|
Nie obrażaj więc mojej inteligencji poprzez czynione na pokaz zaniżanie własnej.
W państwie prawnym akty prawne miały tworzyć zhierarchizowany porządek z konstytucją na czele, a następnie: -ustawy zwykłe -rozporządzenia i inne akty normatywne adm. -najniżej (indywidualne decyzje adm. I wyroki sądu. Akty niższego szczebla powinny być zgodne z aktami szczebla wyższego, a w zasadzie wydane na ich podstawie.
Akty normatywne wiązały urzędników (ale sądów nie, które kontrolowały ich zgodność z ustawami, w tym akty indywidualne). Obowiązywała zasada, że przepisów konstytucyjnych nie stosuje się bezpośrednio (konkretyzowały je ustawy zwykłe) Teorie kontynentalne nie przewidywały jednak kontroli-zgodności ustaw z konstytucją przez sądy. W USA było inaczej (Federalny Sąd Najwyższy od 1803 roku mógł kontrolować konstytucyjności ustaw feudalnych. W Wlk. Brytanii nie było pisanej konstytucji więc problemu nie było.
Państwo prawne odzwierciedlało praktyki polityczno administracyjne i regulowało organizację i działalność administracji-wiążąc ją z realiami epoki. Państwa prawne reprezentowało jednak interesy klasy panującej. Odrzucało rozwiązania demokratyczne( np. cenzus wyborczy do parlamentu i samorządu. Gloryfikowano pozytywizm prawniczy uznając praworządowość jako przestrzeganie przez organy państwa przepisów prawa formalnego nie wnikało w istotę praworządności materialnej. Prof. U.J.- F.K Kasparek (1844-1903)uważał, że „państwo musi być zarówno państwem prawnym jak i policyjnym” Mimo wad konstrukcja państwa Pr. Wykraczała poza swoją epokę i znalazła miejsce w adm. Państw kapitalistycznych (oprócz faszystowskich). Do wad zaliczyć należy: -Utrwalenie przekonania w urzędnikach i społ. , że adm. Polega wykonywaniu ustaw w drodze decyzji adm. (pomija organizatorską rolę adm.) -Nastąpiło zdominowanie adm. Przez urzędników o postawach formalistycznych (biurokratycznych- w sensie wada adm.) Pytania: 1.) Czym jest historia administracji? 2.) Omów pojęcie administracja. 3.) Czym charakteryzowała się administracja w monarchii absolutnej? 4.) Jaki wpływ na rozwój administracji miały doktryny: -merkantylizm -kameralizm -policyści -liberalizm -fizjokratyzm 5.)Scharakteryzuj administracje w republikach oświeconych. 6.)W jakim zakresie związana była XVIII w. adm. Prawem? 7.) Omów cechy XIX w. adm. 8.)Czym charakteryzowała się administracja biurokratyczna w ujęciu M. Webera? 9.) Omów korpus urzędniczy w monarchii absolutnej w XVIII w republikach. 10.)W jaki sposób na rozwój administracji wpłynęły teorie państwa prawnego?
Organizacja adm. w wybranych osiemnastowiecznych republikach (Fr., Anglia, USA, Szwecja, Austria, Prusy i Rosja) W republikach XVIII w – model zarządzania państwem był podobny do funkcjonującego w monarchiach absolutnych- tzn. systemu biurokratycznego. W republikach czynnik społeczny wpływał na państwo w różnym stopniu. Również w administracji burżuazyjnej-autokratycznej [rządy jednostki] nawet w krajach z „pruską drogę do kapitalizmu” tzn. krajach na wschód od Łaby. Zarówno konstytucja francuska z 1799r jak i Cesarstw z 1804r w minimalnym stopniu ograniczały władzę Napoleonowi Bonaparte [pierwszemu konsulowi a później cesarzowi]. Mógł on kształtować struktury i zadania adm. W sposób dowolny. Podobnie było po wprowadzeniu ograniczonego samorząd terytorialny, który w pełni ukształtował się dopiero w XIX w.- jako podstawowa forma decentralizacji adm. I tylko na kontynencie europejskim w adm. Francuskiej, pruskiej, Austrii, Rosji a następnie w Wielkiej Brytanii i USA.
