|
Nie obrażaj więc mojej inteligencji poprzez czynione na pokaz zaniżanie własnej.
Mięsień żwacz
(musculus masseter) początek: kość jarzmowa i łuk jarzmowy koniec: okolica kąta żuchwy po stronie zewnętrznej Jest to silny, prostokątny mięsień dzielący się na dwie warstwy: (inaczej działające; odpowiadają za inny ruch żuchwy) powierzchowna: początek na dolnym brzegu łuku i kości jarzmowej głęboka: początek na tylnej części łuku jarzmowego W okolicy kąta żuchwy jego przyczep zaznacza się na kości żuchwy wyraźną guzowatością żwaczową. Czynność: unosi żuchwę( powierzchowna warstwa wywiera nacisk prostopadły do powierzchni zgryzowej) jednostronny skurcz obraca żuchwę nieco na zewnątrz (w swoją stronę) warstwa głęboka cofa wysuniętą żuchwę Unerwienie: nerw żwaczowy – od trzeciej gałęzi nerwu V Żwacz skurcz prawego żuchwa w lewo; skrócenie warstwy głębokiej cofa żuchwę do tyłu z pozycji wysunięcia Mięsień skroniowy (musculus temporalis) początek: na płaszczyźnie skroniowej ograniczonej od przodu, góry i tyłu przez kresę skroniową dolną koniec: wyrostek dziobiasty żuchwy Czynność: unosi żuchwę zaciskając zęby włókna tylne cofają wysuniętą żuchwę Unerwienie: nerwy skroniowe głębokie nerwu V 3 Mięsień skrzydłowy boczny (musculus pterygoideus lateralis) początek: głowa górna: grzebień podskroniowy i powierzchnia skroniowa skrzydła większego kości klinowej głowa dolna: zewnętrzna powierzchnia blaszki bocznej wyrostka skrzydłowego kości klinowej i powierzchnia podskroniowa szczęki koniec: dwie głowy przyczepiają się do torebki stawowej stawu skroniowo-żuchwowego oraz do dołka skrzydłowego poniżej głowy żuchwy Mięsień ten jest bezpośrednio połączony ze stawem skroniowo-żuchwowym Czynność: skurcz jednostronny wykonuje ruch żuchwy w stronę przeciwną równoczesny skurcz obu mięśni wysuwa żuchwę Unerwienie: nerw skrzydłowy boczny (V 3 ) Mięsień skrzydłowy przyśrodkowy (musculus pterygoideus medialis) początek: dół skrzydłowy utworzony przez obydwie blaszki wyrostka skrzydłowatego, dolna powierzchnia wyrostka piramidowego kości podniebiennej i mały odcinek szczęki koniec: wewnętrzna powierzchnia gałęzi żuchwy w okolicy kąta na guzowatości skrzydłowej Czynność: unosi żuchwę i obraca nieco na zewnątrz (tak samo jak żwacz) Unerwienie: nerw skrzydłowy przyśrodkowy (V 3 ) Mięśnie nadgnykowe – należą do mięśni szyi, przyczepiają się do kości gnykowej i żuchwy, powstają: z pierwszego łuku skrzelowego: mięśnie dna jamy ustnej (mięsień żuchwowo-gnykowy, przedni brzusiec mięśnia dwubrzuścowego) unerwione przez nerw V 3 z drugiego łuku skrzelowego: mięsień rylcowo-gnykowy i tylny brzusiec mięśnia dwubrzuścowego, unerwione przez nerw VII z wyrostków brzusznych miotomów: mięsień bródkowo-gnykowy unerwiony przez splot szyjny Mięsień dwubrzuścowy (musculus digastricus) brzusiec tylny: początek: wcięcie sutkowe kości skroniowej koniec: ścięgno pośrednie przyczepia się w miejscu połączenia rogów większych kości gnykowej z jej trzonem brzusiec przedni: początek: ścięgno przednie w miejscu połączenia rogów większych kości gnykowej z trzonem koniec: dół dwubrzuścowy żuchwy Czynność: unieruchomiona żuchwa – unosi kość gnykową oraz krtań (połykanie) unieruchomiona kość gnykowa – obniża żuchwę Unerwienie: brzusiec przedni: nerw żuchwowo-gnykowy (V3) brzusiec tylny: nerw VII Za unieruchomienie kości gnykowej odpowiadają mięśnie: ·tarczowo-gnykowy ·łopatkowo-gnykowy ·rylcowo-gnykowy Mięśnie te stabilizują kość gnykową dzięki czemu dochodzi do ruchów żuchwy Mięsień rylcowo-gnykowy (musculus stylohyoideus) początek: wyrostek rylcowaty kości skroniowej biegnie po przyśrodkowej, potem górnej krawędzi mięśnia dwubrzuścowego, rozdzielając się na dwa pęczki obejmując ścięgno pośrednie mięśnia dwubrzuścowego koniec: połączenie rogów większych z trzonem kości gnykowej Czynność: pociąga kość gnykową