|
Nie obrażaj więc mojej inteligencji poprzez czynione na pokaz zaniżanie własnej.
DOBRZE WIEDZIEĆ
dr hab. Zofia Wielgosz-Groth Skład mleka Możliwości modyfikacji Katedra Hodowli Bydła i Oceny Mleka, Wydział Bioinżynierii Zwierząt Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie krów, a także szereg czynników poza- dziedzicznych, z których najważniej- sze to żywienie, stadium laktacji, sezon wycielenia i zdrowie krów, a przede wszystkim ich wymienia. Czynniki te należy mieć na uwadze, dążąc do mo- dyfikacji składu mleka. Główne składniki mleka nie są jed- norodne. W składzie białka mleka wyróżnić można wiele frakcji odpo- wiedzialnych za różne cechy mleka. Główną frakcją (ok. 80% białek) jest kazeina. Kazeina nie występuje nig- dzie poza mlekiem. W jej składzie wy- różnić można 20 frakcji. Występująca w najmniejszej ilości κ-kazeina, dzięki podatności na działanie podpuszcz- ki, ma największe znaczenie dla prze- twórstwa. Odpowiada za ilość i skład mleka oraz jego przydatność do prze- twórstwa, gdyż warunkuje tworzenie żelu i krzepnięcie mleka. Jakość skrze- pu oraz przebieg procesu krzepnięcia zależą od polimorfizmu (wieloposta- ciowości) κ-kazeiny. Jej genotyp wa- runkują dwa podstawowe allele auto- somalne: A i B, przy tym allel A, mniej korzystny, występuje z większą często- tliwością niż allel B. Należy zwrócić uwagę na frakcje ka- zeiny występujące w największych ilo- ściach: α s -kazeinę, z jej dwiema pod- frakcjami, oraz β-kazeinę. Frakcja α s1 może powodować reakcje alergiczne, a genetyczny wariant A 1 β-kazeiny jest mniej korzystny dla zdrowia ludzi niż wariant A 2 . We frakcji białkowej zlokalizowana jest większość składników funkcjonal- nych mleka. Zaliczamy do nich główne białka mleka (kazeina, β-laktoglobulina i α-laktoalbumina), hormony i czynniki wzrostowe i cytokiny. Składniki te po- wodują wzrost odporności, mają wła- ściwości antybakteryjne i przeciwbó- lowe, regulują ciśnienie krwi i działają antyzakrzepowo, antyrakowo oraz jako antyoksydanty. Na szczególne podkre- ślenie zasługuje latoferryna, syntety- zowana przez komórki nabłonka wy- dzielniczego gruczołu mlekowego. Ze względu na swoje szerokie dobroczyn- ne działanie przez Japończyków nazy- wana jest „cudownym białkiem”. Składniki funkcjonalne zlokalizo- wane są także we frakcji tłuszczowej mleka. Główne to nienasycone kwasy tłuszczowe, sterole i budzące ostatnio bardzo duże zainteresowanie sprzężo- ne dieny, a wśród nich izomer kwasu linolowego, nazwany z angielskiego skrótem CLA lub po polsku SKL. Zna- ne jest jego działanie antynowotworo- we i odpornościowe, obniżające po- ziom trójglicerydów, hamujące rozwój osteoporozy, przeciwdziałające otyłości poprzez redukcję otłuszczenia i zwięk- szenie masy mięśniowej. W tłuszczu Mleko jest to płynna wydzie- lina gruczołów mlecznych kobiety i samic ssaków, któ- rej wytwarzanie rozpoczyna się natychmiast po porodzie i stanowi naturalny, pełnowar- tościowy pokarm niemowląt oraz młodych zwierząt. Za tą definicją kryje się jeden z naj- istotniejszych pokarmów, jaki natura jest w stanie zaofero- wać człowiekowi. Człowiek spożywa nie tylko mleko ludzkie, ale także mleko od udomo- wionych gatunków ssaków, które