|
Nie obrażaj więc mojej inteligencji poprzez czynione na pokaz zaniżanie własnej.
Bezpieczeństwo
Pierwsza pomoc i rdzenia kręgowego Urazy te nie należą do najczęściej występujących, ale stanowią specyficzną i ważną grupę przede wszystkim dlatego, że bezpośrednio zagrażają życiu, pociągają za sobą poważne, często nieodwracalne skutki zdrowotne. Maja Grzanka te dotykają głównie młodych mężczyzn w wieku produkcyjnym, to są także źródłem wysokich kosz- tów zarówno dla ochrony zdrowia, jak i systemu ubezpieczeń społecznych. w przypadku urazu na poziomie części piersiowej najłatwiej uszkodzeniu ulega połączenie z pierw- szym kręgiem lub kolejne kręgi lędźwiowe, z uwagi na ich znaczną ruchomość i brak połączenia z inny- mi częściami szkieletu; część piersiowa połączona z żebrami jest stabilniejsza. Urazy zgięciowe powodują najczęściej uszko- dzenie aparatu więzadeł kręgosłupa, torebek sta- wowych, krążków międzykręgowych, a ich następ- stwem jest z reguły zagięcie osi kanału kręgowego (redukcja światła jest największa w przypadku zwichnięcia) i przemieszczenie trzonów kręgowych, na które narażone są bardziej osoby starsze. Moż- liwe jest także złamanie przedniej części trzonu i jego sklinowacenie, częściej obserwowane u osób młodych. Urazy zgięciowe dominują w naszym kraju pod względem częstości głównie dlatego, że są to najczęstsze urazy ofiar wypadków komunikacyj- nych. Lekarze klinicyści dzielą te urazy na zwich- nięcia i złamania o charakterze zgięciowym. M ECHANIZMY USZKODZEŃ KRĘGOSŁUPA Uszkodzenia kręgosłupa dzieli się najprościej na stabilne oraz niestabilne – zagrażające uszkodze- niem rdzenia kręgowego. Mechanizmy te związane są niejako z możliwymi jego ruchami i dzielą się schematycznie na urazy zgię- ciowe, wyprostne oraz kompresyjne (zgnieceniowe). Zgięciowy (fleksyjny) mechanizm urazu W tym typie uszkodzenia siła z zewnątrz powoduje zgięcie kręgosłupa w przód w stopniu, który prze- kracza fizjologiczny zakres ruchu. Siła ta działa naj- częściej na okolicę grzbietu, pleców lub tyłu głowy (część potyliczna czaszki). Inną przyczyną może być uraz pośredni, powstający w wyniku gwałtownego przygięcia głowy lub tułowia do przodu przy ustabi- lizowanych niższych partiach ciała, jak w przypadku pasażerów samochodu podczas wypadku komu- nikacyjnego (pasy bezpieczeństwa). Szczególnym przypadkiem urazu pośredniego dotyczącego odcin- ka szyjnego kręgosłupa jest tzw. „złamanie kopacza gliny”, czyli zmęczeniowe oderwanie wyrostka (lub wyrostków) kolczystego dolnych kręgów szyjnych, ewentualnie pierwszego piersiowego przez przycze- py mięśni. Złamanie to występuje przy wykonywaniu długotrwałej i ciężkiej pracy fizycznej, jak np. przy kopaniu gliny – stąd nazwa. Należy również pamiętać, że wspomniane sto- sunki anatomiczne i kompensacja powodują, że uszkodzenie kręgów może się znajdować dużo niżej niż miejsce zadziałania siły – przykładowo Wyprostny mechanizm urazu Uraz o mechanizmie wyprostnym powstaje, gdy na kręgosłup działa od przodu siła zewnętrzna, powo- dując przerost przekraczający fizjologiczne granice ruchu i jednocześnie zerwanie podłużnego więzadła Sprzęt używany do stabilizacji kręgosłupa: • kołnierz ortopedyczny Schantza, • KED (kamizelka Kendricka), • system unieruchamiania głowy z deską orto- pedyczną, • prawidłowo usztywniony materac próż- niowy. 