ku górze i tyłowi Unerwienie: gałąź nerwu VII Mięsień żuchwowo-gnykowy (musculus mylohyoideus) początek: kresa żuchwowo-gnykowa biegnie do tyłu i dochodzi do linii pośrodkowej tworząc szew żuchwowo-gnykowy; jest to przepona jamy ustnej koniec: najbardziej tylne włókna dochodzą do przedniej powierzchni trzonu kości gnykowej Czynność: unieruchomiona żuchwa – unosi kość gnykową do góry, a z nią krtań (połykanie); napina dno jamy ustnej i unosi język podczas połykania unieruchomiona kość gnykowa – obniża żuchwę Unerwienie: nerw żuchwowo-gnykowy, gałąź V 3 Mięsień bródkowo-gnykowy (musculus geniohyoideus) początek: wewnętrzna powierzchnia żuchwy – kolec bródkowy koniec: przednia powierzchnia trzonu i rogów większych kości gnykowej Czynność: unieruchomiona żuchwa – pociąga kość gnykową do przodu i góry unieruchomiona kość gnykowa – obniża żuchwę Unerwienie: włókna pochodzące ze splotu szyjnego (od C 1 i C 2 ) dochodzące drogą nerwu podjęzykowego oraz nerwu językowego MIĘŚNIE JĘZYKA: zewnętrzne: bródkowo-językowy gnykowo-językowy rylcowo-językowy wewnętrzne: 1. podłużny języka (górny i dolny) 2. poprzeczny języka 3. pionowy języka Tworzą główna masę języka (artykulacja, połykanie, wspomagają żucie przez przerzucanie pokarmu z jednej na drugą stronę ). Ruchy wykonywane przez żuchwę podczas jej czynności to ruchy: odwodzenia i przywodzenia wysuwania i cofania ruchy boczne ODWODZENIE ŻUCHWY zachodzi przy równoczesnym skurczu mięśni skrzydłowych bocznych, które ruch ten zapoczątkowują wraz z zespołem synergistycznie działających mięśni nadgnykowych (przedni brzusiec mięśnia dwubrzuścowego oraz mięsień żuchwowo-gnykowy i bródkowo-gnykowy przy unieruchomionej kości gnykowej przez mięsnie tarczowo-gnykowy, łopatkowo-gnykowy i rylcowo-gnykowy) PRZYWODZENIE ŻUCHWY biorą udział obustronnie działające mięśnie: skroniowy / żwacz / skrzydłowy przyśrodkowy WYSUWANIE ŻUCHWY jest zależne od obustronnego, synergistycznego skurczu mięśni skrzydłowych bocznych oraz od współdziałających z nimi mięśni odwodzących żuchwy COFANIE ŻUCHWY z pozycji wysunięcia odbywa się przez skurcz tylnych (poziomych) włókien mięśni skroniowych oraz warstwy głębokiej mięśni żwaczy , a także mięśni dna jamy ustnej (gdy ruch ma być wykonany z większą siłą to współdziała mięsień żuchwowo-gnykowy tej samej strony) oraz synergistycznego działania pozostałych mięśni żucia. RUCHY BOCZNE ŻUCHWY powstają w wyniku jednostronnego działania mięśni skrzydłowych bocznych (gdy ruch ma być wykonany z większą siłą to współdziała mięsień żuchwowy tej samej strony) Staw skroniowo-żuchwowy Głowa stawowa (caput mandibule) stanowi przedłużenie szyjki żuchwy. Oba te elementy wchodzą w skład wyrostka kłykciowego żuchwy. Powierzchnia stawowa głowy znajduje się w części przednio-górnej i pokryta jest chrząstka włóknistą, tylna część natomiast nie tworzy powierzchni stawowej i jest pokryta tkanka łączną. Wielkość i kształt głowy żuchwy wykazują duże różnice indywidualne Krążek stawowy (discus articularis) zwany chrząstką śródstawową lub dyskiem, jest położony między dołkiem stawowym a głową żuchwy i wyrównuje różnice w ukształtowaniu ich powierzchni. Dzieli on staw skroniowo-żuchwowy na dwa piętra: górne, w którym odbywają się ruchy poślizgowe dolne, w którym zachodzą ruchy obrotowe Krążek jest zbudowany ze zbitej tkanki łącznej, o kształcie spłaszczonej krwinki czerwonej. Środkowa jego część nie ma nieomal zakończeń nerwowych i naczyń krwionośnych (może dojść do perforacji i piętra mogą się łączyć (warunki niefizjologiczne) Torebka stawowa (capsula articularis) jest przytwierdzona do kości wzdłuż brzegu powierzchni stawowych dołka i guzka stawowego. Przyczepia się ona do dolnej części głowy żuchwy oraz do górnej części je szyjki. Zaokrąglony brzeg krążka jest tak połączony z torebką, że oba piętra stawu są całkowicie od