w9 - mikroelementy cz.I, DIETETYKA, ŻYWIENIE CZŁOWIEKA ROK II

Żywienie człowieka – wykład 6.12.2010 (Buczka) – mikroelementy cz. I.

Temat: Składniki mineralne – Fe, Zn, Cu, Se.

1.       Cynk – Zn.

Mimo że w organizmie ilości śladowe (1,5-2,2 g), to jest NIEZBĘDNYM MIKROELEMENTEM, ponieważ pełni m.in. rolę katalityczną, strukturalną, regulatorową.

Rola w organizmie:

o        Wchodzi w skład bądź aktywuje ok. 200 enzymów należących do różnych klas;

o        Czynniki transkrypcyjne, białka regulatorowe i inne typy białek wiążących DNIA zawiera tzw. PALCE CYNKOWE (struktura α-helisy, podobnie jak β-harmonijki tworzy własne motywy strukturalne – najczęściej: helisa-pętla-helisa, występujący głównie w białkach wiążących się z DNA za pomocą palców cynkowych);

o        Jest obecny w każdej komórce roślinnej i zwierzęcej;

o        Niezbędny do rozwoju naszych tkanek;

o        Wpływ na działanie hormonu wzrostu i syntezę białka kości, co oznacza, że jest KLUCZOWYM składnikiem dla prawidłowego wzrostu i rozwoju w dzieciństwie.

Bierze udział m.in.:

o        W przemianach energetycznych, przemianach białek, węglowodanów, tłuszczy;

o        W mineralizacji kości;

o        Odpowiada za działanie układu immunologicznego i pomaga łagodzić objawy chorób autoimmunologicznych (np. takich jak reumatoidalne zapalenie stawów);

o        Uczestniczy w gojeniu ran;

o        Łagodzi podrażnienia skóry;

o        Skuteczny w leczeniu trądziku młodzieńczego i różowego;

o        Odpowiada za stan skóry, włosów i paznokci;

o        Odpowiada za prawidłowe wydzielanie insuliny przez trzustkę;

o        Reguluje ciśnienie krwi i rytm serca;

o        Uczestniczy w spermatogenezie (wzrasta płodność), reguluje miesiączkę, p/działa chorobom prostaty;

o        Wpływa na wytwarzanie i wydzielanie hormonów steroidowych i insuliny;

o        Uczestniczy w metabolizmie cholesterolu i przemiany witaminy A;

o        Poprawia sprawność intelektualną, zapobiega demencji;

o        Stosowany w leczeniu depresji, szkliwa i szumów usznych;

o        Chroni plamkę żółtą oka przez zwyrodnieniem.

Przy niedoborach obserwuje się:

o        Procesy odczuwania smaku i węch zaburzone (ponieważ jako ko faktor gustyny – białka obecnego w receptorach smakowych – warunkuje prawidłowe odczuwanie smaku i zapachu)

Normy – górny tolerowany poziom spożycia (źródło: „normy żywienia”)

Grupa, płeć, wiek (lata)

Cynk (mg)

Niemowlęta

0-0,5

0,5-1

4

5

Dzieci

1-3

4-8

9-13

7

12

23

Młodzież

14-18

34

Dorośli

19-70

>70

40

40

Ciąża

14-18

19-50

34

40

Laktacja

14-18

19-50

34

40

Normy – zalecane spożycie:

Grupa, płeć, wiek (lata)

Cynk (mg)

Niemowlęta

0-0,5

0,5-1

3

Dzieci

1-3

4-6

7-9

3

5

5

Chłopcy

10-12

13-15

16-18

8

11

11

Dziewczęta

10-12

13-15

16-18

8

9

9

Mężczyźni

19-30

31-50

51-65

66-75

>75

11

11

11

11

11

Kobiety

19-30

31-50

51-65

66-75

>75

Ciąża

<19

>19

Laktacja

<19

>19

8

8

8

8

8

12

11

13

12

Źródła:

o        Przetwory zbożowe z całego ziarna (30-40%);

o        Mięso i przetwory (28-34%);

o        Pestki słonecznika i dyni;

o        Mleko (12%);

o        Warzywa (<8%).

Wchłanianie:

o        Z przewodu pokarmowego kształtuje się na 10-40% i zależy od zapotrzebowania (rośnie w stanach niedoboru);

o        Ulega wchłonięciu w jelicie cienkim (w XII-nicy i jelicie czczym) na drodze transportu biernego i aktywnego;

o        Szybkość transportu biernego na drodze dyfuzji jest proporcjonalna do zawartości Zn w treści pokarmowej;

o        Transport aktywny wzrasta na diecie o niskiej podaży Zn, a spada przy dużej zawartości Zn w treści pokarmowej (=jak jemy czegoś mniej, to więcej się z tego wchłania).

Działanie wpływające korzystnie i negatywnie na wchłanianie:

Polepszają wchłanianie:

Hamują wchłanianie:

witamina B6

Kwas fitynowy

Cytryniany

Kwas szczawiowy

Aminokwasy:

- glicyna;

- histydyna;

- lizyna;

- cysteina;

- metionina.

Taniny

Włókno pokarmowe (składniki włókna chelatują Zn, ale nie bać się diety bogatej w błonnik)

Se