|
Nie obrażaj więc mojej inteligencji poprzez czynione na pokaz zaniżanie własnej.
UPRZEDZENIA: PRZYCZYNY I LEKARSTWA
Wszelka przynależność do jakiejkolwiek kategorii czyni nas ofiarami uprzedzeń.
Przykład: · młody prawnik pojechał do małego miasteczka na południu stanów, aby bronić czarnego mężczyznę, oskarżonego o poważne przestępstwo. Gdy przybył na miejsce, dowiedział się, że ów człowiek został zlinczowany przez rozwścieczony tłum białych ludzi. Marshal objął stanowisko głównego doradcy prawnego Krajowego Stowarzyszenia Postępu Ludów Kolorowych i położył kres segregacji rasowej w szkołach publicznych. Następnie został powołany członkiem Sądu Najwyższego.
UPRZEDZENIA: POWSZECHNE ZJAWISKO SPOŁECZNE
Obiektami uprzedzeń są: narody, rasy, grupy etniczne, płci, religia, preferencje seksualne, wygląd. Uprzedzenia są niebezpieczne, bo mogą prowadzić od niechęci do nienawiści, morderstw, czy torturowania, poza tym nikt nie jest tak naprawdę wolny od uprzedzeń. Bycie obiektem uprzedzeń zawsze prowadzi do obniżenia samooceny, która jest zasadniczym składnikiem życia każdego człowieka – jest kluczowym determinantem tego jak się zachowujemy i kim się stajemy. Obiekty uprzedzeń już od najmłodszych lat spotykają się z sytuacjami obniżającymi ich samoocenę.
Przykłady: · w klasycznym eksperymencie Clark zademonstrowali, że czarne 3-letnie dzieci mając do wyboru zabawę białą lub czarna lalkę, wybierają niemal zawsze biała, jaką ładniejszą, lepszą. Już w tym wieku wiedzą, że źle być czarnym. Właśnie tym argumentem posłużył się Marshal przed Sądem Najwyższym na dowód tego, że segregacja powoduje ogromne szkody psychiczne u dzieci w ich samoocenie · Goldberg wykazał, że kobiety czuja się słabsze intelektualnie od mężczyzn. poprosił studentki o ocenienie tych samych prac podpisanych nazwiskami mężczyzn i kobiet. Stwierdził, że studentki oceniały te same prace lepiej, gdy pisali je mężczyźni · młody czarnoskóry Amerykanin został zamordowany przez gang młodocianych białych, gdyż podejrzany został o spotkanie się z białą kobietą
Obecnie uprzedzenia nie zanikają, ale staja się mniej jawne, czasem dają o sobie znać z bardzo dużą siłą. W Ameryce zaszło wiele zmian związanych z uprzedzeniami i dyskryminacją, mianowicie środki masowego przekazu coraz częściej ukazują mniejszości narodowe i kobiety na wysokich, odpowiedzialnych stanowiskach pracy.
ZDEFINIOWANIE UPRZEDZEŃ, DYSKRYMINACJI I STEREOTYPIZACJI
Uprzedzenie jest postawą; składa się z komponentów: - afektywnego lub emocjonalnego - reprezentuje zarówno typ emocji powiązany z postawą jak i nasycenie postawy - poznawczego - przekonania lub myśli tworzące postawę - behawioralnego – odnoszącego się do działań
a) Uprzedzenie: komponent emocjonalny
Uprzedzenie- wroga lub negatywna postawa dotycząca wyróżniającej się grupy ludzi, oparta wyłącznie na ich przynależności do tej grupy. Uprzedzenie teoretycznie może być pozytywne i negatywne, ale w psychologii społecznej termin ten oznacza postawę negatywną. Indywidualne cechy obiektu poddanemu uprzedzeniu są pomijane lub niezauważane.