siebie oddzielone. Zarówno przednia jak i tylna część torebki stawowej zawiera głównie luźna tkankę łączną, która umożliwia zwichnięcie głowy bez przerwania torebki (znacznie grubsza torebka jest z tyłu. Włókna mięśnia skrzydłowego bocznego przenikają przez przednio-przyśrodkową cześć i przyczepiają się do dysku (górny brzusiec) i do głowy żuchwy (dolny brzusiec). Czynność obydwu głów przyczepu końcowego mięśnia skrzydłowego bocznego jest ściśle skorelowana, a zaburzenia tej korelacji są uważane za jedna z głównych przyczyn powstania patologicznych objawów akustycznych w stawach. Układ więzadeł torebki pozwala na małe poprzeczne i boczne ruchy żuchwy. Najbogatsze unerwienie wykazuje tylna i boczna cześć torebki. Unerwiona ona jest przez gałązki n. uszno- skroniowego, n. skroniowo-żuchwowego i n. skroniowego. Płyn maziowy - wygładza powierzchnie stawowe, uczestniczy w odżywianiu części stawów pozbawionych naczyń krwionośnych. Cechy różnicujące staw skroniowo-żuchwowy od innych stawów człowieka: 1. Sprzężone działanie obu symetrycznych stawów. 2. Przyczep m. (skrzydłowy boczny) wnikający wprost do jamy stawu. 3. Łącznotkankowa budowa krążków stawowych. 4. Łącznotkankowe pokrycie powierzchni stawowych. Adaptacje i kompensacje w stawie skroniowo-żuchwowych: - współdziałanie proprioceptorów stawu, mięśni i przyzębia w odbieraniu bodźców pozafizjologicznych - proces ten przebiega stale - może mieć charakter czynnościowy - kompensacja mięśniowa - może dochodzić do zmian strukturalnych - żaden proces adaptacyjny nie występuje w sposób izolowany. Starzenie się stawu skroniowo-żuchwowego: Są to zmiany anatomopatologiczne, podobne do zmian w innych stawach. Występują cechy osteoporozy. Powierzchnie stawu ulegają spłaszczeniu. Pojawiają się ośrodki wapnienia w krążku stawowym. Zmiany zależą od stanu ogólnego (układu krążenia, hormonalnego) jak również stanu narządu żucia. Statyka i dynamika żuchwy a układ żuchwy. RUCHY W STAWIE ODBYWAJĄ SIĘ W 3 KIERUNKACH: - ruchy zawiasowe - opuszczanie i unoszenie - ruchy ślizgowe - wysuwanie i cofanie - ruchy żucia - ruchy boczne Rozwieranie szczęk: głowa żuchwy przesuwa się pod szczyt guzka stawowego krążek ślizga się ku przodowi ruch zawiasowy odbywa się pomiędzy nim a głową żuchwy głowa żuchwy przesuwa się wraz z krążkiem stawowym, który jest ciągnięty przez część włókien m. skrzydłowego bocznego. Unoszenie żuchwy: głowa żuchwy przesuwa się ze szczytu na podstawę guzka stawowego - zmniejsza to szerokość rozwarcia j. ustnej o 1/3 dalej następuje poślizg głowy żuchwy ku tyłowi i ruch zawiasowy. Wysunięcie żuchwy do przodu: przy zachowanym uzębieniu jest możliwe dopiero przy uprzednim opuszczeniu żuchwy. Ruch żuchwy do tyłu: zaczyna się od ustawienia siekaczy w pozycji tete a tete i głowa żuchwy wchodzi głębiej w panewkę stawową. Ruchy boczne: po stronie pracującej głowa obraca się w miejscu koło swojej osi pionowej po stronie balansującej - głowa wchodzi na guzek stawowy. Zgryz jest to kontakt zębów szczęki i żuchwy w różnych pozycjach i ruchach czynnościowych żuchwy. Zgryz idealny występuje gdy warunki zgryzowe nie wymagają adaptacji nerwowo- mięśniowej. Obserwuje się wtedy harmonijne zwarcie łuków zębowych, łatwość ruchów żuchwy do przodu i na boki oraz korzystny kierunek działania sił zgryzowych na zęby (przewaga sił pionowych). Zgryz normalny (prawidłowy) - drobne nieprawidłowości są wyrównywane mechanizmami nerwowo-mięśniowymi lub fizjologicznym starciem zębów. Najczęściej ścierają się kły -są największe i najczęściej przeszkadzają w żuciu. Aby stwierdzić czy zgryz jest prawidłowy należy sprawdzić jak zachowują się względem siebie łuki zębowe w: zwarciu centralnym (największa ilość kontaktów międzyzębowych) w pozycji i ruchu bocznym w pozycji i ruchu protruzyjnym Fizjologia zgryzu Cechy zwarcia centralnego przy pełnym uzębieniu: 1. Zęby przednie są wychylone do przodu w stosunku do szczęki - siekacze górne od 5° do 15° a dolne od 0° do 5°. 