Kapitalizm jako formacja społeczno-polityczna kształtował się w poszczególnych krajach w różnym czasie i różnym tempie np. w Anglii już od połowy XVII w. , a w Prusach czy w Rosji w XIX w. z pozostałością wielu reliktów feudalnych.
1.REFORMY ADM. FRANCUSKIEJ Francuska droga do kapitalizmu miała charakter rewolucyjny. W pierwszych latach rewolucji zlikwidowano feudalne formy rolnictwa. Uwłaszczono chłopów sprzedając im ziemię [przejętą przez państwo od feudałów]. Powstało drobnotowarowe rolnictwo, które nie stanowiło przeszkody w rozwoju przemysłu i handlu.
W Lipcu 1789r.[na początku rewolucji] uchwalono Deklaracje Praw Człowieka i Obywatela. Na jej ideach utworzono nowe państwo o demokracji burżuazyjnej. Znaczącą rolę w tym procesie odegrał Napoleon Bonaparte [1799- 1815]. W prawdzie jego rządy spowodowały pewien regres w sferze politycznej ( w porównaniu do osiągnięć rewolucji) ale zdecydowały o ugruntowaniu się burżuazyjnych instytucji prawnych i sądownictwa oraz adm. Rozwiązania te przyjęło wiele krajów Europy. Instytucje napoleońskiej Francji zapoczątkowały rozwój klasycznej adm. w Europie i wpłynęły pośrednio na kraje anglosaskie. Kapitalizm jako formacja społeczno-polityczna kształtował się w sposób zróżnicowany w poszczególnych krajach. Anglia już w latach 1640-1660 przeżyła rewolucję burżuazyjną, która doprowadziła do częściowego obalenia feudalizmu. W Prusach i Rosji uporano się z reliktami feudalizmu dopiero XIX w. Różnice polegały na sposobie rozwiązywania kwestii rolnej. Przemysł od początku miał charakter kapitalistyczny. Zatrudnianie chłopów pańszczyźnianych w manufakturach np. Polski i Rosji nie dały większych efektów.
Zawarte w deklaracji praw człowieka i obywatela- prawa i wolności obywatelskie wpłynęły na powołanie konstytuanty i podjęcie pracy nad reformą administracji terytorialnej dopasowując ją do nowych warunków. Wg. Założeń J.A.B. Chaptala- adm. Miała być prosta, jednolita, oparta na racjonalizmie oraz pozbawiona przywilejów i partykularyzmów lokalnych, z wykorzystaniem myśli oświecenia. [ suwerenności ludu, demokracji bezpośredniej, zdecentralizowania itd.]
Podział terytorialno-adm. Francji
W 1789r. wprowadzono czterostopniowy podział kraju [departament, dystrykt; kanton; gmina- jedna dla miasta i wsi- dawnej parafii], Władze adm. Działały kolegialnie, a ich członków wybierali obywatele posiadający czynne prawo wyborcze.
Zakres działania władz obejmował sprawy własne i poruczone przez państwo. Na czele poszczególnych szczebli podziału adm.kraju stały wieloosobowe (kolegialne) organy uchwalające w postaci:
- Rady departamentalne ( w departamencie) w liczbie 36 osób i obradowały raz w roku, -Rady dystryktu [ w dystrykcie] składały się z 12 osób. -Rady municypalne [ w gminach] w składzie od 3 do 21 osób, które obradowały raz w miesiącu. W gminach istniały również rady generalne składające się z członków rady municypalnej oraz grupy obywateli cieszących Się społecznym zaufaniem tzw. Notabli. - Kantony- pełniły rolę okręgów wyborczych oraz funkcjonowało w nich sądownictwo adm. Natomiast brak było organów „uchwałodawczych” i wykonawczych.