46 Promotor 11/07 Urazy kręgosłupa J eśli natomiast wziąć pod uwagę fakt, że urazy Bezpieczeństwo leżącego z tej strony kręgosłupa oraz uszkodzenie krążka międzykręgowego. Mechanizm ten jest charakterystyczny dla szyjnego odcinka kręgosłupa (stanowi 20-30% przypadków), w niższych partiach kręgosłupa uraz taki należy do rzadkości. Istnieją dwie główne grupy pacjentów narażonych na wyprostny uraz kręgosłupa: młode ofiary działania siły bezpośredniej (np. rowerzysta uderzający czołem o przeszkodę) lub pośredniej (gwałtowne odchylenie głowy do tyłu przy wypadku komunika- cyjnym – uderzeniu od tyłu samochodu) oraz osoby starsze, szczególnie ze zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa, które nie tylko predysponują do wystąpienia takich uszkodzeń nawet przy niewielkim upadku, ale i utrudniają rozpoznanie takiego urazu na zdjęciach RTG. U osób młodych z kolei często nie dochodzi do przemieszczenia kręgów lub następuje ich samoistna repozycja. Umożliwia to silny i elastyczny aparat więzadłowy, dlatego też urazy wyprostne kręgosłupa łatwo przeoczyć, co powoduje, że należą one do grupy często umy- kających prawidłowej diagnozie lekarskiej nierzadko leczonych jako zmiany naczyniowe, zwłaszcza u osób starszych. Szcze- gólnym przypadkiem złamania w tym mechanizmie jest tzw. „złamanie wisielcze”, polegające na symetrycznym złamaniu nasad łuku kręgu obrotowego (C2) i przemieszczenie trzonu kręgu, zawdzięczające swoją nazwę podobieństwu do zmian obserwowanych u wisielców, lecz wbrew pozorom rzadko po- wodujące uszkodzenie rdzenia kręgowego. Kompresyjny (zgnieceniowy) mechanizm urazu Złamania kompresyjne kręgosłupa powstają zwykle wskutek zadziałania siły zewnętrznej w okolicy ciemieniowej czaszki lub w następstwie upadku z wysokości na stopy lub pośladki. Siła uszkadzająca działa wtedy w osi kręgosłupa, nie uszkadzając aparatu więzadłowego stabilizującego go, a powodując zgnie- cenie trzonów kręgów, głównie w części przedniej. Nie występuje tutaj więc zmiana kształtu ani światła kanału kręgowego, ani przemieszczenie kręgów i z reguły brak jest uci- sku na rdzeń kręgowy, dlatego właśnie złamania kompresyjne należą do najlepiej rokujących dla pacjenta. Jednakże jeżeli siła jest duża, to trzony kręgów mogą ulec rozkawałkowaniu lub zmiażdżeniu i mogą uszkadzać rdzeń kręgowy, stanowiąc duże niebezpieczeństwo. Złamanie takie określane jest mia- nem „wybuchowego”, dotyczy najczęściej odcinka szyjnego i powstaje w wyniku upadku na głowę z dużej wysokości, skoku do płytkiej wody czy uderzenia o dno lub podczas wypadku motocyklowego. Złamania kompresyjne mogą występować w każdym odcin- ku kręgosłupa, jednak najczęściej dotyczą odcinków szyjnego i piersiowego. U SZKODZENIA RDZENIA KRĘGOWEGO Rdzeń kręgowy (biegnący w kanale kręgowym kręgosłupa) stanowi wraz z mózgowiem ośrodkowy układ nerwowy na- szego ciała i prowadzi nerwy odpowiedzialne za ruch, czucie bólu, ucisku, ułożenia oraz temperatury. W rdzeniu kręgowym znajduje się także kilka ośrodków połączonych z wyższymi piętrami oun (ośrodkowego układu nerwowego), ale o dużej autonomii, takich jak ośrodek erekcji, ejakulacji (wytrysku) czy mikcji (oddawania moczu). www.promotor.elamed.pl 47 Bezpieczeństwo Uszkodzenie rdzenia kręgowego występuje mniej więcej w 10-20% urazów kręgosłupa, najczęściej u ofiar wypadków komunikacyjnych, i może być cał- kowite (kompletne) lub niecałkowite (niekomplet- ne). Uszkodzenie całkowite powoduje zniesienie wszystkich rodzajów czucia oraz porażenie ruchowe od poziomu uszkodzenia. Uszkodzenie częściowe powoduje utratę pewnych funkcji, lecz niektóre zostają zachowane; rokowanie jest korzystniejsze. Bezpośrednią reakcją rdzenia kręgowego na uszko- dzenie może być tzw. szok rdzeniowy, czyli czasowa utrata wszystkich funkcji, lub wstrząs neuroge- niczny wynikający z przerwania drogi pobudzania nadnerczy do wytwarzania