2. Górne siekacze pokrywają ok. 1/3 wysokości koron dolnych siekaczy a zęby boczne górne pokrywają policzkowe guzki zębów dolnych. 3. Brzegi sieczne dolnych siekaczy kontaktują się z powierzchniami podniebiennymi górnych siekaczy w obrębie zagłębienia poniżej guzka zębowego. 4. Guzek policzkowy przedni pierwszego zęba trzonowego górnego wklinowuje się w przestrzeń między guzkami policzkowymi pierwszego dolnego trzonowca. 5. Każdy ząb styka się z dwoma zębami antagonistycznymi z wyjątkiem siekaczy dolnych przyśrodkowych i zębów mądrości. 6. W zwarciu centralnym powstaje maksymalna liczba punktów zetknięcia się zębów obu szczęk; głowa żuchwy znajduje się w centralnej części dołu stawowego. Parafunkcje , czyli nawyki ruchowe narządu żucia można podzielić na 2 podstawowe rodzaje: parafunkcje zwarciowe, czyli nawykowe zaciskanie zębów i zgrzytanie zębami, czyli zawsze z kontaktem zębów przeciwstawnych. parafunkcje niezwarciowe - to takie nawyki ruchowe, w których nie dochodzi do kontaktów zębów. W obydwu przypadkach działa zarówno czynnik miejscowy jak i psychogenny. Rozpoznanie następuje na podstawie wywiadu oraz charakterystycznych patologicznych starć zębów oraz ubytków klinowych. Badanie czynnościowe narządu żucia: 1. Dokładny wywiad 2. Zbadanie objawów dysfunkcji 3. Analiza patologicznego starcia zębów . 4. Badanie palpacyjne mięśni żucia i mięśni okolicznych 5. Obserwacja swobodnych ruchów żuchwy 6. Badanie stawów skroniowo-żuchwowych 7. Analiza czynnościowa zgryzu 8. Badanie szpary spoczynkowej 9. Ustalenie miejscowych przyczyn parafunkcji niezwarciowych (i zwarciowych) 10. Badania dodatkowe Ad. 2: Objawy kliniczne dysfunkcji mogą być zlokalizowane w poszczególnych "stawach" narządu żucia, a także w mięśniach okolicznych. W stawie zębowo-zębowym: patologiczne starcie zębów; dodatnie testy zwarciowe zaciskania i zgrzytania. W stawie zębowo-zębodołowym: rozchwianie pojedynczych zębów; rozchwianie grupy zębów; przemieszczenie zębów. Ad. 10: I. Badania radiologiczne stawów skroniowo-żuchwowych: 1. zdjęcia przeglądowe (sumacyjne) 2. warstwowe (tomograficzne) 3. kinematograficznie, które stosunkowo rzadko uzupełniane są artrografią. II. Badania elektromiograficzne EMG. Spoczynkowe położenie żuchwy: 1. Żuchwa nie bierze udziału w żadnej czynności. 2. W położeniu tym nie występuje zwarcie łuków zębowych. 3. Jest to pozycja, którą żuchwa przyjmuje mimowolnie. 4. Mięśnie przywodzące i odwodzące znajdują się w równowadze. 5. Żuchwa jest nieznacznie przesunięta ku przodowi w porównaniu z położeniem w zwarciu centralnym. Klinicznym wyrazem spoczynkowego położenia żuchwy jest tzw. szpara spoczynkowa . Przeciętną jej wielkość określa się na 2-3 mm (nie ma kontaktu między zębami). Szpara spoczynkowa pozwala na odciążenie struktur narządu żucia: 1. Kości szczęk 2. Mięśni i więzadeł 3. Ozębnej 4. Stawu skroniowo-żuchwowego. Wielkość szpary spoczynkowej ulega zmianom pod wpływem czynników: Zmniejszających napięcie mięśni (różne pozycje głowy, zmęczenie, sen) W schorzeniach układu stomatognatycznego. Przy zaburzeniach zgryzu, dysfunkcjach, parafunkcjach. Zmienia się również z wiekiem. W zwarciu centralnym żuchwa znajduje się w określonym położeniu pionowym i poziomym, które charakteryzuje się przede wszystkim typowym kontaktem łuków zębowych. W tym położeniu: 1. Zęby stykają się w maksymalnej liczbie punktów. 2. Żuchwa jest najbardziej zbliżona do szczęki. 3. Głowa żuchwy znajduje się w dole stawowym w najwyższym położeniu. 