|
Nie obrażaj więc mojej inteligencji poprzez czynione na pokaz zaniżanie własnej.
Uproszczenie klasycznego schematu eksperymentalnego
Dla zapewnienia należytej trafności eksperymentu przeprowadzonego według schematu klasycznego niezbędne jest to, że grupy biorące w nim udział były dostatecznie zrównoważone pod względem wszystkich istotnych czynników, a zwłaszcza pod względem początkowej wartości zmiennej zależnej. W wielu przypadkach trudno jest jednak dobrać do eksperymentu grupy w taki sposób by były one dostatecznie zrównoważone. Jeżeli zatem w zbiorowości generalnej grupy różnią się między sobą w sposób istotny, to wpływ tego zróżnicowania na uzyskane w postteście w poszczególnych grupach wartości zmiennej zależnej może być znaczący. Z sytuacją taką można mieć przykładowo do czynienia w eksperymentach pedagogicznych, gdzie grupami biorącymi udział w eksperymencie są klasy szkolne, które mimo iż są z tego samego poziomu kształcenia zazwyczaj różnią się między sobą pod wieloma względami (np. cechami psychofizycznymi, pod względem społeczno-demograficznym, ukształtowanymi więziami interpersonalnymi, uspołecznieniem uczniów; w przypadku klas z różnych szkół są to dodatkowo zróżnicowania wynikające z lokalizacji szkoły, jej wyposażenia, realizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego itp.) Z powyższych względów w rozpatrywanej sytuacji bardziej zasadne jest stosowanie schematów eksperymentalnych bez grup kontrolnych. Najprostszym przykładem eksperymentu bez grup kontrolnych jest: Eksperyment jednej grupy Schemat tego eksperymentu tworzy się z klasycznego schematu eksperymentalnego poprzez pozbawienie go grupy kontrolnej.
1
a) Klasyczny schemat eksperymentalny
Pretest WZE Posttest GE: P1 + P3 GK: P2 - P4
b) Eksperyment jednej grupy
Pretest WZE Posttest GE: P1 + P2
W tym eksperymencie wpływ zmiennej eksperymentalnej na zmienną zależną wylicza się ze wzoru:
d=P2-P1
Powyższa różnica oddaje zmianę wartości zmiennej zależnej w tej samej grupie. Zatem do wyznaczenia istotności tej zmiany dla zmiennej interwałowej lub ilorazowej wykorzystać można opierający się na statystyce t test istotności różnic między średnimi dla prób zależnych: wzór:
Natomiast w przypadku zmiennej zależnej, dla której stosowana jest słabsza niż interwałowa skala pomiarowa, zastosować można test istotności x2: wzór:
W przypadku eksperymentu jednej grupy cała zmiana wartości zmiennej zależnej zostaje przypisana wpływowi zmiennej eksperymentalnej. Zatem całkowicie pominięty zostaje ewentualny wpływ innych czynników (zmiennych) na wartość zmiennej zależnej. Z tego względu niektórzy metodolodzy eksperymenty bez grupy kontrolnej zaliczają do pseudo eksperymentów (quasi-eksperymentów). Jednak brakuje dostatecznych podstaw do orzekania o tym, jaką część zmiany zmiennej zależnej faktycznie można przypisać wpływowi zmiennej eksperymentalnej. Ponadto w niektórych przypadkach można mieć również wątpliwości, czy rzeczywiście jakąkolwiek część zmiany zmiennej zależnej można przypisywać wpływowi zmiennej eksperymentalnej. Mając to na uwadze, w sytuacjach , w których trudno jest zapewnić dostateczne zrównoważenie grup biorących udział w eksperymencie, zamiast eksperymentu jednej grupy bardziej zasadne wydaje się zastosowanie eksperymentu rotacyjnego. Słabości eksperymentu jednej grupy przynajmniej częściowo przezwyciężyć można poprzez zastosowanie eksperymentu bez grupy kontrolnej z większą liczbą grup eksperymentalnych. Przykładem takiego eksperymentu może być:
Eksperyment trzech grup bez grupy kontrolnej
W eksperymencie zaleca się losowy dobór grup do eksperymentu.