Przykład: · gdy mówimy, że ktoś jest uprzedzony do czarnych, mamy na myśli, że osoba ta jest gotowa do zachowania się w stosunku do Murzynów w sposób zimny i wrogi, zakładając, że wszyscy oni są tacy sami
b) Stereotyp: komponent poznawczy
Stereotyp- generalizacja odnosząca się do grupy w ramach której identyczne charakterystyki zostają przypisane wszystkim bez wyjątku jej członkom, niezależnie od rzeczywistych różnic pomiędzy nimi. Raz sformułowane stereotypy są odporne na zmianę pod wpływem nowej informacji. Zależne od kultury, dużą role w przekazywaniu ich odgrywają środki masowego przekazu. Stereotypizowanie nie musi prowadzić do aktów działania, niekoniecznie ma charakter jedynie emocjonalny - jest to raczej sposób na uroszczenie świata.
Kobiety generalnie spostrzegane jako mniej asertywne i bardziej poddające się socjalizacji niż mężczyźni. Np. uważa się, że do osiągnięcia celu kobiety muszą włożyć więcej wysiłku = są mniej zdolne. Dzieje się tak ze względu na tradycyjną rolę kobiety. Jest to tak silny stereotyp, że wierzy w niego sama grupa naznaczana. Jesteśmy szczególnie czuli na niepowodzenia mężczyzn i wyraźnie powściągliwi gdy powiedzie się kobiecie.
Przykład: · w jednym z eksperymentów lekarkę o wysokich osiągnięciach studenci uważali za mniej kompetentną i mającą łatwiejszą drogę do sukcesu od swoich kolegów. Studentki natomiast uważały, że lekarki i lekarze są na równi kompetentni, lecz lekarzom sukces przychodzi łatwiej. Mimo to zarówno studenci i studentki przypisywali właśnie kobietom większą motywację · w innym eksperymencie badanym przedstawiano z powodzeniem wykonane prace przez studentów i studentki, a następnie proszono o określenie w jaki sposób do tego doszło. Gdy to mężczyzna odniósł sukces, zarówno badani jak i badane przypisywali to jego zdolnościom, natomiast gdy kobieta- jej szczęściu · w kolejnym badaniu wykazano, że gdy chłopcy poniosą niepowodzenie, przypisują to brakowi szczęścia, natomiast gdy przytrafi się to dziewczynkom- winę przypisują sobie
c) Dyskryminacja: komponent behawioralny
Dyskryminacja- nieusprawiedliwione, negatywne lub krzywdzące działanie skierowane przeciwko członkom danej grupy, wyłącznie dlatego iż do niej należą.
Przykład: · Bond i współpracownicy przeprowadzili badanie porównujące leczenie chorych w zakładzie psychiatrycznym wśród czarnych i białych pacjentów, wykonywane wyłącznie przez personel biały. Oczywiście metody surowsze były stosowane wśród czarnoskórych pacjentów częściej około 4-krotnie niż u białych. Przy czym czarni pac jęci byli zazwyczaj diagnozowani jako mniej pobudliwi niż biali
PRZYCZYNY UPRZEDZEŃ
Socjobiologowie sugerują, że wszystkie organizmy mają tendencje do preferowania osobników podobnych genetycznie, oraz wyrażania strachu i nienawiści wobec niepodobnych, nawet gdy te nie uczyniły im nic złego. Tak np. dzieci naśladują swoich rodziców, czy opiekunów. Niemniej nie ma pewności czy są one wynikiem biologii czy kultury.