4. Mięśnie przywodzące są w stanie skurczu. Centralne zwarcie i związane z nim położenie żuchwy jest u danej osoby powtarzalne. Jest to możliwe głównie dzięki anatomicznemu kształtowi powierzchni żujących zębów przedtrzonowych i trzonowych i ich ustawieniu w łuku. Położenie żuchwy w zwarciu centralnym określone jest również jako zwarcie nawykowe. Niektórzy autorzy określają nawykowe położenie żuchwy jako nieco doprzednie w stosunku do zwarcia centralnego w granicach 1 mm. Często jest ono nazywane położeniem mięśniowym. W warunkach idealnej okluzji zwarcie centralne oraz położenie mięśniowe są jednakowe. Więzadłowe położenie żuchwy: Jest to położenie żuchwy, przy którym głowy żuchwy znajdują się w pozycji najbardziej dotylnej w dole żuchwowym. Więzadłowe położenie żuchwy nie jest fizjologiczne. Położenie więzadłowe żuchwy ma znaczenie w diagnostyce stosunków żuchwy do szczęki. Sem. II Proporcje głowy do reszty ciała ok. 2 miesiąca ż. płod. – 1/2 u noworodka - 1/4 u dorosłego - 1/8 Układ kostny Kości cz. mózgowej czaszki: 1. Parzyste - ciemieniowa i skroniowa 2. Nieparzyste - czołowa, sitowa, klinowa i potyliczna Kości części twarzowej czaszki 1. Parzyste - szczeka 2. Nieparzyste - żuchwa Zmiany w proporcjach części twarzowej i mózgowej czaszki w rozwoju osobniczym 1. u noworodka część twarzowa stanowi 1/7-1/8 wymiarów głowy 2. u dorosłego zwiększa się do 1/2 -1/3 3. od urodzenia do dojrzałości ciało rośnie szybciej niż głowa Położenie żuchwy w stosunku do szczęki w okresie przed- i pourodzeniowym 1. do 9 tyg. ż. zarodk. - tyłożuchwie zarodkowe (zarodek zgięty) 2. do 12 - 13 tyg. ż. płod. - progenia płodowa 3. (wyprostowanie zarodka umożliwia wysunięcie żuchwy do przodu) 4. do porodu - tyłożuchwie płodowe (szybszy rozwój szczęki niż żuchwy) 5. do 1 r. ż. - tyłożuchwie fizjologiczne Czynniki funkcjonalne odgrywające rolę w rozwoju układu kostnego narządu żucia 1. Układ stawowy 2. Układ nerwowo-mięśniowy 3. Układ zębowy Znaczenie narządu skrzelowego w rozwoju narządu żucia 1. powstaje w ok. 4 tyg. ż. zarodk. i jest strukturą przejściową 2. składa się z parzystych łuków skrzelowych. kieszonek skrzelowych, bruzd oddzielających łuki i błon skrzelowych 3. łuki są pochodzenia mezodermalnego i uczestniczą w tworzeniu mięśni, więzadeł, chrząstek: twarzy, jamy nosowej, ustnej, gardła, krtani 4. kieszonki są endodermalnymi zachyłkami wyściółki pierwotnego gardła, 5. bruzdy - są ektodermalne, a błony powstają w miejscu połączenia nabłonków kieszonki i bruzdy Rozwój jamy ustnej : 1. jamę ustną tworzą dwa pierwsze łuki skrzelowe, będące uwypukleniami części głowowej endodermalnego jelita pierwotnego 2. z I luku skrzelowego (żuchwowego) powstaje wyrostek szczękowy i żuchwowy oraz mięśnie żujące 3. z II luku (gnykowego) powstają mięśnie mimiczne twarzy 4. język powstaje z tkanki mezodermalnej czterech łuków skrzelowych z dwóch parzystych bocznych zgrubień na wewnętrznej powierzchni II łuku skrzelowego 5. w 3 tyg. ż. zarodk. - w cewie pokarmowej wyróżnia się 3 odcinki: głowowy, środkowy oraz ogonowy 6. w 4 tyg. ż. zarodk. - powstaje jama ustna: 1. z odcinka głowowego cewy pokarmowej 2. z wewnętrznego listka zarodkowego (endodermy) 7. zawiązki poszczególnych elementów NŻ pojawiają się w 3 tyg. ż. zarodk. w formie 5 wyrostków (teoria Hisa): 1. czołowego (nosowo-czołowego) 2. parzystych wyrostków: szczękowych i żuchwowych Rozwój kości szczęk 1. żuchwa i szczęka rozwijają się z I łuku skrzelowego 2. z wyrostka szczękowego I łuku skrzelowego powstaje szczęka, kości jarzmowe, kość podniebienna, łuska kości skroniowej 3. z wyrostka żuchwowego I łuku skrzelowego powstaje żuchwa (chrząstka Meckela), młoteczek i kowadełko, mięśnie żujące, m. żuchwowo-gnykowy, przedni brzusiec m. dwubrzuścowego, m. napinacz podniebienia miękkiego, m. napinacz błony bębenkowej, nerwy (V 3 ) Osteogencza szczęki 1. powstaje z górno-tylnego odcinka I luku skrzelowego 2. ok. 5 tyg. ż. zarodk. powstaje środkowa część wargi górnej, środkowa część szczęki (przedszczęka), wał dziąsłowy górny, podniebienie pierwotne (inaczej przedszczękowe) 3. podniebienie pierwotne powstaje z wewnętrznej części przedszczęki i stanowi później przednia, trójkątna część dojrzałego podniebienia twardego 4. do 8 tyg. podniebienie pierwotne jest jedyna istniejącą częścią podniebienia 5. podniebienie pierwotne po skostnieniu utworzy kość przysieczną 6. kostnienie szczęki rozpoczyna się od kości przysiecznej w 7-8 tyg. ż. zarodk. 