pro- dukują go więcej, niż potrzebują do wykarmienia własnego potomstwa. Mleko, zarówno w postaci pierwot- nej, jak i przetworzonej, jest nieza- stąpionym składnikiem pożywienia ludzi w każdym wieku. Nie mogą go spożywać jedynie alergicy. Około 90% spożywanego mleka stanowi mleko krowie, pozostała ilość to mleko ko- zie, owcze, końskie, wielbłądzie oraz reniferów. Dlatego mówiąc „mleko”, mamy zawsze na myśli mleko krowie, a w przypadku omawiania mleka po- chodzącego od innych gatunków zwie- rząt, dodajemy nazwę tego gatunku. Mleko posiada wysoką wartość odżyw- czą, a ponadto niektóre jego składniki pełnią w organizmie funkcje regulacyj- ne i odpornościowe, zapobiegają oste- oporozie, występowaniu nowotworów jelita grubego, nadciśnieniu i kamicy nerkowej oraz pomagają w zwalcza- niu otyłości. Podstawowe składniki mleka to: tłuszcz, białka, laktoza oraz składniki mineralne, stanowiące suchą masę mle- ka (łącznie 12,5%), reszta to woda. Skład mleka różnicują czynniki dziedziczne, takie jak: rasa, odmiana i pochodzenie Procentowa zawartość Rasa IPB (%) białko tłuszcz Czarno-biała 3,32 4,20 79,05 Czerwono-biała 3,33 4,23 78,72 Simentalska 3,34 4,02 83,08 Polska czerwona 3,35 4,26 76,64 Jersey 3,92 5,56 70,50 Tabela 1. Procentowa zawartość tłuszczu i białka oraz indeks produkcji białka (IPB) w mleku krów hodowanych w Polsce (wyniki oceny użytkowości mlecznej krów w 2005 roku) WETERYNARIA W TERENIE • 2/2007 • 53 DOBRZE WIEDZIEĆ mleka rozpuszczone są bioaktywne związki, takie jak beta-karoten, wita- mina A syntetyzowana z beta-karotenu oraz witamina E. Z badań medycznych wynika, że około 2-7,5% dzieci w wieku do 6. mie- siąca życia i ok. 3% dorosłych wykazu- je reakcje na białko mleka krowiego. Związane są one z nietolerancją lak- tozy. Ale alergenami mogą być także wszystkie białka mleka. Jednak za ok. 60% reakcji alergicznych odpowie- dzialne jest główne białko mleka kaze- ina (stanowi 80% białek), a szczegól- nie jej frakcja α s1 oraz β-laktoglobulina. Działanie alergizujące tych dwu frak- cji białek wynika z ich braku w mle- ku ludzkim. Mając na uwadze znaczenie poszcze- gólnych składników mleka (dodatnie bądź ujemne), prowadzi się badania nad zmianą składu mleka w różnych kierunkach i różnymi metodami. Modyfikacja składu białkowego mle- ka dotyczy: – podwyższenia procentowej zawarto- ści białka w mleku; – zwiększenia udziału kazeiny w biał- ku ogólnym, zwłaszcza jej frakcji κ-; – zwiększenia ilości białek bioaktyw- nych, głównie laktoferryny; – wyeliminowania niekorzystnych wariantów białek; – zmniejszenia ilości białek uczulają- cych; – zmniejszenia bądź całkowitego wyeli- minowania właściwości uczulających białek; – produkcji ludzkich przeciwciał w mleku. suchymi i kiszonką z kukurydzy, a zi- mą – paszami treściwymi. Zwiększenie zawartości białka w mleku jest bardzo trudne. W Danii realizowano ambitny projekt podwyższenia stosunku biał- ko:tłuszcz w mleku z 0,80% do 0,99%. Stwierdzono, że żywieniem zwiększyć można ten stosunek tylko do 0,89%. Poprzez żywienie możliwa jest także zmiana frakcji białek w mleku, a tak- że modyfikacja zawartości składników bioaktywnych, o czym świadczą wy- niki badań z zastosowaniem dodatku preparatu