waluta euro, BANKOWOŚĆ, Bankowość i Finanse

15

Rok 1999 jest początkiem nowej ery w życiu gospodarczym Unii Europejskiej. 1 stycznia tego roku weszła bowiem w życie Unia Gospo­darcza i Walutowa (Economic and Monetary Union - EMU), w ramach której wprowadzono nową, wspólną dla wszystkich członków EMU, wa­lutę - EURO. Docelowo zastąpi ona waluty narodowe krajów członkow­skich Unii. To wydarzenie będzie miało wpływ na wszystkie firmy pro­wadzące jakiekolwiek rozliczenia w dowolnej walucie naro­dowej EMU, a także na wszystkie banki, które prowadzą rozliczenia międzyna­rodowe.

Nie oznacza to jednak chaosu. Przeciwnie, wprowadzenie sta­bilnej wspólnej waluty i stworzenie tym samym ogromnego, konkurencyjnego w skali światowej, rynku finansowego umocni gospodarczo Europę i zwięk­szy jej zdolność konkuro­wania z USA i Japonią.

Niniejsze opracowanie ma na celu zapoznanie z zasadami wprowa­dzania i stosowania nowej waluty, ułatwienie zrozumienia zacho­dzących zmian i pomoc w przygoto­waniu się do nich.

Wszystkie opisane poniżej zasady i regulacje prawne obo­wiązujące w krajach EMU, obowiązują także w polskim systemie bankowym.

Dążenie krajów Europy Zachodniej do tworzenia wspólnoty gospo­darczej datuje się od bardzo dawna. Już w 1951 roku na mocy Traktatu Paryskiego powołano Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, ustanawiając ponadnarodową kontrolę nad dwoma najważniejszym i materiałami wo­jennymi. Sygnatariusze: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy po­stanowiły "skończyć krwawe konflikty, które nas podzieliły" dwukrotnie w pierwszej połowie stulecia.

W 1957 roku, na mocy Traktatu Rzymskiego, te same sześć państw powołało do życia Europejską Wspólnotę Gospodarczą, przekształconą w 1967 roku we Wspólnotę Europejską. W 1973 roku do Wspólnoty przy­stąpiła Wielka Brytania.

W 1979 roku EWG powołała do życia Europejski System Walu­towy i wprowadzi­ła europejską jednostkę walutową ECU (European Cur­rency Unit), opracowując jednocześnie centralny kurs walut w sto­sunku do ECU .

W 1992 roku podpisano Traktat w Maastricht, na mocy które­go Wspólnota Gospodarcza stała się Unią Europejską. Wówczas też posta­nowiono, że w Europie powstanie EMU, a w jej ramach będzie obowią­zywać jedna, wspólna dla wszystkich członków, waluta nazwana EURO.

W Maastricht ustalono także kryteria, jakie musi spełniać kraj chcący przystąpić do EMU. W 1995 roku na szczycie w Madrycie opra­cowano trzy etapy wprowadzania euro. I tak w 1999 roku EMU staje się faktem dla 11 spośród 15 członków Unii Europejskiej.

Polityka monetarna w ramach EMU jest ustalana i prowadzo­na przez niezależną instytucję zwaną Europejskim Systemem Banków Cen­tralnych (ang.: European System of Central Banks - ESCB). Wymagania stawiane krajom wchodzącym do EMU są wypadkową ogólnych warun­ków gospodarczych w pań­stwach członkowskich Unii Europejskiej i re­gulacji prawnych tworzonych przez narodowe banki centralne tych państw, które są zbieżne ze Statutem ESCB. Realizacją polityki finanso­wej EMU zajmuje się Europejski Bank Centralny.

Warunkiem przyjęcia do EMU każdego ubiegającego się o to kandydata jest osiągnięcie przez niego wymaganego poziomu pięciu podstawowych wskaźników finansowych, określanych mianem kryteriów przystąpienia.

Oto one:

§        Inflacja nie może przekroczyć poziomu 1,5% ponad wskaźnik inflacji notowany u trzech członków EMU, u których jest ona najniższa.

§        Stały kurs waluty narodowej kraju-kandydata przez co naj­mniej 2 lata przed przystąpieniem do EMU (nie może być dewaluacji danej waluty w stosunku do którejkolwiek wa­luty innego członka EMU).

§        Długoterminowe stopy procentowe obligacji skarbowych nie mogą przekroczyć poziomu 2% ponad średnie stopy procentowe w trzech krajach EMU, które mają najniższy wskaźnik inflacji. Analizuje się okres 1 roku przed przystą­pieniem do EMU .

§        Deficyt budżetowy nie może przekroczyć 3% Produktu Krajowego Brutto. Odstępstwo od tej zasady jest dopu­szczalne wówczas, gdy przekroczenie podanego poziomu jest wyjątkowe i ma charakter przej­ściowy, a poziom defi­cytu nie odbiega daleko od obowiązującej warto­ści.

§        Dług publiczny nie może przekroczyć 60% PKB. Dopu­szcza się po­ziom wyższy pod warunkiem, że jest on stale obniżany i zbliża się do poziomu obowiązującego w zado­walającym tempie.

Postanowienia Traktatu z Maastricht dopuszczają dużą elastyczność w ocenie wyników finansowych tych krajów, które nie spełniają wszystkich pięciu kryteriów w pełni. Jeżeli obser­wuje się stałą poprawę stanu gospo­darki i zbliżanie się do założonego poziomu wskaźników, może to być wystarczające do przyjęcia danego kraju do EMU .

Oczywiście możliwość przystąpienia do EMU mają na razie jedynie członkowie Unii Europejskiej. W przyszłości nie wy­klucza się możliwości przyjęcia do EMU także innych krajów. Kraj, który został raz przyjęty do EMU nie może być z niej wy­łączony nawet wówczas, gdy nie spełnia podanych kryteriów. Przewidziane są mechanizmy zapobiegające znacz­nemu po­gorszeniu się sytuacji gospodarczej poszczególnych członków EMU. Kraj, który przekracza dopuszczalny poziom deficytu budżetowego i nie podejmuje działań w celu jego zmniejszenia, jest zobowiązany do odprowadzenia 0,5% PKB jako nieoprocentowanego depozytu do Euro­pejskiego Banku Centralne­go. Jeżeli deficyt nie zostanie zmniejszony w ciągu kolejnych 2 lat, wówczas depozyt jest traktowany jako kara, nie wraca do kraju, który go złożył, lecz jest przekazywany innym krajom. Poniższa tabela ilustruje poziom wskaźników ocenianych przed przyję­ciem do EMU, jaki osiągnęły poszczególne kraje Unii Europejskiej.

Kraj

Inflacja

Deficyt

Budżetowy

**

Dług

państwa

Stopy

procentowe

1997

1997

1998*

1997

1997

1,4

2,1

1,7

122,2

5,7

Dania

1,9

-0,7

-1,1

65,1

6,2

Niemcy

1,4

2,7

2,5

61,3

5,6

Grecja

5,2

4,0

2,2

108,7

9,8

Hiszpania

1,8

2,6

2,2

68,8

6,3

Francja

1,2

3,0

2,9

58,0

5,5

Irlandia

1,2

-0,9

-1,1

66,3

6,2

Włochy

1,8