7. rozwój właściwego podniebienia rozpoczyna się ok. 6 tyg. ż. zarodk. (ustawienie pionowe wyrostków podniebiennych szczęki, rozdzielonych przez język) 8. okres krytyczny w rozwoju podniebienia to 6-8 tydz. 9. od 8 tyg. ż. zarodk. - kostnienie kości podniebiennej (kostnienie szczęki inicjowane w odcinkach bocznych) - ok. 9 tyg. ż. płod. wyrostki podniebienne zmieniają położenie na pionowe, zbliżają się do siebie i zrastają się stopniowo ze sobą oraz z kością przysieczną i przegroda nosa - zrost ten następuje od przodu do tylu, wcześniej u płodów męskich - szew podniebienny jest ośrodkiem aktywnego wzrostu szczęki 10. koniec tworzenia podniebienia wtórnego ma miejsce zależnie od płci - w 12-13 tyg. ż. płod. (oddzielenie jamy ustnej od jamy nosowej, powstanie szwu podniebiennego) 11. w wieku 3 lat szew pomiędzy kością przysieczną a szczęka jest całkowicie otwarty, zaś pełny kościozrost w szwie podniebiennym następuje ok. 12 r. ż. (na 2 lata przed pokwitaniowym skokiem wzrostu długości ciała) 12. kość jarzmowa rozpoczyna proces kostnienia w 8 tyg. życia zarodkowego, następnie łącznie z wyrostkiem jarzmowym kości skroniowej tworzy tzw. luk jarzmowy 13. obecność uzębienia warunkuje przebudowę przez cale życie kości wyrostka zębodołowego Osteogencza żuchwy 1. powstaje z przedniej części I luku skrzelowego 2. początkowo tworzy ją chrząstka Meckela. która całkowite rozmiary osiąga w 6 tyg. ż.zarodk. i zanika w życiu płodowym 3. w 6-7 tyg. życia zarodk. - pierwsze ogniska kostnienia żuchwy 4. obie polowy żuchwy łączą się w 15 tyg. życia płodowego, zaś kościozrost ma miejsce w l r.ż.5. noworodek posiada dwie kości żuchwy 5. najważniejszym ośrodkiem aktywnego wzrostu żuchwy jest chrząstka wyrostka kłykciowego, czynna od 10 do 20 tyg. ż. płod. 6. wzrost żuchwy odbywa się przez współdziałanie: - ośrodka wzrostu w chrząstce wyrostka kłykciowego - procesu nawarstwiania (apozycji) kości na tylnym brzegu gałęzi żuchwy i jej resorpcji w obrębie brzegu przedniego 7. żuchwa - podobnie jak szczęka - rośnie głównie do tylu oraz ku górze, klinicznie obserwuje się jednak jej wzrost potomy tj. ku dołowi i przodowi - wzrost gałęzi żuchwy następuje głównie do tylu przez kostnienie chrząstki wyrostka kłykciowego (kostnienie na podłożu chrzęstnym) - apozycja kości ma też miejsce na wewn. powierzchni gałęzi żuchwy w okolicy kata żuchwy, która rośnie w dół - rozwój bródki - filogenetycznej cechy człowieka rozwijającej się wraz z mowa - następuje w wyniku apozycji kości w obrębie dolnej przedniej części trzonu żuchwy i jednoczesnej resorpcji części żuchwy odpowiadającej okolicy wierzchołkowej dolnego wyrostka zębodołowego: u noworodka bródka jest słabo zaznaczona Mechanizmy wzrostu twarzoczaszki (narządu żucia) 1. Zamiana chrząstki na kość 2. Wzrost w obrębie szwów 3. Wzrost przez nawarstwianie (apozycję) tk. kostnej i jej resorpcję w obrębie brzegu gałęzi żuchwy Zmiany w obrębie żuchwy występujące z wiekiem dotyczą kąta żuchwy oraz wysokości wyrostka zębodołowego Kąt utworzony przez tylny brzeg gałęzi i trzonu żuchwy wynosi: 1. Niemowlęta około 140° 2. Dzieci w wieku 10-12 lat około 129° 3. Dorośli: -kobiety 125° - mężczyźni 121° Wskutek utraty uzębienia następuje zanik kości wyrostka zębodołowego (ryc.), a kanał żuchwowy i otwór bródkowy znajdują się w pobliżu brzegu wyrostka zębodołowego. Zmiany w obrębie zębów związane z wiekiem 1. Ścieranie się guzków na powierzchniach żujących zębów