Wybory do rad departamentalnych i dystryktu były pośrednie [dwustopniowe] Funkcje Organów wykonawczych rad [zarząd[ sprawowały: -dyrektoriaty [ w departamentach] w składzie 8 osobowym- urzedujących stale oraz dandyk generalny, który wprowadzał w życie akty prawne oraz przygotowywał projekty nowych zarządzeń; -dyrektoriaty dystryktu [ dystryktach] w składzie 4 osobowym oraz syndykowi. -merowie [ w gminach]- pełnili funkcje samodzielnie przy pomocy niura. Wybierano również [ w wyborach bezpośrednich] syndyka gminnego, sekretarza oraz skarbnika. W 1791 roku uchwalono pierwszą konstytucję [jako dzieło rewolucji w której do dzisiaj dokonano 15 zmian]. Sankcjonowała ona władzę jednostki [Napoleona I, a potem w l. 18520-1870 Napoleona III] i stała się podstawą ustroju Francji. W okresie napoleona I- rozbudowano instytucję sądowe i adm. [ które po modernizacji działają do dzisiaj]. W Francji mówi się, że „rząd i parlament odchodzą ale adm. Zostaje’’. Po zamachu stanu [ z 9 IX 1799r.] rządy obejmuje Napoleon Bonaparte [ jako pierwszy konsul, który w 1804 r. przyjmuje tytuł cesarza].Tworzy on adm. Na nowoczesnych zasadach. Nową adm. We Francji wprowadzono ustawą z 17 lutego 1800r.Zrywała ona z kolegialnością i obieralnością organów adm. Całą administrację [ od początku XIX w.] oparto na zasadach; -centralizmu, -biurokratyzmu, -podziału resortowego, -hierarchiczności struktur, -jednoosobowego zarządu [ decyzje podejmuje konkretna osoba].
Kraj podzielono na departamenty, okręgi, kantony [wyłącznie dla celów skarbowych i sądowych] oraz gminy. Francuski system podziału terytorialnego zastosowało wiele krajów [Hiszpania 1833 r, Włochy, Japonia 1871 r, częściowo Prusy które w 1815 roku wprowadziły zmiany w postaci obwodów rejencji- Regierungsbezirke. Zmian takich nie dokonały np. W. Brytania, Szwecja, Węgry, Austria oraz USA.
Francuska adm. Centralna-[ z okresu Napoleona Bonaparte] składała się z : -cesarza [ pierwszego konsula] – jako głowy państwa, -ministrów -Rady Stanów
Napoleon mianował wszystkich ministrów i ponosili oni przed nim odpowiedzialność [ za naruszenie prawa mogli być oni sądzeni przez specjalny trybunał].
- Rada Stanu- [ jej członków mianował cesarz]- powołano ją w celu opracowania projektów oraz pełniła rolę sądownictwa adm. W drugiej instancji.
Francuska adm. Lokalna [ terytorialna- z początku XIX w.]- składała się z :
- Prefekta- jako zaufany przedstawiciel rządu, który stał na czele departamentu. Mianowany był przez pierwszego konsula i podlegał ogólno-administracyjnemyu ministrowi spraw wewnętrznych. Nadzorował całą administrację ( z wyjątkiem sądownictwa, szkół, wojska i poczty]. Pozwalało to na znaczne zespolenie adm. -rada prefektaralna. Funkcjonowała przy prefekcie w składzie 2-5 osób do jej zadań należało sądownictwo adm. W I- instancji [ drugą była Rada Stanu]. - Rada departamentalna [generalna]- jako organ doradczy i uchwalającyh.Jej członkowie pochodzili z nominacji w liczbie 10,20,24 [zależnie od liczby mieszkańców departamentu]. Zajmowała się sprawami lokalnymi [ dot. Rozkładu podatków na okręgi, budowa dróg, mostów itd.] - Podprefekt- który stał na czele okręgu [dystryktu]- mianowany