c) Eksperyment trzech grup bez grupy kontrolnej
Pretest WZE Posttest GE1: P1 + P4 GE2: P2 + P5 GE3: P3 + P6
W tym eksperymencie zmianę wartości zmiennej zależnej wylicza się oddzielnie dla każdej z grup, korzystając ze wzorów:
d1= P4-P1 d2=P5-P2 d3=P6-P3
W wyliczeniach uwzględnia się średnie wartości zmiennej zależnej, co pozwala na porównywanie zmian w przypadku różnolicznych grup. Ponadto dla ustalenia istotności zmiany wartości zmiennej zależnej stosować należy bazujący na statystyce t test istotności różnic między średnimi dla prób zależnych (w przypadku zmiennych co najmniej interwałowych) lub test istotności x2 (w przypadku zmiennych słabszych od interwałowych). Miarę średniego wpływu zmiennej eksperymentalnej na zmienną zależną w tym eksperymencie wylicza się stosując wzór:
d=Pk-Pw
gdzie: Pk- średnia wartości zmiennej zależnej w postteście wyliczona łącznie dla wszystkich grup PW –średnia wartości zmiennej zależnej w preteście wyliczona łącznie dla wszystkich grup
Zakłada się, iż wyliczenie średnich wartości zmiennej zależnej łącznie dla wszystkich grup pozwala w pewnym stopniu pominąć zakłócający wpływ na zmienną zależną czynników, które przyczyniają się do braku dostatecznego zrównoważenia grup biorących udział w eksperymencie. Do ustalenia istotności wpływu zmiennej eksperymentalnej na zmienną zależna wykorzystuje się również bazujący na statystyce t test istotności różnic między średnimi dla prób zależnych (w przypadku zmiennych co najmniej interwałowych) lub test istotności x2 (w przypadku zmiennych słabszych od interwałowych). Zatem wcześniej należy wyliczyć średnią dla różnic oraz odchylenie standardowe różnic, wyliczenia realizując łącznie dla wszystkich grup. W niektórych eksperymentach realizowanych zgodnie ze schematem klasycznym na wartość zmiennej zależnej w postteście wpływ może mieć to, iż eksperyment rozpoczyna się przeprowadzając w jego pierwszej fazie pretest. Wynika to przede wszystkim z tego, że zarówno pretest jak i posttest sa przeprowadzane przy zachowaniu tych samych zasad pomiaru zmiennej zależnej i przy wykorzystaniu tego samego narzędzia badawczego. Zatem w eksperymentach, w których między pretestem a posttestem upływa dostatecznie dużo czasu niektóre z osób biorących w nim udział mogą w tym czasie poddać analizie to, co robiły w ramach pretestu (np. gdy pretest miał formę sprawdzianu wiadomości, osoby te mogą próbować ustalić, dlaczego miały trudności z rozwiązaniem niektórych zadań lub nie potrafiły ich rozwiązać). Zatem wyniki tak ukierunkowanych analiz mogą zaktywizować poznawczo przynajmniej część osób. W związku z tym podejmą one działania mające na celu uzupełnienie brakującej wiedzy. O ile działania te okażą się skuteczne, należy liczyć się z tym, że w postteście osoby wynikają lepszy wynik niż w preteście, również dlatego iż fakt przeprowadzenia pretestu zaktywizował je poznawczo. Można więc mówić o zakłócającym wpływie pretestu na wartość zmiennej zależnej w postteście. W przypadku grupy eksperymentalnej może dodatkowo pojawić się interakcja pretestu i zmiennej eksperymentalnej. Mówimy o niej wtedy, gdy wielkość wpływu zmiennej eksperymentalnej na zmianę wartości zmiennej zależnej w określonym stopniu uzależniona jest od wielkości zakłócającego wpływu pretestu.
|
Menu
|