|
Nie obrażaj więc mojej inteligencji poprzez czynione na pokaz zaniżanie własnej.
USTAWA O DZIAŁALNOŚCI
POŻYTKU PUBLICZNEGO I O WOLONTARIACIE Autor: Radosław Skiba 3w* 006, stan prawny 1.09.2007 I. WSTĘP 3 II. ORGANIZACJA POZARZĄDOWA 5 © Stowarzyszenie Klon/Jawor Przedruki lub przenoszenie całości lub części tej publikacji na inne nośniki możliwe wyłącznie za zgodą właścicieli praw autorskich. III. DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO 7 1. Działalność nieodpłatna i odpłatna pożytku publicznego 8 2. Inwestowanie środków finansowych organizacji pozarządowych 11 Autor: Radosław Skiba IV. WSPÓŁPRACA ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI 12 V. ORGANIZACJA POŻYTKU PUBLICZNEGO 14 Aktualizacja VI wydania: Renata Niecikowska, Aneta Krawczyk 1. Wymagane formularze w KRS 15 2. Opłaty i zwolnienie z opłat w KRS 16 3. Jakie są obowiązki organizacji pożytku publicznego (składanie sprawozdań i audyt)? Niniejsza publikacja powstała z zachowaniem wszelkiej staranności o rzetelność, jednak wydawca nie ponosi odpowiedzialności za skutki zastosowania się do porad zamieszczonych w broszurze lub posłużenia się wzorami udostępnionych dokumentów. 17 4. Kto sprawuje nadzór nad organizacjami pożytku publicznego? 19 5. Jakie przywileje ma organizacja pożytku publicznego? 20 Broszura powstała dzięki wsparciu fi nansowemu: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w ramach Rządowego Programu VI. RADA DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO 24 VII. WOLONTARIAT 26 1. Kto może być wolontariuszem i kto może korzystać z jego świadczeń? 26 2. Prawa i obowiązki wolontariusza oraz organizacji 27 Unia Europejska w ramach Programu Środki Przejściowe 2004 3. Ubezpieczenie wolontariusza 28 VIII. TEKST USTAWY 29 Niniejszy dokument został opublikowany dzięki pomocy fi nansowej Unii Europejskiej. Za treść tego dokumentu odpowiada Stowarzyszenie Klon/Jawor, poglądy w nim wyrażone nie odzwierciedlają w żadnym razie o fi cjalnego stanowiska Unii Europejskiej. IX. GDZIE MOŻNA UZYSKAĆ INFORMACJE O USTAWIE I DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO? 46 X. NAJCZĘŚCIEJ POPEŁNIANE BŁĘDY DOTYCZĄCE USTAWY 47 ISBN 83-60337-50-0 978-83-60337-50-9 Warszawa, 2007 3w*: USTAWA O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO 3w*, stan prawny 1.09.2007 PODSTAWA PRAWNA: I. WSTĘP • Ustawa z dn. 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wo- lontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.) – w dalszej części opracowania na- zywana ustawą Przekazujemy Państwu publikację z serii 3w* poświęconą ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Uchwalona w dniu 24 kwietnia 2003 r. ustawa jest niezwykle istotnym aktem prawnym, ponieważ wprowadziła kom- pleksowe rozwiązania dotyczące podstawowych dziedzin działalności organizacji pozarządowych w Polsce. Znaczna część wprowadzonych przez nią regulacji (np. dotyczące prowadzenia działalności pożytku publicznego oraz związane z uzyski- waniem statusu organizacji pożytku publicznego), zaczęła obowiązywać od dnia 1 stycznia 2004 r., a mimo to ich znajomość ciągle nie jest wystarczająca. • Ustawa z dn. 24 kwietnia 2003 r. Przepisy wprowadzające ustawę o działal- ności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 874 z późn. zm.) • Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 4 sierp- nia 2003 r. w sprawie Rady Działalności Pożytku Publicznego (Dz. U. Nr 147, poz. 1431) O znaczeniu tej ustawy mogą świadczyć słowa wicepremiera Jerzego Hausnera, który powiedział: „To, co się stało (uchwalenie ustawy – przypis autora), traktu- ję bowiem jako pierwszą fazę wielkiej zmiany społecznej. Uważam, może z ja- kąś dozą przesady, że ta ustawa ma taką wagę, jak kiedyś pierwsze ustawy libe- ralizujące gospodarkę, wprowadzające przestrzeń dla prywatnego biznesu. Tak, jak kiedyś do gospodarki państwowej wprowadzono przestrzeń dla gospodar- ki liberalnej, rynkowej, tak my dzisiaj, do gospodarki rynkowej otwieramy prze- strzeń dla ruchu obywatelskiego, ruchu zorientowanego na oddziaływanie na państwo, a nie bycie obok państwa.” • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 grudnia 2005 r. w sprawie wzoru oferty realizacji zadania publicznego, ramowego wzoru umo- wy o wykonanie