adrenaliny. i śmierci (całkowite uszkodzenie rdzenia kręgo- wego w segmentach szyjnych). Przy podejrzeniu urazu kręgosłupa w pierwszej kolejności zwracamy uwagę na jego odcinek szyjny; urazy odcinków piersiowego i lędźwiowego niosą ze sobą mniejsze ryzyko zagrożenia życia oraz wystąpienia zaburzeń neurologicznych. Do podstawowego postępowa- nia w przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa zaliczamy: • ocenę swego własnego bezpieczeństwa oraz bezpieczeństwa osoby poszkodowanej, • ocenę i zabezpieczenie podstawowych funkcji życiowych według schematu ABC oraz szybkiego badania urazowego w miarę możliwości z zasto- sowaniem stabilizacji kręgosłupa za pomocą zwi- niętego ręcznika, odzieży, deski, a jeżeli pacjent leży, najprościej użyć w tym celu własnych dłoni i kolan. Sposoby ręcznej stabilizacji kręgosłupa (w postę- powaniu doraźnym): – BOK – jedną ręką podpieramy okolicę poty- licy (tył głowy), a drugą kości jarzmowe lub żuchwę, – TYŁ – kciuki układamy pod potylicą, a palce wskazujące pod kości jarzmowe, natomiast małe palce pod żuchwę, – PRZÓD – kciuki ułożone są pod kości jarzmo- we, pozostałe palce stabilizują potylicę. • wezwanie kwalifikowanej pomocy medycznej. Jeżeli poszkodowany jest przytomny, może mówić i kontakt wydaje się logiczny, to należy zebrać dane na temat okoliczności urazu, które mogą ułatwić ustalenie prawidłowego rozpoznania, zapytać, czy odczuwa ból, a jeżeli tak, to gdzie, czy ma uczucie drętwienia lub brak czucia, czy może poruszać koń- czynami. Należy także ustalić, czy istnieją trudności K IEDY NALEŻY PODEJRZEWAĆ URAZ KRĘGOSŁUPA Najczęściej można wywnioskować już z wyglądu miejsca wypadku oraz opisu zdarzenia przez po- szkodowanego lub osoby postronne, czy istnieje ryzyko urazu kręgosłupa. Jednak wygodnie jest zapamiętać, że uraz kręgosłupa podejrzewamy i wdrażamy odpowiednie postępowanie w nastę- pujących przypadkach: • wypadek komunikacyjny, kiedy prędkość pojaz- dów wynosiła więcej niż 40 km/h, lub gdy ofiarą wypadku komunikacyjnego był pieszy, • upadek lub skok z wysokości, nawet stosunkowo niewielkiej, szczególnie na głowę, • skok do płytkiej wody na głowę, ryzyko uderzenia o dno (przy dużej wysokości nawet uderzenie o lustro wody jest niebezpieczne), • bezpośrednie silne uderzenie w kręgosłup, • wypadek motocyklowy, niezależnie od prędkości, • powieszenie, podtopienie (nie wiadomo, czy poszkodowany skakał, czy nie), • zgniecenie lub przygniecenie przez maszynę, osuniętą ziemię, mebel itp., • poszkodowany skarży się na ból barku, pleców czy szyi, • widoczne są obrażenia szyi, karku, głowy, pleców, • chory jest nieprzytomny, nikt nie widział, co się stało. Obowiązuje zasada, że jeżeli mamy jakiekolwiek wątpliwości co do tego, czy mogło wystąpić uszko- dzenie kręgosłupa, traktujemy poszkodowanego tak, jakby rzeczywiście go doznał (czyli unierucha- miamy go). Objawy mogące sugerować uraz kręgosłupa: • wolna akcja serca (poniżej 50 uderzeń na minutę), • drętwienie lub brak czucia na tułowiu poniżej określonego poziomu i/lub w kończynach, • wiotkość kończyn, brak możliwości wykona- nia ruchów, • brzuszny tor oddychania (porażenie mięśni międzyżebrowych), • gorąca i sucha skóra (wstrząs neurogeniczny), • priapizm (uporczywy wzwód prącia), • oddanie moczu i stolca (upośledzenie czyn- ności zwieraczy), • widoczny obrzęk lub deformacja w przebie- gu kręgosłupa oraz odczuwanie bólu, ograni- czenie ruchomości (przymusowe ustawienie głowy). P OSTĘPOWANIE NA MIEJSCU WYPADKU Postępowanie z pacjentem po urazie kręgosłupa odbiega od standardowego postępowania jedy- nie w kilku