ziołowego w żywieniu kóz. Doświadczalne kozy produkowały w mleku większą ilość laktoferryny, co powodowało zmniejszenie często- tliwości występowania podklinicznych stanów zapalnych wymienia. Praktycz- nie łatwiej jest modyfikować poprzez żywienie zawartość tłuszczu w mleku niż zawartość białka. Ponadto dodatek tłuszczu do dawki pokarmowej oraz stosowanie pasz chronionych korzyst- nie wpływa na obniżenie zawartości cholesterolu w mleku, a żywienie krów na pastwisku sprzyja większej zawar- tości w mleku β-karotenu. MEPATAR ® granulat 20% Granulat do podawania z wodą do picia dla bydła, świń, drobiu i gołębi SKŁAD : oksytetracykliny chlorowodorek 200 mg/ 1 g preparatu. DAWKOWANIE I STOSOWANIE : Preparat podaje się po uprzednim rozpuszczeniu w wodzie do picia. CIELĘTA, PROSIĘTA – 10-20 mg oksytetracykliny/kg m.c., co odpowiada 0,5 g do 1 g preparatu/10 kg m.c., co 8-12 godzin, przez 3-5 dni. Stosowania preparatu nie należy przerywać wcześniej, niż w 2 dni po ustąpieniu objawów choroby. DRÓB – 55-60 mg oksytetracykliny/kg m.c., praktycznie zale- ca się 100-150 g preparatu na 100 litrów wody dziennie, przez co najmniej 7 dni. GOŁĘBIE – 200 mg oksytetracykliny/kg m.c., co odpowiada dawce praktycznej wynoszącej 6 g preparatu na 1 litr wody dziennie, przez co najmniej 7 dni. MEPATAR ® granulat 40% Granulat do podawania z wodą do picia dla bydła, świń, drobiu i gołębi SKŁAD : oksytetracykliny chlorowodorek 400 mg/ 1 g preparatu. DAWKOWANIE I STOSOWANIE : Preparat podaje się po uprzednim rozpuszczeniu w wodzie do picia. CIELĘTA, PROSIĘTA – 10-20 mg oksytetracykliny/kg m.c., co odpowiada 0,25 g do 0,5 g preparatu/10 kg m.c., co 8-12 godzin, przez 3-5 dni. Stosowania preparatu nie należy prze- rywać wcześniej, niż w 2 dni po ustąpieniu objawów choroby. DRÓB – 55-60 mg oksytetracykliny/kg m.c., praktycznie zale- ca się 50-75 g preparatu na 100 litrów wody dziennie, przez co najmniej 7 dni. GOŁĘBIE – 200 mg oksytetracykliny/kg m.c., co odpowiada dawce praktycznej wynoszącej 3 g preparatu na 1 litr wody dziennie, przez co najmniej 7 dni. KARENCJA Tkanki jadalne cieląt, prosiąt: 21 dni. Tkanki jadalne kurcząt, indyków: 14 dni. Nie stosować u kur niosek jaj konsumpcyjnych. Nie stosować u gołębi konsumpcyjnych. WARUNKI PRZECHOWYWANIA : Przechowywać w tempera- turze do 25° C. Chronić od światła i wilgoci. TRWAŁOŚĆ : 2 lata. WŁAŚCIWOŚCI Zakres działania przeciwbakteryjnego oksytetracykliny jest szeroki i obejmuje bakterie tlenowe i beztlenowe, zarówno Gram-dodatnie, jak i Gram-ujemne, w tym mykoplazmy, riket- sje, chlamydie oraz niektóre pierwotniaki. WSKAZANIA Cielęta: pastereloza, jersinioza, listerioza, chlamydioza, my- koplazmoza, bakteryjne choroby przewodu pokarmowego i układu oddechowego. Prosięta: bakteryjne choroby przewodu pokarmowego i układu oddechowego, enzootyczne zapalenie płuc, zakażenia szcze- pami Haemophilus, zapalenie opłucnej i płuc, zespół MMA, leptospiroza. Kurczęta, indyki i gołębie: bakteryjne zapalenia przewodu po- karmowego i układu oddechowego, chlamydioza, zakażenia E. coli¸ pastereloza, mykoplazmoza, rzekomy pomór drobiu, zakażenia gronkowcowe i paciorkowcowe. PRZECIWWSKAZANIA : Preparatu nie należy stosować u zwierząt