zadania publicznego i wzoru sprawozdania z wykonania tego zadania (Dz. U. Nr 264, poz. 2207) • Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 z późn. zm. ) Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie obejmuje swoim zakresem wszystkie organizacje pozarządowe (w definicji jako najważniejsze zostały wymienione fundacje i stowarzyszenia), jak również inne podmioty pro- wadzące działalność pożytku publicznego. Należy jednak zauważyć, że przepisy działu II ustawy, dotyczące działalności pożytku publicznego, stosuje się nie do wszystkich organizacji pozarządowych (wyłączone zostały m.in. fundacje two- rzone przez partie polityczne i fundacje utworzone przez samorząd terytorialny i Skarb Państwa) oraz kościelnych (wyznaniowych) jednostek organizacyjnych i osób prawnych, a jedynie do takich, których cele statutowe obejmują prowa- dzenie działalności pożytku publicznego. Ustawa reguluje zasady prowadzenia działalności pożytku publicznego przez or- ganizacje pozarządowe, tryb, reguły i formy zlecania realizacji zadań publicznych przez administrację publiczną organizacjom pozarządowym, uzyskiwanie przez organizacje statusu organizacji pożytku publicznego oraz nadzór nad działalno- ścią organizacji pożytku publicznego, a także warunki wykonywania świadczeń przez wolontariuszy oraz korzystania z tych świadczeń. Omawiana ustawa została napisana w duchu realizacji konstytucyjnej zasady pomocniczości. Intencją osób nad nią pracujących było finansowe, instytucjo- nalne i organizacyjne wzmocnienie sektora organizacji pozarządowych. Założe- nie jest bowiem takie, że tylko silne i niezależne organizacje obywatelskie mogą być partnerem dla administracji publicznej. Idea subsydiarności zakłada przecież, 2 3 3w*: USTAWA O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO 3w*, stan prawny 1.09.2007 że wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, kompetencje i zdolność do działania po- winny zostać przypisane w pierwszej kolejności obywatelom i ich organizacjom. Dopiero w wypadku, gdy ich działania okazują się niewystarczające do realizacji określonych zadań społecznych i rozwiązania określonych problemów, kompe- tencje przechodzą na bardziej złożone struktury społeczne, aby w ostateczno- ści, jeżeli inne instytucje społeczne okażą się nieskuteczne, przejść w gestię pań- stwa (Monografie i Studia „Subsydiarność” Centrum Europejskie U.W., Warszawa 1996). Dlatego też w ustawie wprowadzono nowy model współpracy organizacji pozarządowych z organami administracji publicznej polegający na nałożeniu na te organy obowiązku współdziałania z organizacjami pozarządowymi. Z zasadą pomocniczości silnie związana jest koncepcja prywatyzacji usług pu- blicznych. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie założyła daleko idące zmiany w zasadach przekazywania organizacjom pozarządowym re- alizacji zadań publicznych oraz środków finansowych na ich realizację przez ad- ministrację publiczną. Wprowadzone zmiany mają na celu wzmocnienie pozycji organizacji wobec administracji oraz umożliwienie jak najszerszego wykonywa- nia usług publicznych przez organizacje obywatelskie poprzez zapewnienie tym organizacjom równego prawa realizacji zadań publicznych z administracją rzą- dową i samorządową. II. ORGANIZACJA POZARZĄDOWA Ustawa po raz pierwszy w Polsce podaje ustrojową definicję organizacji pozarzą- dowej. Przed wejściem w życie ustawy o działalności pożytku publicznego po- jęcie organizacji pozarządowej było zdefiniowane jedynie w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, wyłącznie na potrzeby tej ustawy. Definicja ta była niepeł- na, nie obejmowała m.in. fundacji. instytucja (a więc zarówno osoba prawna, jak i jednostka nieposiadająca osobowości prawnej) utworzona na podstawie ustaw, która nie jest jednostką sektora fi nansów publicznych oraz działająca w celu innym niż osiągnięcie zysku. Należy tutaj wskazać, że zgodnie z ustawą o finansach publicznych do sektora fi- nansów publicznych zalicza się (w brzmieniu zgodnym z Ustawą z dnia 30 czerw- ca 2005 r. o finansach publicznych): 1. organywładzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kon- troli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, 2. gminy, powiaty i samorząd województwa, zwane „jednostkami samorządu terytorialnego”, oraz ich związki, 3. jednostkibudżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jedno- stek budżetowych, 4. państwowe i samorządowe fundusze celowe, 5. uczelniepubliczne, 6. jednostkibadawczo-rozwojowe, 7. samodzielnepublicznezakłady opieki zdrowotnej, 8. państwowe i samorządowe instytucje kultury, 9. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społeczne- go i zarządzane przez nie fundusze, 10. Narodowy Fundusz Zdrowia, 11. Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne, 12. inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przed- siębiorstw, banków i spółek prawa handlowego. Organizacją pozarządową, zgodnie z definicją zawartą w ustawie, jest więc m.in. każde stowarzyszenie, fundacja, partia polityczna, związek zawodowy, organiza- cja pracodawców, samorząd zawodowy. 4 5 * Zgodnie z ustawą organizacją pozarządową jest każda 3w*: USTAWA O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO 3w*, stan prawny 1.09.2007 Nie zostały uznane za organizacje pozarządowe osoby prawne i jednostki orga- nizacyjne kościelne oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego. Mogą one jednak prowadzić działalność pożytku publicznego i są objęte usta- wą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. III. DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO Nie są organizacjami pozarządowymi podmioty tworzone i działające w celu osią- gnięcia zysku. Dlatego też o organizacjach pozarządowych mówi się jako o orga- nizacjach non-profit, czy też organizacjach not-for-profit. Tak więc do „trzeciego sektora” nie zalicza się podmiotów działających na zasadach komercyjnych, któ- rych celem jest prowadzenie działalności gospodarczej. Ustawa wprowadza definicję działalności pożytku publicznego, zgodnie z któ- rą jest to działalność użyteczna społecznie prowadzona w określonej sferze za- dań publicznych (art. 4), przez organizacje pozarządowe i inne podmioty wymie- nione w ustawie. (stowarzyszeniom i fundacjom) prowadzić działalność gospodarczą jako działalność uboczną, pomocniczą wobecdziałalności statutowej. Prowadzenie takiej działalności nie powoduje, że organizacja przestaje być organizacją pozarządową, nie jest również przeszkodą w uzyskaniu statusu organizacji pożytku publicznego. * Działalność pożytku publicznego może być prowadzona Za działalność pożytku publicznego uznano działalność prowadzoną w sferze zadań publicznych obejmującą następujące zadania (art. 4): • pomocspołeczną, w tym pomoc rodzinom i osobom w trudnej sy- tuacji życiowej oraz wyrównywanie szans tych rodzin i osób, • zapewnienie zorganizowanej opieki byłym żołnierzom zawodo- wym, którzy uzyskali uprawnienie do emerytury wojskowej lub woj- skowej renty inwalidzkiej, inwalidom wojennym i wojskowym oraz kombatantom, • działalność charytatywną, • podtrzymywanie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości oraz rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej, • działalność na rzecz mniejszości narodowych, • ochronę i promocję zdrowia, • działanie na rzecz osób niepełnosprawnych, • promocję zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostają- cych bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy, • upowszechnianie i ochronę praw kobiet oraz działalność na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn, • działalność wspomagającą rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości, • działalność wspomagającą rozwój wspólnot i społeczności lokal- nych, • naukę, edukację, oświatę i wychowanie, • krajoznawstwo oraz wypoczynek dzieci i młodzieży, • kulturę, sztukę, ochronę dóbr kultury i tradycji, • upowszechnianiekulturyfizycznej i sportu, • ekologię i ochronę zwierząt oraz ochronę dziedzictwa przyrodniczego, 6 7 przez wszystkie organizacje pozarządowe, a nie tylko przez organizacje pożytku publicznego * Przepisy prawa pozwalają organizacjom pozarządowym 3w*: USTAWA O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO 3w*, stan prawny 1.09.2007 III. DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO • porządek i bezpieczeństwo publiczne oraz przeciwdziałanie patologiom społecznym, • upowszechnianie wiedzy i umiejętności na rzecz obronności państwa, • upowszechnianieiochronę