Przykład: · nauczycielka Elliot założyła sobie za cel zapoznanie dzieci z uprzedzeniami i rasizmem. Za pierwszym razem podzieliła klasę wg koloru oczu i powiedziała, że ludzie o oczach jasnych są lepsi, milsi i bardziej prawdomówni od tych ciemnookich, dlatego też posiadały więcej przywilejów. Ciemnookie dzieci musiały zakładać kołnierze, aby łatwiej było je rozpoznać wśród gorszej grupy. Uczniowie dominujący gardzili pozostałymi uczniami, przez co ci byli przygnębieni, zdemoralizowani, gorzej wykonywali zadania na lekcjach. Następnego dnia nauczycielka powiedziała, że się pomyliła i sytuacja odwróciła się Trzeciego dnia wyjaśniła dzieciom cel takiego podziału, dzieci zrozumiały o co chodziło, a po 20-tu latac stwierdziły, że przyniosło to duży wpływ w ich życiu
SPOSÓB W JAKI MYŚLIMY- POZNANIE SPOŁECZNE
Tworzeniu negatywnych stereotypów i uzasadnień dyskryminacji służą: kategoryzowanie i grupowanie info w schematy, potencjalnie nieprawdziwe skróty myślowe oraz uzależnianie się od tego, co często jest wadliwym procesem pamięci. a) Kategoryzacja społeczna: my a oni Pierwszy krok w wykreowaniu uprzedzeń to podział na te dwie grupy - klasyfikując do grup nadajemy naszemu światu sens, bodźce z przeszłości pomagają nam zareagować w powtarzającej się później sytuacji: grupa własna – grupa z którą jednostka się identyfikuje i czuje się jej członkiem grupa obca – grupa z którą jednostka się nie identyfikuje
b) Stronniczość wobec grupy własnej szczególnie pozytywne odczucia i uprzywilejowane traktowanie ludzi, których określamy jako część naszej własnej grupy, negatywne zaś odczucia i nieuczciwe traktowanie innych tylko dlatego, że określiliśmy ich jako należących do grupy obcej. Wg Tajfel podstawowym motywem takiego podziału jest samoocena- jednostki poszukują potwierdzenia swej samooceny przez identyfikowanie się ze specyficznymi grupami społecznymi, nadrzędnymi wobec innych grup. Grupy minimalne – nic nie znaczące grupy utworzone przez zgrupowanie obcych ludzi na podstawie trywialnych kryteriów: jednak owo minimalne członkostwo nadal przejawia się w stronniczości wobec grupy własnej. Nawet gdy powody zróżnicowania są minimalne to będąc członkiem grupy własnej, próbujesz pokonać członków grupy cudzej – bo to służy budowaniu u ciebie samooceny.
Przykłady: · w sposób losowy z obcych sobie osób uformowano grupy i poproszono ich o wyrażenie opinii względem muzyków o których wcześniej nie słyszeli. Choć nie wchodzili ze sobą w żadne interakcje, bardziej lubili członków własnej grupy. Oferowali więcej pieniędzy osobom z własnej grupy, a mając możliwość przydzielenia 2 dolarów sobie- wtedy osoby z drugiej grupy dostawały po dolarze lub przyznanie sobie 3 dolarów- wtedy osoby drugiej grupy dostały by po 4 dolary, woleli wziąć mniej pieniędzy dla siebie. · w innym eksperymencie stwierdzono, że studenci byli bardziej skłonni wkładać odzież ze znakami uniwersytetu do pralni po meczu wygranym niż przegranym
c) Jednorodność grupy obcej spostrzeganie tych, którzy należą do grupy obcej jako bardziej do siebie podobnych [jednorodnych] niż w rzeczywistości, a zarazem bardziej do siebie podobnych niż członkowie grupy własnej.
Przykład: · poproszono mężczyzn o oglądnięcie sfilmowanych scen wideo osób należących do rywalizujących ze sobą uniwersytetów. Zadaniem ich było określenie, co wybierze osoba sfilmowana. Gdy sfilmowany był członkiem grupy obcej, badani sądzili, że jego działanie pozwoliło trafniej przewidywać wybór jego kolegów, niż członków grupy własnej.
d) Błąd logiczny: Skąd bierze się tak duża odporność na uprzedzenia? 1. emocjonalny składnik postaw - logiczne argumenty przeciwstawione emocjom nie są zbyt skuteczne. 2. poznawczy komponent postawy - narzuca sposób w jaki przetwarzamy istotną informacje o obiektach tych postaw - nie mamy możliwości obiektywnego określania zdarzeń, bo informacjom zgodnym z wyobrażeniami poświęcamy więcej uwagi, częściej je powtarzamy i dokładniej zapamiętujemy. Jakiekolwiek zachowanie zgodne z naszym stereotypem utrwala ten stereotyp i tak staje on się względnie niepodatny na zmiany.
e) Aktywizacja stereotypów: Stereotypy odzwierciedlają przekonania kulturowe.