przez 1 kunsula. Służbowo podlegał prefektowi. Działał wyłącznie na jegop zlecenie prefekta. [praktycznie „skrzynka na listy’’- pośrednik między prefektem a obywatelami. -rada okręgowa- która działała jako organ doradczy podprefekta [ w składzie 2 osobowym-nominowanych członków]. Do jej zadań należały;rozkład podatków na gminy oraz opiniowanie próśb o ich obniżanie. Kompetencje ich były znacznie ograniczone. Mer- stał na czele gminy, Mianował go konsul lub prefekt [ w zależnie od wielkości gminy]/ Początkowo na czas nieograniczony, później na okres 5-lat. Załatwiał bieżące sprawy adm, gminnej [ zarząd dobrami,utrzymanie budynków, dochodami i wydatkami gminy,budowa dróg, mostów,utrzymanie policji lokalnej]. -rada gminy [ municypalna ] – jako organ pomocniczy mera [ w składzie 10-36 członków mianowanych przez konsula lub prefekta]. Do jej zadan należało podejmowanie uchwał w sprawach dochodów i wydatków gminy oraz innych lokalnych.Wszystkie rady zbierały się raz do doku na 15 dniowe sesje. Zlikwidowano podział kompetencji gminy [ na zadania własne i poruczone] z powodu zniesienia samorządu gminnego. Gmina stała się jedynie jednostką adm. Rządowej. Dopiero w 1830r po rewolucji lipcowej przywrócono instytucję samorządu terytorialnego [ zlikwidowanego przez Napoleona] Ustawą z 1831 roku wprowadzono zasadę powoływania rad municypalnych- w drodze wyborów, a w 1837 r gminom przyznano-osobowość prawną- co dało podstawę własności komunalnej. Dekretem z 1848r zniesiono w prawie wyborczym cenzus majątkowy i wprowadzono całkowicie wolne wybory do rad samorządowych [ wymogiem był wiek i zasada domicylu-zamieszkania w danej gminie]. Utrzymano podział kraju na departamenty, okręgi, kantony i gminy. Rady samorządowe wyposażono we władzę stanowiącą. Nadzór nad działalnością samorządu powierzono prefektom, Radzie Stanu oraz prezydentowi republiki. System adm. Powołany ustawą z 1871r. przetrwał aż do 1982r. We Francji- 1884r. [po raz pierwszy] wprowadzono zasadę domniemania kompetencji rad municypalnych w sprawach gminnych. Nadzór nad samorządem obejmował legalność jego działalności.
2.ADMINISTRACJA W ANGLII W.BRYT.
Rewolucja burżuazyjna w Anglii [ l.1640-1660] doprowadziła do obalenia Instytucji Feudalnych, które hamowały rozwój przemysłu. Pozostałt bez zmian instytucje tradycyjne państwa feudalnego i prawa. Ziemia pozostała w rękach arystokracji [ feudałów], którzy w następnych latach doprowadzili do likwidacji indywidualnej własności chłopskiej. Rolnictwo angielskie- oparte na hodowli owiec- dostarczało wełny dla przemysłu włókienniczego. Dominowała gospodarka wielkotowarowa. Arystokracja opanowała cały aparat państwowy zarówno centralny jak i lokalny. Burżuazja przejęła go dopiero od I- połowie XIX wieku.
W 1832r. przeprowadzono reformę prawa wyborczego do Izby Gmin. W 1847r. ziesiono cła na importowanie zboże. Stworzyło to dogodne warunki do gruntownych reform adm. Brytyjską adm. Centralną w XVI w. utworzono na wzór francuskiej monarchii absolutnej. Sekretarze stanu dzielili się sprawami wg. kryterium terytorialnego aż do 1782 roku. W XVII w. adm poddano kontroli parlamentu [ we Francji nie podlegała].