wolności i praw człowieka oraz swobód oby- watelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji, • ratownictwo i ochronę ludności, • pomocofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wo- jen w kraju i za granicą, • upowszechnianie i ochronę praw konsumentów, • działania na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami, • promocję i organizację wolontariatu, • działalność wspomagająca technicznie, szkoleniowo, informacyjnie lub finansowo organizacje pozarządowe oraz jednostki kościelne ( jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego) w wy- żej wymienionej działalności. Działalnością odpłatną pożytku publicznego jest działalność w zakresie wyko- nywania wyżej wymienionych zadań należących do sfery zadań publicznych, prowadzona w ramach realizacji przez organizację pozarządową celów statuto- wych, za którą organizacja pobiera wynagrodzenie (tj. opłaty od osób korzysta- jących z działalności organizacji). Jednak to wynagrodzenie, w odniesieniu do działalności danego rodzaju, nie może być wyższe od tego, jakie wynika z kalku- lacji bezpośrednich kosztów tej działalności. Należy przyjąć, że chodzi tu o kosz- ty, które nie obejmują utrzymania struktur innych niż bezpośrednio związane z realizacją zadania. PRZYKŁAD: Za bezpośrednie koszty wydania broszury można uznać: wynagrodze- nie autora wynikające z umowy zlecenia lub umowy o dzieło, koszt składu, koszt druku, koszty dystrybucji. Ustawa zastrzega, że dochód z odpłatnej działalności pożytku publicznego (któ- ry może się pojawić, w przypadku, gdy rzeczywiste koszty będą niższe od kalku- lowanych) może służyć wyłącznie realizacji zadań należących do celów statuto- wych organizacji. 1. Działalność nieodpłatna i odpłatna pożytku publicznego * Działalność pożytku publicznego nie jest działalnością Działalnością odpłatną organizacji jest także sprzedaż towarów lub usług wytwo- rzonych lub świadczonych przez osoby bezpośrednio korzystające z działalności pożytku publicznego. Oznacza to, że organizacje, których podopieczni w ramach prowadzonej przez organizację działalności statutowej, wytwarzają różnego ro- dzaju rzeczy lub świadczą usługi, mogą sprzedawać je i uzyskane w ten sposób środki przeznaczać na finansowanie działalności organizacji, bez konieczności zgłaszania działalności gospodarczej. Organizacja pozarządowa może prowadzić trzy rodzaje działalności: działalność gospodarczą, działalność pożytku publicznego o charakterze nieodpłatnym i dzia- łalność pożytku publicznego o charakterze odpłatnym. Te dwa ostatnie rodzaje działalności należy zaliczyć do działalności statutowej. Jest to bowiem działal- ność wynikająca z celów statutowych danej organizacji. PRZYKŁAD: W ramach zajęć rehabilitacyjnych prowadzonych przez stowarzysze- nie, osoby niepełnosprawne wypalają różnego rodzaju wyroby ceramiczne: garn- ki, kubki, wazony. Sprzedaż tych wyrobów na comiesięcznym kiermaszu nie wy- maga zarejestrowania działalności gospodarczej. Jest to działalność odpłatna pożytku publicznego. Wprowadzenie nowej kategorii odpłatnej działalności pożytku publicznego z praktycznego punktu widzenia oznacza, że ustawa pozwala organizacjom po- zarządowym, pod pewnymi warunkami, pobierać opłaty za swoje usługi bez ko- nieczności rejestrowania działalności gospodarczej. Działalnością odpłatną organizacji jest również sprzedaż przedmiotów darowizn na cele prowadzenia działalności pożytku publicznego. W związku z tym, jeżeli organizacja sprzedaje otrzymane wcześniej dary rzeczowe, a następnie uzyska- ne w ten sposób pieniądze przeznacza na cele prowadzenia działalności pożyt- ku publicznego, to również tego typu działalność nie jest traktowana jako dzia- łalność gospodarcza. Działalnością nieodpłatną pożytku publicznego jest działalność statutowa or- ganizacji (w części obejmującej działalność pożytku publicznego), za którą nie jest pobierane wynagrodzenie (tj. opłaty od osób korzystających z działalno- ści organizacji). PRZYKŁAD: Fundacja otwiera sklep, w którym sprzedaje odzież uzyskaną w ramach zbiórki publicznej. Tego typu działalność nie wymaga zarejestrowania działalno- ści gospodarczej. 8 9 gospodarczą i może być prowadzona jako działalność nieodpłatna lub jako działalność odpłatna. |
Menu
|