W4 - Definicje, szkoła, logika

1

Wykład  czwarty

Temat VI

Definicje i

sposoby definiowania

Definicje

Definicje - budowa i rodzaje

Etymologia

de-finio, 4 kon. – odgraniczyć, ograniczyć, bliżej oznaczyć, wskazać, ustalić, zamknąć,   ścieśnić, określić (= podać sformułowanie językowe)

de-finitio, - onis, f – przeznaczenie, określenie

Definiowanie – określanie, wyjaśnianie wypowiedzi (zwrotów) językowych; definiowanie sensu stricto definiowanie jest określaniem znaczenia wyrażeń językowych.

   Definicja  jest zdaniem realizującym ten cel: wyjaśnia sens wyrażenia językowego za pomocą wyrażenia równoznacznego (definicja treściowa) lub równoważnego (defini­cja zakresowa). Definicja to zabieg językotwórczy mający na celu uzyskanie jasności, wyraźności i precyzji znaczenia używanych nazw.

Celem definiowania wyrażeń jest:

1)     określenie (ustalenie) znaczenia danego wyrażenia

2)     uzyskanie jednoznacznego bądź jaśniejszego znaczenia wyrażenia dotąd wieloznacznego bądź niejasnego 

3)     wprowadzenie nowego słowa do zasobu leksykalnego danego języka.

   Definicja przeciwdziałanie wadom, brakom w posługiwaniu się językiem, szczególnie niejasności pojęć.

Budowa definicji

definiendum – zwrot określany, definiowany; to, czego nie wiemy

definiens – zwrot określający przy użyciu którego definiujemy, zawiera słowa defi­niujące

łącznik definicyjny (łac. copula ) – spełnia funkcję ustalania równoznaczności definiendum i definiensa.

   Kolejność zapisu: definiendum, zwrot łączący, definiens

`Definicje w różnych stylizacjach językowych

   Definicje wyraźne to definicje, w których definiendum zawiera wyłącznie termin definiowany. Formułowane i wyrażane są w trzech stylizacjach językowych, jako definicje:

1)   nominalne,

2)   semantyczne,

3)   realne.

Ad 1) Definicja nominalna to definicja o budowie:

„A” znaczy tyle co ,,B”.

W tej stylizacji zarówno definiens, jak i definiendum występują w supozycji materialnej (są nazwami samych siebie), a definicja ma charakter metajęzykowy. Definicja nominalna wyjaśnia „słowo przez słowo” i jest definicją znaczeniową.

   Ad 2) Definicja semantyczna to definicja o budowie:

„A” oznacza B.

W tym przypadku definiendum występuje w metajęzyku, definiens zaś w języku przedmiotowym. Definicja jest związana z semantycznym stosunkiem oznaczania: wskazuje przedmiot definiowany, nie podając jego charakterystyki.

   Ad 3) Definicja realna to definicja o budowie:

A jest to B, C1, C2 , …, Cn .

Definicja realna jest sformułowana w języku przedmiotowym: oba jej składni­ki, definiens

i definiendum występują w supozycji zwykłej. Dostarcza informacji o desy gnatach terminu A. Celem definicji realnej jest jednoznaczna charakterysty­ka przedmiotów oznaczanych terminem A, tj. zakresu A, uzyskana przez podanie własności (cech swoistych) B,  C1, C2 , …, Cn przysługujących wspólnie wszystkim desygnatom A i tylko im. Trafna definicja realna wyznacza więc pewną treść charak­terystyczną terminu definiowanego.

G. Malinowski Logika ogólna, ss. 129 – 130

---------------------------

   Definicja nominalna (łac. nomen – nazwa). To wyrażenie określające lub objaśniające znaczenie definiowanego słowa. Tworzymy ją przez porównanie ze sobą znaczenie nowo wprowadzanego/ definiowanego wyrazu (zwrotu językowego) z innym wyrazem (zwrotem) bardziej znanym (występującym w zasobie słownikowym) lub prostszym.

Definicja nominalna wyrazu W na gruncie słownika S jest to wypowiedź, która pozwala każde zdanie zbudowane z wyrazu W i z wyrazów słownika S sformułować przy pomocy samych wyrazów słownika S.

Np. cywilny (łac. civilis – obywatelski) „Słownik wyrazów obcych” definiuje następująco:

1)       nie odnoszący się do wojska, niewojskowy

2)       świecki, niekościelny, lepiej: laicki

3)       odnoszący się do strony prawnej stosunków osobistych, rodzinnych i majątkowych obywateli

4)       (archaizm): obywatelski, osobisty.

Definicja nominalna jest wypowiedzią w języku drugiego stopnia (metajęzyku).Np.:

Wyraz „romb” oznacza „czworobok o bokach równych”.

„Deiktyczny” znaczy tyle, co „wskazujący”.

   Znajomość definicji nominalnej jakiegoś słowa pozwala zastępować je w wypowiedziach słowem/wyrażeniem z nim równoznacznym; w danym języku pewien wyraz (definiendum) możemy zastąpić równoznacznie innymi, znanymi już wyrażeniami (definiens).

   Definicja realna (definitio realis; res – rzecz, przedmiot) - podaje jednoznaczną charakterystykę przedmiotu (przedmiotów) pewnego rodzaju. Ta charakterystyka ma wyrażać istotę tych przedmiotów. Odpowiada na pytanie: co to jest?

Definicja klasyczna

Terminologia:

1) rodzaj, gr. genos, łac. genus – językowy odpowiednik (nazwa) powszechnika  (universale)

2) gatunek, gr. eidos, łac. species – jednostka taksonomiczna o szerszym zakresie niż rodzaj

3) różnica gatunkowa, gr. eidopoios diaphora, łac. differentia specifica

4) przypadłość, cecha przypadkowa gr. simbebekos, łac. accidens

fio, fieri, factus sum – stać/wać się, powstać

              Formuła definicji klasycznej:

Definitio fit per genus proximum et differentiam specificam.

(Definicję tworzy się przez podanie najbliższego rodzaju i różnicy gatunkowej.)

Struktura definicji: A jest to B mające cechę C:  A = B/C

Przykłady:

Człowiek jest to istota rozumna.

Człowiek - definiendum - A

...