W5 - Logiczna teoria nazw, szkoła, logika

1

Wykład piąty

Temat VII                                                       

Logiczna teoria nazw

Logiczna teoria nazw

        Nazwy – pojęcia wprowadzające

                            Definicja nazwy

   Nazwą  jest każde wyrażenie językowe, które może być podmiotem lub orzecznikiem w zdaniu podmiotowo-orzecznikowym o budowie

S jest (to) P

Przykłady nazw.

Giewont jest górą.

Róża jest biała.

On jest zmęczony.

Niedorzeczne jest noszenie drzewa do lasu.

Charakterystyka nazw

   Nazwy (nomina, termini) charakteryzują się:

1) formą

2) znaczeniem (treścią)

3) oznaczaniem przedmiotów

Ad 1) Forma odnosi się do ilości wyrazów tworzących daną nazwę.

Ad 2) Znaczenie (treść) nazwy można określić jako sposób jej rozumienia i użycia w języku.

Konotacją (treścią  charakterystyczną) nazwy jest zestaw cech (właściwości) przedmiotów oznaczanych łącznie przez daną nazwę. Mówiąc ściślej:

„Treść charakterystyczna nazwy N, przy pewnym jej znaczeniu, jest to jakikolwiek zbiór cech T taki, że każdy desygnat nazwy N posiada każdą z cech zbioru T i tylko desygnaty

nazwy N posiadają każdą z cech zbioru T”. (K. Ajdukiewicz Logika pragmatyczna)

Każda nazwa ostra, mająca określoną treść językową, posiada treść dla niej charakterystyczną. Aby ustalić treść charakterystyczną (konotację) danej nazwy (np. nazwy kwadrat):

1) tworzymy (ustalamy) listę cech, które można o niej orzec (właściwości oznaczanych przez nią przedmiotów). W rozważanym przypadku będą to:

a) figura płaska

b) czworobok, lepiej: czworoboczność 

c) równobok

d) prostokąt

e) figura mająca boki parami równoległe

f) figura mająca równe przekątne

g) figura, której przekątne dzielą się wzajemnie na połowy

h) figura mająca prostopadłe przekątne

i) figura dająca się wpisać w koło

j) figura dająca się opisać na kole

2) Z tej listy wybieramy taki zespół cech, który jest konieczny i wystarczający do odróżnienia desygnatów danej nazwy (tu: kwadratów) od innych przedmiotów (tu: w szczególności figur geometrycznych). Taki zespół cech nazywamy cechami konstytutywnymi danej nazwy, można dobrać go na różne sposoby. Dla kwadratu będą to np. zespoły cech:

a, b, c, d

a, b, c, f      

a, b, f, g, h

Zespołem cech konstytutywnych nie będą natomiast zestawy: a, b, c, e  czy: a, b, d, f, g.

  Z punktu widzenia sposobu posługiwania się nazwą w języku można powiedzieć, że znaczeniem nazwy jest taki zestaw cech oznaczanych przez nią przedmiotów, na podstawie którego użytkownik języka gotów jest:

a) uznać jakiś (dowolny) przedmiot za desygnat tej nazwy, jeśli stwierdzi w nim obecność wszystkich tych cech

b) nie uznawać danego przedmiotu za desygnat nazwy, jeśli stwierdzi w nim brak którejś z nich.

Ad 3) Nazwy oznaczają (jakieś) przedmioty, wskazują na nie.

   Desygnat nazwy to każdy przedmiot przez nią oznaczany, tj. każdy przedmiot, dla którego nazwa jest jego znakiem językowym, o którym trafnie można ją orzec.

   Zakresem (denotacją) nazwy jest zbiór jej desygnatów.

   Podstawowe pojęcia określające nazwę i ich wzajemne relacje można zestawić następująco:

                                                     nazwa

                         konotowanie                         desygnowanie (denotowanie)

                        znaczenie                                      desygnat (denotacja)

Podział nazw

Kryterium podziału. Nazwy dzielimy ze względu na:

1) formę

2) sposób istnienia desygnatów nazwy

3) sposób, w jaki wskazują na desygnaty

4) ilość (liczebność) desygnatów

5) sposób ujęcia, strukturę desygnatów

6) posiadane znaczenie

Ad 1) Ze względu na formę, tj. ilości wyrazów tworzących daną nazwę, mamy nazwy:

proste i złożone

Przykłady: kot, student 1-go roku

Ad 2) Ze względu na sposób istnienia desygnatów nazwy, nazwy dzielimy na:

konkretne i abstrakcyjne

   N. konkretne wskazują na konkretną rzecz, cechę lub osobę (ławka, biały, dziecko) lub przedmiot wyobrażony (intencjonalny), np. pegaz, Zagłoba.

   N. abstrakcyjne wskazują na cechy wyabstrahowane z przedmiotów, swoiście wyodrębnione, cechy „usamodzielnione”: białość, ciężar, kształt.

Ad 3) Ze względu na sposób, w jaki wskazują na swoje desygnaty, nazwy dzielimy na:

indywidualne (imiona własne) i generalne (imiona pospolite)

   N. indywidualne wskazują na swoje desygnaty bezpośrednio, tj. oznaczają dany przedmiot, ale nie przypisują mu wyróżniających go cech. Służą do „nadawania nazw”, ale nie zawierają w swojej treści żadnej informacji o właściwościach swoich desygnatów. Np. Sokrates, Kraków, Zakopane.

   N. generalne wskazują na swoje desygnaty przez podanie ich cech charakterystycznych. N. generalne podają konotację nazwy. Np. student, zimowa stolica Polski.

Ad 4) Nazwy ze względu na ilość (liczebność0 swoich desygnatów nazwy dzielą się na:

ogólne, jednostkowe i puste

...