punktach – pacjenci tacy wymagają szczególnej uwagi ze względu na możliwość jednoczesnego uszkodzenia rdzenia kręgowego (powstanie nieodwracalnych porażeń). W skrajnych przypadkach może dojść do zaburzeń oddychania 48 Promotor 11/07 Bezpieczeństwo Prezentujemy: w oddychaniu (uszkodzenie rdzenia kręgowego może powodo- wać porażenie mięśni międzyżebrowych lub przepony). Jeżeli podejrzewamy uraz kręgosłupa, w czasie udzielania pomocy i oczekiwania na przyjazd pogotowia pozostawiamy poszkodo- wanego w pozycji, w jakiej go znaleziono, aby nie narażać go na dodatkowy uraz, chyba że utrudnia to prowadzenie akcji resu- scytacyjnej (zapewnienie drożności dróg oddechowych, prowa- dzenie oddechu zastępczego, tamowanie krwotoku, pośredni masaż serca itd.). Gdy zachodzi konieczność przeniesienia poszkodowanego w inne miejsce, należy stabilizować głowę, utrzymując ją wzdłuż osi ciała, a następnie ułożyć pacjenta na twardym podłożu. Nie zapominamy oczywiście o zapewnieniu poszkodowanemu wsparcia psychicznego i komfortu cieplnego w czasie oczekiwania na przybycie ambulansu. Dużym wyzwaniem dla ratowników przedmedycznych, szczególnie dla kierowców, są wypadki motocyklowe, kiedy zachodzi konieczność zdjęcia kasku nieprzytomnemu kie- rowcy motoru. Jest to czynność wymagająca uczestnictwa dwóch osób: 1.pierwszy ratownik (A) klęczy za głową i utrzymuje szyję wy- prostowaną, obejmując od góry rękami kask i podbródek poszkodowanego. Drugi z ratowników (B) klęczący z boku ofiary otwiera wizjer i jeżeli poszkodowany ma okulary, ostrożnie je zdejmuje, 2.B rozpina zapięcie kasku, A nadal podtrzymuje głowę, 3.B przejmuje zadanie unieruchamiania szyi poszkodowa- nego, wsuwając obie dłonie w kask tak, aby cztery palce włożone były za uszy, a kciuki przed uchem. Ręce należy trzymać wyprostowane i ułożone równolegle do siebie, 4. A chwyta kask przy mocowaniu paska i rozszerzając kask na boki oraz lekko odchylając do tyłu, ostrożnie zdejmuje go, 5.Po zdjęciu kasku A ponownie przejmuje unieruchamianie szyi, mocno obejmując głowę w okolicach uszu. Wydaję się to nieco problematyczne, lecz w rzeczywistości wymaga jedynie minimalnej wprawy. Zarówno taką umiejęt- ność, jak i ogólne zasady postępowania z osobami po urazie kręgosłupa można zdobyć oraz przećwiczyć w praktyce na kursach pierwszej pomocy, tak aby w razie wypadku nie pozostawać jedynie biernymi obserwatorami sytuacji. Pamię- tajmy, że od naszej wiedzy, umiejętności i co najważniejsze ich właściwego zastosowania może zależeć czyjeś zdrowie lub nawet życie. • ludzi • technologie • firmy • maszyny i urządzenia • gospodarkę • wyroby • relacje z imprez • wywiady • doradztwo Dystrybucja: Kolportażem obejmujemy między innymi: przemysł motoryzacyjny, maszynowy, wydobywczy, spo- żywczy, stoczniowy, chemiczny, petrochemiczny, energetyczny, zbrojeniowy, grupę producentów AGD, przemysł budowlany, hutni- czy, odlewniczy, firmy zajmujące się obróbką. zzzÝvwdoÝhodphgÝso Piśmiennictwo 1. Kiwerski J.: Schorzenia i urazy kręgosłupa . PZWL, Warszawa 2001. 2.Plantz S.H., Adler J.N.: Medycyna ratunkowa. U & P, 2000. 3. Driscoll P., Skinner D., Earlam R.: ABC postępowania w ura- zach . Górnicki Wydaw. Medyczne, Wrocław 2003. 4.Markovchick V., Pons P., Wolfe R.: Sekrety medycyny przypadków nagłych. D.W. Publishing – Poland, Szczecin 1995. 5. Robertson C., Redmond A.D.: Kompendium leczenia dużych urazów. WM, 1994. 6.Bochenek A., Reicher M.: Anatomia ogólna. Kości, stawy i więzadła. Mięśnie. PZWL, Warszawa 1990. gÊÎodw |vrnl |gdmhp|ÊÑf}dvrslvpÞ ÏÎÓÓÓÓ hj}hpsodu}| surihvmrqdoq|fkpdjd}|q¥zurf}qlhè 50 Promotor 11/07 |
Menu
|