Przykład: · Pyszczyński, Greenberg - debata białego i czarnego człowieka – raz wyraźnie wygrywał jeden, raz drugi; obserwatorzy mieli oceniać umiejętności przegranego:
1. po rasistowskim komentarzu podstawionego obserwatora 2. po neutralnym komentarzu obserwatora, 3. bez komentarzy W pierwszej grupie umiejętności czarnego zostały ocenione dużo gorzej; wniosek: komentarz aktywizujący stereotyp negatywny sprawia że ulegamy temu stereotypowi.
· Devine – badania dotyczace procesu przetwarzanie informacji na przykładzie wyświetlanych słów związanych ze stereotypem i słów neutralnych oraz przeczytaniem przez badanych opowiadania o Donaldzie. Ci, którzy widzieli słowa z uprzedzeniami opylywali go bardziej negatywnie. Wyróżniła w nim 2 etapy: 1. Automatyczne przetwarzanie informacji Etap dostarczania informacji, tj. stereotypu. Jest prostą reakcją na bodziec, automatycznie uruchamia treści związane ze stereotypem u każdego. Nie mamy nad nim kontroli, znając jakieś stereotypy, a nie będąc osobą uprzedzoną i tak ulegamy automatycznemu procesowi stereotypizacji. 2. Kontrolowane przetwarzanie informacji Etap świadomego popierania lub odrzucania stereotypowych informacji. Proces kontrolowany - mamy wpływ i możemy stłumić lub pominąć stereotypy. Zwykle etap ten nie pojawia się gdy jesteśmy zmęczeni, zaabsorbowani, przygnębieni, roztargnieni lub nie przywiązujemy większej wagi do tych informacji. Wówczas reagujemy automatycznie
f) Korelacja pozorna:
Tendencja do spostrzegania związków lub korelacji pomiędzy zdarzeniami, które nie są powiązane. Mają one tendencje do pojawiania się gdy zdarzenia lub ludzie wyróżniają się szczególną cechą, a potem odnosimy te współzależność do wszystkich członków konkretnej grupy, a potem bardziej wyraziście spostrzegamy informacje potwierdzające naszą tezę. Duży wpływ mają tutaj massmedia opisujące stereotypowe role kobiet, czy mniejszości.
Przykład: · istnieje przekonanie, że gdy bezpłodna para zaadoptuje dziecko, urodzi się im ich własne
g) Zmienianie stereotypowych przekonań Webber i Crocker wyróżnili trzy modele umożliwiające zmianę stereotypowych przekonań: Model buchalteryjny – informacja niezgodna ze stereotypem prowadząca do przekształcenia tego stereotypu- każdy fragment informacji zaprzeczającej zmienia ten stereotyp. Model przkształceniowy – informacja niezgodna ze stereotypem, prowadząca do radykalnej zmiany stereotypu. Radykalna zmiana pod wpływem silnej, wyrazistej informacji. Model wykształcenia stereotypu niższego rzędu: informacja niezgodna ze stereotypem prowadzi do stworzenia stereotypu niższego rzędu, w celu przyswojenia tej informacji, bez konieczności zmieniania początkowego stereotypu. Z tych trzech typów nie działa model przekształceniowy - bo informacja sprzeczna zostaje spostrzegana jako wyjątek potwierdzający regułę. Gdy informacja niezgodna dotyczy wielu jednostek, to stereotyp zmienia się buchalteryjnie = stopniowo, a gdy dotyczy tylko kilku jednostek, to formułujemy stereotyp niższego rzędu. ... |
Menu
|