UWAGA, Pedagogika, rozwoj poznawczy

Uwaga- to procesy określające, które informacje zostaną wybrane do dalszego przetwarzania (centrum zainteresowania – drugi plan).

Utajona pamięć: sposób zachowywania wyników utajonego uczenia się.

Funkcje uwagi – dwie podstawowe funkcje uwagi to selekcjonowanie i ukierunkowanie aktywności człowieka . selektywny aspekt uwagi polega na możliwości dokonywania wyboru czynności, jaką chcemy wykonać lub zjawiska na którym chcemy się skupić. Selekcja wiąże się z ukierunkowaniem czynności na określony cel lub zadanie. Funkcja selekcji i ukierunkowania czynności spełnia zależnie od poziomu zachowania się człowieka uwagę reaktywną, i uwagę kognitywną. Pierwszy podział uwagi odgrywa ważną rolę regulacyjną w zachowaniu się reaktywnym, w którego skład wchodzą odruchy i nawyki. Uwaga kognitywna natomiast wiąże się z zachowaniem celowym skierowanym na wykonanie określonego zadania. Wyodrębnienie uwagi reaktywnej i kognitywnej odpowiada po części tradycyjnemu podziałowi na uwagę mimowolną i dowolną. Uwaga mimowolna zostaje wywołana przez pewne właściwości bodźców i sytuacji, bez wysiłku ze strony jednostki. Najprostszą formą spontanicznej uwagi mimowolnej jest odruch orientacyjny, który stanowi wrodzoną reakcję organizmu na bodźce nieznane i nowe. Uwaga dowolna wymaga świadomego zamiaru i wysiłku woli.

Cech uwagi – pojemność , natężenie, trwałość, podzielność, przeżutność.

Uwaga – jest swoistą cechą umożliwiającą zorganizowanie aktywności człowieka  jego czynności i działania.

Podział wyobraźni – wyobraźnia mimowolna ( wyobrażenia na jawie – luźne, marzenoia senne). Wyobraźnia dowolna- kierowana, twórcza.

Sposób percepcji świata przez dziecko wiąże się z charakterystycznymi cechami jego uwagi . Przez cały okres wczesnego dzieciństwa , a także wiek przedszkolny , dominuje uwaga mimowolna . Ten rodzaj uwagi odgrywa też ważną rolę w młodszym wieku szkolnym .

Najprostszą formą uwagi mimowolnej jest odruch orientacyjny , polegający na nastawieniu narządów odbiorczych na nowy bodziec przy jednoczesnym zahamowaniu ruchów i czynności wykonywanych w danej chwili . Oba składniki odruchu orientacyjnego przejawiają się wyraźnie już u dzieci 2-miesięcznych , przechodząc następnie w aktywność badawczą, coraz silniejszą w miarę rozwoju chwytu i manipulacji .

Na podstawie odruchów orientacyjnych wytwarza się w drugim półroczu życia dziecka wiele odruchów warunkowych . Dziecko 7-8-miesięczne zajmuje się już stosunkowo długo tym samym przedmiotem , zmieniając w trakcie manipulacji jego położenie i spostrzegając wciąż nowe jego aspekty . Po 15-20 min. zabawy odruch orientacyjny i badawczy wygasają , co wiąże się ze zjawiskiem tzw. habituacji , czyli utraty wrażliwości podmiotu na powtarzające się stymulacje .

Małe dziecko nie posiada jeszcze zdolności do koncentrowania uwagi przez dłuższy czas . Jego uwaga ulega łatwo rozproszeniu , nie jest przerzutna ani podzielna , a jej zakres jest niewielki , jakkolwiek szybko poszerza się on wraz z wiekiem . Już w pierwszych latach życia wzrasta też trwałość uwagi . W 3 r.ż. dzieci potrafią utrzymać uwagę w czasie zabawy ok. 20-35 min. , zaś na zajęciu monotonnym – ok. 17,5min.

W wieku przedszkolnym dziecko zmienia często obiekt swego zainteresowania . Mimowolna uwaga dzieci w tym okresie skoncentrowana jest przede wszystkim na nowych , silnych i atrakcyjnych bodźcach .

U starszych przedszkolaków można obserwować przejawy kształtującej się uwagi dowolnej . Stopień koncentracji uwagi i umiejętności skupiania uwagi dowolnej zależą od stopnia zainteresowania , zmęczenia oraz indywidualnych właściwości dziecka .

W okresie późnego dzieciństwa rozwija się uwaga dowolna w toku nauki szkolnej . Ważnym czynnikiem jest kierowanie uwagą dzieci przez nauczyciela i to zarówno kształtowanie dowolnej uwagi uczniów , jak też podtrzymywanie ich uwagi mimowolnej .