W 1707r. dochodzi do unii realnej [ Anglii i Szkocji] oba kraje łączy wspólny monarcha i parlament oraz zmieniono nazwę państwa na Zjednoczone Królestwo… [potocznie Wielka Brytania] W XVIII w ukształtowała się instytucja odpowiedzialności prawnej i politycznej ministrów przed parlamentem. Parlament miał prawo kontrolowania całej adm. Centalnej w wyniku uchwalenia kredytów budżetowych dla rządu. Sporne sprawy adm. Rozstrzygał sąd powszechny. Sprawowanie władzy oparto na współdziałaniu władzy ustawodawczej i wykonawczej oraz na wzajemnej zależności między parlamentem i rządem. Tak powstał system rządów parlamentarno- gabinetowych z premierem na czele. Początki angielskiego „gabinetu ministrów’’ należy upatrywać Tajnej Radzie Królewskiej utworzonej u schyłku XVII wieku. Od zasiadania na tronie dynastii hanowerskiej [ początek XVIII] – przedstawiciele jej [jako cudzoziemcy] nie znali języka i zasad rządzenia Anglią. Przewodniczenie obradom gabinetu przekazywali ministrowi [ zwykle Kanclerzowi Skarbu albo Pierwszemu Lordowi Admiralicji]. Z czasem zaczęto zwać go „pierwszym ministrem’ [ prime minister-premier]. Stopniowo zyskiwał on zwierzchnictwo nad członkami gabinetu. W XIX w. występowała w Anglii wyraźna różnica między gabinetem [ jako organu kolegialnego- złożenego z około 20 najważniejszych ministrów], a rządem [który tworzyli wszyscy ministrowie- powołani przez króla lub premiera tj. ok. 100].
W adm. Brytyjskiej obowiązywała maksyma „ król panuje lecz nie rządzi’’. Gabinet nabrał cech instytucji samodzielnej-rządził premier, którym z czasem był lider partii, która wybrała wybory. Izba Gmin mogła uchwalić tzw. Votum nieufności, co było równoznaczne z dymisją rządu, W. Brytania stosunkowo późno ukształtowała nowoczesne struktury centralnej adm. Rządowej [ np. resort: rolnictwa- w 1883r, a adm. Terytorialnej – 1888r, szkolnictwa- 1899r.] Brytyjska struktura rządowej adm. Centralnej odbiega do dzisiaj od stosowanej w świecie. Świadczy o tym choćby podział resortowy, który jest niesystematyczny i niejasny. a) Adm. Centralna Anglii.
Miała charakter biurokratyczny wg. Wzoru francuskiej monarchii absolutnej. Sekretarze stanu w liczbie-2 ] dzielili się sprawami wg. Kryterium terytorialnego [ aż do 1782r.]. Angielską administracją centralną do XVII w. kontrolował parlament [ co odróżniało ją od innych monarchii absolutnych]. W Anglii minister, a nawet urzędnik mógł być skazany przez parlament [ Izbę Lordów] na wniosek Izby Gmin [ izby niższej] za złamanie prawa w toku urzędowania. Kontrola parlamentarna polegała na tym, że minister odpowiadał za sprawy polityki własnej i króla [ wg. maksymy „król nie mógł działać sam” i nie mógł działać źle- działał za radą ministra]. Izba Gmin mogła zdymisjonować ministra lub cały rząd. Parlamentalna kontrolował adm. Centralną przez dyskutowanie i uchwalanie kredytów budżetowych dla rządu. Wniosek Izby Gmin stał się prototypem- odpowiedzialności konstytucyjnej- ministrów już w okresie burżuazyjnym. Mimo unii realnej- Anglii i Szkocji [z 1707r.] oraz wspólnej adm. Centralnej-urzędy szkockie funkcjonowały prawie do końca XIX w.
Angielska adm. Lokalna [ terytorialna z XVIIw.] w całości oparta na systemie samorządu burżuazyjnego. Podstawowymi jednostkami podziału terytorialnego kraju były hrabstwa, którym nie zarządzały władze centralne. Hrabstwami-zarządzali sędziowie pokoju [ było ich ośmiu ]. Nie podlegali władzy centralnej, chociaż formalnie mianował ich monarcha. Sędzią pokoju zostać mógł wyłącznie właściciel ziemski zamieszkały w hrabstwie i dysponujący odpowiednim majątkiem. Ich odwołanie [przed upływem kadencji] było praktycznie niemożliwe. Obowiązki swoje pełnili honorowo [bezpłatnie]. Angielski samorząd terytorialny powstał w wyniki przekazania całego zarządu lokalnego znaczącym rodom szlacheckim-poszczególnych hrabstw. Podobnie było w angielskich koloniach, które stawały się samodzielnymi państwami, np. po ogłoszeniu Deklaracji Niepodległości [ 1776r.]Stany Zjednoczone Ameryki stały się od 1787 r. federacją. Adm. W koloniach miała charakter samorządowy i różniła się od angielskiej tym, że urzędników i sędziów wybierali bogaci obywatele. Angielska adm. Lokalna do końca Xix. Opierała się na organach samorządowych [ brak było typowego dla monarchii absolutnych- biurokratycznego centralizmu].
