo Akademickie „Żak” , s 261-262

Biomedyczne podstawy , s 79-82

Uzależnienia , s 77

Biomedyczne podstawy , s 83

Juchniewicz , M., Gruźlica , Warszawa 1968: PWN , s 5-8

Tamże,s.46-47

Tamże,s. 47-48

Tamże,s. 60-62

Tamże , s 52-55

...