ze stwierdzoną nadwrażliwością na tetracykliny, a także u zwierząt odwodnionych, z niewydolnością wątroby lub nerek. DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE : Przy stosowaniu wysokich dawek preparatu możliwe jest wystąpienie biegunki, a także działania nefro- lub hapototoksycznego. Z powodu łatwego wchodzenia oksytetracykliny w połączenia zwapniem docho- dzić może do zmiany zabarwienia zębów u rosnących zwie- rząt. Stosowanie preparatu w wysokich dawkach prowadzić może także do wystąpienia skórnych reakcji fototoksycznych. INTERAKCJE : Preparatu Mepatar ® granulat nie należy podawać łącznie z preparatami zawierającymi penicyliny i cefalosporyny. Stwierdzono synergistyczne działanie tetra- cyklin i tylozyny w zwalczaniu infekcji wywoływanych przez Pasteurella spp. Łączne stosowanie z polimyksynami może także skutkować zwiększoną efektywnością terapii poprzez zwiększenie wychwytu antybiotyku przez komórki bakteryjne. OPAKOWANIA: Pojemniki polietylenowe zawierające po 50 g, 100 g i 1000 g preparatu. Do każdego opakowania dołączona jest miarka. 5 ml zawiera 3,5 g produktu. OSTRZEŻENIA : Nie stosować łącznie z innymi preparatami o działaniu nefrotoksycznym lub hepatotoksycznym. Jednoczesne podawanie związków żelaza, dwuwęglanu sodu, soli wapnia i ma- gnezu, preparatów zawierających cynk, a także mleka i produktów mlecznych, obniża wchłanianie tetracyklin. Tworzą one z nimi nie- wchłanialne chelaty. Nie stosować łącznie z preparatami zawiera- jącymi penicyliny i cefalosporyny. U cieląt oksytetracyklina poda- wana doustnie może wywoływać biegunkę związaną z działaniem drażniącym antybiotyku na błonę śluzową przewodu pokarmowe- go. Przechowywać w miejscu niedostępnym dla dzieci. WYŁĄCZNIE DLA ZWIERZĄT. WYDAJE SIĘ Z PRZEPISU LEKARZA WETERYNARII. Podmiot odpowiedzialny Prace genetyczno-hodowlane mające na celu uzyskanie krów dających mniej tłuszczu, a więcej białka – Ocena mleka na podstawie zawarto- ści białka i składników mineralnych (wapnia i cynku) może przyczynić się do podwyższenia zawartości białka w mleku. – Poprawa składu mleka poprzez krzyżowanie (np. użycie rasy Jersey). U mieszańców można uzyskać wzrost zawartości tłuszczu (nawet o 1%) i białka (tylko o 0,2-0,3%). Może jed- nak nastąpić zmiana typu i budowy bydła, a co za tym idzie – obniżenie wydajności mleka. – Analizując wydajność krów ocenia- nych w Polsce za 2005 rok (tab. 1), należy stwierdzić, że nie mamy rasy, w mleku której byłby korzystny sto- sunek białka do tłuszczu. W mleku różnych ras wynosi on od 70,50% do 83,08% i najmniej korzystny jest właśnie w mleku rasy jersey, nato- miast najkorzystniejszy jest w mleku simentali. – Selekcja – ujemna korelacja pomię- dzy wydajnością mleka a procentową zawartością składników w mleku oraz dodatnia korelacja pomiędzy Modyfikacja mleka różnymi metodami Metody żywieniowe Wyróżniamy następujące metody ży- wienia krów: a) zmniejszenie stosunku pasz objęto- ściowych do pasz treściwych; b)zastosowanie pasz wysokobiałko- wych; c) zastosowanie aminokwasów synte- tycznych (lizyna, metionina) o obniżo- nej podatności na rozkład w żwaczu. Metody a i b polegają na zwiększe- niu ogólnej podaży aminokwasów w jelicie cienkim, a