Angielski samorząd [ self-governement] posiadał większe uprawnienia niż samorząd kontynentalny i opierał się na bezpłatnych urzędnikach- reprezentujących lokalne społeczności [ bogate ziemiaństwo i patrycjuszy miejskich]. Organy lokalne nie podlegały nadzorowi władzy centralnej, ale odpowiadały przed wyborcami.Natomiast za naruszenie prawa odpowiadały przed sądami powszechnymi. Kontrolę nad adm. Lokalną w Anglii sprawowały tylko sądy powszechne.
-rady miejskie- w miastach [ wybierany demokratycznie[ jako organy uchwalające; -burmistrzów i ławników- jako organy wykonawcze [wybierane przez radę], -Samorząd hrabstw- powołano w 1888r., jako organ pochodzącyhj z wyboru i oddzielone od wymiaru sprawiedliwości. Rady hrabstw przyjęły adm. [ utworzono 52 rady, sędziowie pokoju zachowali jedynie uprawnienia sądownicze]. Kolejna reforma z 1894 roku wprowadziła trójstopniowy podział adm. Na hrabstwo,dystrykt [miejskie i wiejskie] oraz parafię. Powołano w tych jednostkach: -rady dystryktów -rady parafialne [ w większych parafiach]. W latach 1886 i 1899 przeprowadzono reformę adm. Londynu- powołując radę hrabstwa Londynu oraz rady dzielnicowe.
Na uwagę zasługuje, że obok adm. Samorządowej [o charakterze ogólnym i zespolonym] rozwijała się adm. Niezespolona w formie zbiurokratyzowanej. W 1871r. ujednolicono kontrolę samorządu powołując organ centralny- Urząd Adm. Lokalnej [ Locac Government Board, który funkcjonował aż do 1919r. ].
Istotą rozważań angielskich było unormowanie stosunków adm. W sposób jednolitej- bez wyróżniania osobnego statusu prawnego podmiotów adm. Rozstrzyganie spraw adm. Dokonywały sądy w oparciu zwyczaj i orzecznictwo [ typowego dla system common-law].
3.STANY ZJEDNOCZONE AMERYKI Ogłoszona w dniu 4lipca 1776 roku, Deklaracja Niepodległości, obwieściła nowe państwo oparte na filozofii, wolności jednostki. W wyniku 6-letniej wojny o niepodległość w 1778roku Anglicy musieli odpuścić {Filadelfie’ ze wzgl. Na zagrożenie przez flotę francuską. W Stanach brak było stosunków feudalnych. Rolnictwo od początku oparko na zasadach właściwych kapitalizmowi. W stanach południowych wielkotowarowe gospodarstwa oparto na niewolnictwie Murzynów- z Afryki [które zniesiono dopiero po wojnie secesyjnej- w latach 60 wieku XIX].
W 1787r. utworzono federację stanów, zaś zwycięstwo w wojnie z Anglią i silna ekspansja Stanów spowodowała, że USA później stały się potęgą gospodarczą świata. Brak tradycji feudalnych przyczynił się do utworzenia adm. USA z cechami demokratycznymi. Przejęto wzory samorządu terytorialnego angielski i połączono je z wyborami. Urzędy adm. Poszczególnych stanów [ od gubernatorów- władzy wykonawczej, do urzędów gminnych- hrabstw- na południu] obsadzano w drodze wyborów bezpośrednich [ z wyjątkiem wyższych urzędników , których powoływał prezydent – na czas określony lub dożywotnio np.- sekretarzy stanu]. Powszechne prawo wyborcze ukształtowało się później [ gdy kobiety uzyskały prawa wyborcze lub w 1869r w stanie Wyoming].