Rozwój Uwagi – Pozytywna i negatywna UWAGA - odruch orientacyjny (naturalna reakcja na nowy bodziec, która wzmacnia przetwarzanie bodźca i zawiera ukierunkowanie oczu i uszu w celu optymalizacji odbioru stymulacji). Noworodki przejawiają ten odruch, gdy kierują uwagę na poruszające się światła, zmieniające się dźwięki, dźwięki o niskiej częstotliwości. Odruch obronny (Naturalna reakcja na nowy bodziec, której rola polega na ochronie organizmu przed dalszą stymulacją, a która może zawierać ukierunkowanie receptorów stymulacji w inną stronę niż źródło stymulacji oraz różne zmiany fizjologiczne). Niemowlęta zamykają oczy, i podwyższa się rytm serca przy zwiększonej stymulacji fizycznej lub gdy zmienia się ona gwałtownie. Od urodzenia do 3 mies. – zwracają uwagę na wzorce zawierające kontur i ruch, w wieku 3-12 mies. zwracają uwagę na rzeczy, które wydają się im zaskakujące lub niezgodne z tym co już wiedzą.

Uwaga Selektywna – kontrola uwagi – zwiększa się zakres uwagi i zmniejsza się jej podatność na rozproszenie (poniżej 2,5 roku oglądających telewizję, rozpraszają zabawki w pokoju). Adaptacyjność uwagi – zwrócenie uwagi na jakimś zadaniu, nie zajmując się przy tym innymi nieistotnymi rzeczami. Planowość – np. w raz z wiekiem dzieci są bardziej systematyczne i porównują, po kolei wszystkie szczegóły znajdujące się na obrazkach. Umiejętność stosowania odpowiednich strategii uwagi – Np. doświadczony czytelnik zmienia tępo czytania zależnie od poziomu trudności, młody czytelnik czyta w tym samym tępię. Usprawnienie uwagi przez dostarczanie odpowiednich opowiadań , udoskonalające osiągnięcia pamięciowe.

Uwaga przedszkolaka nie jest ani zbyt trwała, ani też przerzutna i podzielna. Dziecko zmienia często przedmioty zainteresowania, odrywa się od jednej czynności, lub zabawy, aby przejść do następnej. Przerywa rozpoczętą czynność, gdy zaczyna się nudzić. Jego uwaga jest mimowolna, nie podtrzymywana wysiłkiem. Wraz z wiekiem czas trwania rozmaitych czynności wykonanych przez dzieci wydłuża się. Świadczy to o tym, że skupiają one coraz bardziej uwagę na tym, czym w danej chwili się zajmują. Kształtują się także zaczątki uwagi dowolnej. Starszaki w przedszkolu potrafią już słuchać opowiadań wychowawczyni, są spokojne, mimo, że znają dobrze jego treść i nie są nią specjalnie zaciekawione, albo też mogą dotrwać do końca dłuższego spaceru, chociaż czują się zmęczone. Wraz z wiekiem dzieci nie tylko potrafią coraz dłużej zajmować się jedną, dość monotonną czynnością, lecz także rzadziej odrywają rolę od swego zajęcie, by skupić ja na bodźcach otoczenia. Stopień koncentracji uwagi zależy w dużej mierze od indywidualnych cech dzieci, zwłaszcza od temperamentu. Dzieci flegmatyczne na ogół łatwiej i dłużej koncentrują się na podjętej czynności niż dzieci żywe i ruchliwe, które mają uwagę bardziej przerzutną i podzielną.

Często się mówi, że dzieci w wieku przedszkolnym mają bujną wyobraźnię. Potrafią one nawet zmyślać rozmaite fakty i zdarzenia, które nie zachodziły

w rzeczywistości, przeżywają czytane im bajki lub opowiadania tak, jakby działo się to naprawdę, a w zabawach tematycznych identyfikują się czasem z fantastycznymi postaciami z takich bajek i baśni. Dziecko zachowuje się też niekiedy tak, jakby żyło

w innym świecie, nie uwzględniając realności zjawisk otoczenia. Istnieją dwa kierunki rozwoju wyobraźni. Pierwszy kierunek polega na przekształcaniu się wraz z wiekiem wyobraźni mimowolnej w wyobraźnię dowolną: kierowaną i twórczą. U małego dziecka przeważa wyobraźnia mimowolna, tj. zdolność do snucia luźnych obrazów, którym dziecko nadaje swobodny bieg. Wyobraźnia mimowolna jest zawsze wyobraźnią bujną,

a nawet wybujałą. Drugi kierunek rozwoju wyobraźni polega na stopniowym wyodrębnianiu się jej z czynności percepcyjnych. Twory wyobraźni dziecięcej wydają się często niezwykłe i niecodzienne dlatego, że pomijamy ich związek z niedokładnymi spostrzeżeniami dziecka. Wyobrażenia powstają na gruncie tego, co uprzednio było odbierane za pomocą zmysłów. Wraz z wiekiem  zmienia się charakter wyobrażeń dziecięcych. Stosunkowo wcześnie, bo ok. 3 roku życia następuje już rozgraniczenie świata realnego i fikcyjnego.