mechanizm dzia- łania metody c polega na modyfikowa- niu dostępnych aminokwasów. Latem i jesienią zawartość białka w mleku można nieco regulować wysłodkami Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne „Polfa” S.A. 03-176 Warszawa, ul. A. Fleminga 2 Informacje o produkcie: Dział Weterynarii, tel. 022 510 90 62 e-mail: weterynaria@polfa-tarchomin.com.pl www.polfa-tarchomin.com.pl WETERYNARIA W TERENIE • 2/2007 • 54 DOBRZE WIEDZIEĆ procentową zawartością tłuszczu a procentową zawartością białka w mleku oznacza, że tą drogą nie można uzyskać wzrostu zawartości w mleku tylko tego składnika, na który prowadzona jest selekcja, oraz to, że znaczna poprawa składu mleka może wiązać się z obniżeniem wy- dajności. Możliwość podwyższenia procentowej zawartości białka i tłusz- czu w mleku prześledzić można na przykładzie składu mleka aktywnej populacji krów ocenianych w latach 1991-2005. Jak widać, w okresie 14 lat procentowa zawartość tłusz- czu w mleku krów wzrosła o 0,18% jednostek procentowych, a białka – o 0,12%. – Wykorzystanie polimorfizmu bia- łek mleka do poprawienia cech mleka – zwiększenie frekwencji pożądanych alleli może przynieść wykorzystanie w hodowli buhajów o określonym genotypie białek mle- ka. Dlatego też polimorfizm białek mleka określany jest u buhajów, a informacje o genotypie κ-kazeiny i β-laktoglobuliny umieszczane są w katalogach. Zastosowanie biologii molekularnej Przykładem wykorzystania biologii mo- lekularnej w uzyskaniu mleka o zmie- nionym składzie jest: – Wyhodowanie krów produkujących mleko o wyższej zawartości bia- łek. W Nowej Zelandii uzyskano 11 transgenicznych cieląt – jałówek, z których wyrosło 9 krów produku- jących mleko z wyższą zawartością: białka całkowitego – o 13-20%, ka- zeiny ogólnej – o 17-35%, β-kazeiny – o 8-20% i podwójnej zawartości κ-kazeiny. – Wyhodowanie zwierząt transgenicz- nych produkujących wydzielane z mlekiem białka wykorzystywane jako leki. Były to krowy, kozy i owce wykorzystywane jako bioreaktory produkujące białka, które normalnie nie występują w mleku. Uzyskano w ten sposób antytrombinę – ludzki enzym będący czynnikiem krzepli- wości krwi, pozwalający na kontrolę powstawania zakrzepów, antytrypsy- nę – stosowaną w leczeniu rozedmy płuc – oraz erytropoetynę – stosowa- ną w leczeniu anemii. – Uzyskanie transgenicznych krów produkujących laktoferrynę, dzię- ki temu ich mleko przypominało mleko ludzkie. Niestety, brak zain- teresowania takim mlekiem sprawił, że produkt ten nigdy nie trafił na rynek. Modyfikacja jakości mleka poza organizmem krowy Zmiany zawartości frakcji białek w mle- ku próbuje się dokonywać także po jego pozyskaniu, wykorzystując w tym celu metody fizyczne, chemiczne, en- zymatyczne i biotechnologiczne. Za- stosowanie tych metod pozwala na zmniejszenie bądź całkowite wyeli- minowanie właściwości uczulających białek, a także wyeliminowanie białek niepożądanych. Jak wynika z przytoczonych rozwa- żań, zastosowanie różnych metod zmie- rzających do modyfikacji składu mleka może przynieść oczekiwane rezultaty. Jednak nie wszystkie metody są możli- we do zastosowania w warunkach nor- malnego gospodarowania. Piśmiennictwo dostępne jest u Autorki |
Menu
|