Początkowo administracja federalna składała się z 3-resortów ( spraw zagranicznych, wojny i skarbu], później powołano resort marynarki- w 1798r , Poczty- w 1829r , sprawiedliwości- 2 1870roku, spraw wewnętrznych- w 1849r. oraz rolnictwa- w 1889r. Po objęciu prezydentury przez A.Jacksona- w 1829r. w adm. Federalnej wprowadzono tzw. „ system lupów’’ [ spoils system]. Uważano, że „ nikt nie jest stworzony dla urzędu ani urzędu nie tworzy się dla nikogo.” Zarządzanie jest proste i każdy może je wykonywać. Zasadę tę stosowano aż do lat osiemdziesiątych XIX w. kiedy zauważono, że przynosi więcej szkody niż pożytku i wówczas przywrócono system biurokratyczny. Adm. Federalna od początku była biurokratyczna, ale słabsza niż brytyjska. Kontrolował ją Kongres. Prezydent i wyżsi urzędnicy federalni odpowiadali za naruszenie prawa przed Kongresem USA.
REFORMA ADM. W PRUSACH [ REFORMA ZARZĄDU W XVIIIW.] Prusy odmiennie niż Francja do kapitalizmu dochodziły drogą powolnych zmian [ewolucji] systemu feudalnego. Reformy dok. Rząd odgórnie [ tzw. Pruska droga do kapitalizmu]. Tą drogą odbyła się transformacja ustrojowa w krajach Europy Środkowej i Wschodniej [tj. na wschód od Łaby], w tym Austrii i Rosji, a także ziemiach polskich. Zmiany gospodarcze i ustrojowe oraz adm. Odbywały się w sposób zróżnicowany. W pierwszej kolejności dok. Reform adm. Centralnej- np. w Rosji od 1802r., a w Prusach w 1807r.
Posiadłości Hohenzollernów od XVII w. nie miały jednolitej adm. Zunifikowanie zarządu nastapiło dopiero w 1701r., po utworzeniu Królestwa Prus [ co przyczyniło się do zwolnienia ze stosunku lennego wobec Polski- Prus książęcych- traktatem welawsko-bydgoskim z 1657r, podpisanym przez J. Kazimierza]
Reformy adm. W Prusach dokonali- F.Wilhelm [1713-40] i jego syn Fryderyk II Wielki (1740-86) oparli oni adm. Na urzędnikach także …..?..... oraz zorganizowali na zasadach fachowości i sprawnym działaniu. Stała się ona wzorem dla państw niemieckich, a zarazem była wzorem państwa policyjnego. W pierwszym etapie- zniesiono częściowo poddaństwo chłopów. Mogli opuszczać ziemię po uregulowaniu zobowiązań wobec pana. Wiązało ich poddaństwo gruntowe. W drugim etapie- zniesiono poddaństwo gruntowego i dokonano uwłaszczania. W rolnictwie powstawały dwa sektory – drobnotowarowa gospodarka chłopaka i wielkotowarowa gospodarka dawnych feudałów. Majątki feudałów stanowiły najniższą (wydzieloną) jednostkę podziału adm. Reformę rolną w krajach pruskich przeprowadzono bardzo późno [ a nawet dopiero po I- wojnie światowej- zniesiono odrębność obszarów dworskich lub na początku” realnego socjalizmu”]. Wolność osobistą chłopi uzyskali w Prusach- 1811r., w Księstwie Warszawskim, w 1812r, w Austrii- 1848r., a w Rosji- w 1861 roku, a w Królestwie Polskim- w 1865r.
Następnie rozpoczęto reformy polityczne. Monarchie absolutne przekształcono w państwa konstytucyjne, deklarując poszanowanie praw obywatelskich. Prusom nadano konstytucje – w 1867r [Rosji- w 1906r.] Natomiast zmiany w sądownictwie adm. Oraz samorządzie terytorialnym wprowadzono w latach 60-70 XIX wieku. Mimo reform władza w dalszym ciągu władza …?...do obszarników, praktycznie aż do I-wojny światowej. |
Menu
|