przedtrzonwych i trzonowych oraz brzegów siecznych siekaczy i Idów 2. Zmniejszanie się komór zębów - wytwarzana jest fizjologiczna zębina wtórna 3. Zwężanie się kanałów korzeniowych, czasem naw t do całkowitej ich obliteracji 4. Zmniejszanie się w miazdze ilości komórek, a zwiększanie ilości włókien kolagenowych i srebrochłonnych 5. Zmiana barwy zębów, które ciemnieją Układ zębowy Ludzkie uzębienie cechuje 1. Dwukrotne wyrzynanie (ząbkowanie) - pierwsze uzębienie mleczne i drugie uzębienie stałe 2. Różna budowa anatomiczna poszczególnych grup zębowych przystosowana do czynności związanych z fizjologicznymi procesami narządu żucia. Rozwój układu zębowego 1. w 6 tyg. ż. zarodk, ektoderma wyścielająca jamę ustna zbudowana jest z 2-3 warstw komórek nabłonkowych 2. indukcję podziałów tych komórek wywołuje komórki mezenchymy znajdujące się w okolicy przyszłego wyrostka zębodołowego 3. zgrubienie komórek ektodermy wpukla się w podscielisko mezenchymalne tworząc pierwotną listewką zębową 4. pierwotna listewka zębowa jest pasmem nabłonka leżącym na obwodzie szczęki i żuchwy, z którego powstaną ektodermalne składniki zęba 5. pod koniec 6 tyg. — w pierwotnej listewce powstaje wgłębienie wydzielające listewkę przedsionkową i tworzące później przedsionek jamy ustnej 6. od tego momentu pozostała część pierwotnej listewki nosi nazwę wtórnej listewki zębowej, z której powstaną zawiązki zębów wpierw mlecznych, potem stałych 7. w 7-8 tyg. na przedsionkowych powierzchniach wtórnych listewek zębowych tworzą się zgrubienia zwane pączkami zębowymi (szkliwnymi)) w liczbie odpowiadającej liczbie zębów mlecznych. 8. od 12 tyg. po językowej stronie każdego zawiązka zęba mlecznego powstają paczki stanowiące zawiązki zębów stałych siekaczy i kłów). 9. zawiązki trzonowców stałych rozwijają się ku tyłowi od zawiązków zębów mlecznych w wyniku proliferacji komórek wtórnej listewki zębowej w 18-20 tyg. 10. Stadium czapeczki - powstaje wklęśnięcie w środkowej części paczka, którego wypukłą cześć stanowi nabłonek zewnętrzny, wklęsłą zaś -nabłonek wewnętrzny a wnętrze wpuklenia wypełniane jest komórkami mezenchymy tworzącej brodawkę zębową 11. na obwodzie czapeczki w wyniku podziałów mezenchymy powstaje zaczątek woreczka zębowego Dojrzały narząd szkliwotwórczy ma postać dzwonu. Pojęcie pęcherzyka zębowego obejmuje: I.Narząd szkliwotw. II.Brodawkę zęba III.Woreczek zęba I. Narząd szkliwotwórczy składa się z (1-5): 1. Nabłonka wewnętrznego (szkliwotwórczego) jest zwrócony do brodawki zęba, zbudowany z komórek walcowatych – ameloblastów - rola - tworzenie szkliwa 2. Nabłonka zewnętrznego - jest to jedna warstwa komórek tworząca kosmki wnikające do woreczka zęba i doprowadzające naczyniami krwionośnymi substancje odżywcze 3. Miazgi narządu szkliwotwórczego - wypełnia przestrzeń między obu nabłonkami. rola - pośredniczy w dostarczaniu amyloblastom składników koniecznych do wytworzenia szkliwa 4. Pochewki Hertwiga - pętla nabłonka powstała u podstawy brodawki w miejscu przejścia nabłonka wewnętrznego w nabłonek zewnętrzny rola - formowanie korzenia II Brodawka zębowa - to tkanka łączna w obrębie której wzdłuż błony podstawnej nabłonku wewnętrznego różnicują się i układają komórki zębinotwórcze – odontoblasty . Odontoblasty posiadają włókna długie (Thomesa) w kanalikach zębiny oraz włókna krótkie, łączące między sobą odontoblasty. Funkcja brodawki to indukcja wytwarzania zębiny oraz odżywianie zawiązka zęba (jest miazgą zęba). III. Woreczek zęba (mieszek) – łącznotkank. osłonka zawiązku zęba składająca się z dwóch warstw: 1. Wewnętrzna warstwa - bogatokomórkowa, przylega do zawiązka zęba. 2. Warstwa zewnętrzna - obfita we włókna kolagenowe, odgranicza zawiązek od otoczenia, chroniąc go przed czynnikami szkodliwymi. Elementy woreczka zębowego tworzą cement i ozębną Wyrzynanie zęba (erupcja) jest to fizjologiczny proces polegający na przesuwaniu się zęba z miejsca jego rozwoju w kościach szczęk do jego funkcyjnej pozycji w jamie ustnej Uzębienie mleczne Wyrzynanie uzębienia mlecznego przebiega w 3 etapach: 1. Wrzynają się przyśrodkowe i boczne siekacze 2. Pierwsze zęby trzonowe i kły 3. Drugie zęby trzonowe Wyrżnięcie się zęba nie jest równoznaczne z zakończeniem jego rozwoju. Korzeń wyrzynającego się zęba rozwija się nadal, co trwa przeciętnie 1-4 lat. „Życie" zęba mlecznego obejmuje 3 okresy: 1. Formowania się korzeni 2. Całkowitego ukształtowania się korzeni 3. Resorpcji korzeni Resorpcja korzeni zębów mlecznych 1. Jest procesem fizjologicznym, 2. Rozpoczyna się przeciętnie 2-4 lat przed wyrżnięciem odpowiednich zębów stałych, 3. Przebiega w postaci zatokowej i/lub linijnej 4. Procesy resorpcji przeplatają procesy odnowy 5. Procesom resorpcji towarzyszą zmiany w sieczne w miazdze zęba Uzębienie stałe - Wyrzynanie zębów stałych poprzedza resorpcja korzeni zębów mlecznych oraz kości wyrostka zębodołowego Funkcje zębów: Siekacze - odcinają kęsy pokarmów Kły - służą do rozrywania pokarmów Przedtrzonowce - miażdżenie i wyciskanie soków z pokarmów Trzonowce - rozdrabnianie i rozcieranie pokarmu Znaczenie związków fluoru w stomatologii: 1. rozwój tkanek zęba 2. proces próchnicowy Rozwój szkliwa (amelogeneza): 1. postacie morfologiczne narządu szkliwotwórczego: -pączek -czapeczka -dzwon 2. funkcje narządu szkliwotwórczego: - tworzenie szkliwa i formowanie korony - pobudzanie rozwoju zębiny - tworzenie korzenia Oddziaływanie związków fluoru na tkanki twarde zęba jest możliwe: 1. przed wyrżnięciem się zęba (faza przederupcyjna) • w okresie formowania się szkliwa • w okresie dojrzewania szkliwa 2. po wyrżnięciu się zęba (faza poerupcyjna) • w okresie dojrzewania poerupcyjnego szkliwa • po osiągnięciu pełnej dojrzałości szkliwa Działanie związków fluoru może odbywać się na drodze: endogennej i egzogennej Okres dojrzewania szkliwa: 1. jest okresem najwrażliwszym na działanie fluorków obecnych w płynie tkankowym 2 .przy optymalnym dostarczaniu fluorków w powierzchownej warstwie szkliwa odkłada się około 900 p. p m fluorków (stężenie fluorków zmniejszające podatność zębów stałych na próchnicę) 3. może zostać zaburzony przez ponadoptymalne stężenia fluorków 4. dla zębów stałych przednich przypada na 3-4 rok życia Okres pełnej dojrzałości szkliwa: 1. zwykle przypada na około 25 rok życia 2. cechuje się maksymalna odpornością szkliwa na czynniki próchnicotwórcze 3. kryterium dojrzałości szkliwa jest osiągnięcie w jego powierzchowne] warstwie stężenia fluorków rzędu 1000 p.p.m. Rola związków fluoru w fazie przederupcyjnej : 1. katalizowanie procesu powstawania apatytów szkliwa 2. zwiększanie odporności szkliwa zawiązków zębów na działanie kwasów 3. wpływ na morfologię zębów Kierunki działania fluorków w fazie poerupcyjnej: 1. powstawanie fluoroapatytów 2. wpływ na metabolizm płytki bakteryjnej: blokowanie enolazy, działanie bakteriobójcze; zmniejszanie produkcji polisacharydów pozakomórkowych - ograniczanie syntezy polisacharydów wewnątrzkomórkowych 3. hamowanie demineralizacji 4. stymulowanie remineralizacji wczesnych zmian próchnicowych 5. zmniejszanie adhezji bakterii do powierzchni szkliwa Fluoroza zębów (łac. fluorosis) czyli szkliwo plamkowe (ang. mottied enamel): 1. jest zaburzeniem rozwojowym szkliwa wynikającym z przewlekłej ekspozycji organizmu na ponadoptymalne stężenia fluorków przyjmowanych endogennie 2. może powstać wyłącznie w okresie tworzenia się szkliwa lub/i jego dojrzewania 3. częściej dotyczy zębów stałych niż mlecznych Czynniki ryzyka powstania fluorozy: 1. ponadoptymalne stężenie fluorków w wodzie pitnej 2. nadmierne ilości fluorków dostarczane z dietą 3. nieuzasadniona lub nieodpowiednia suplementacja Objawy kliniczne fluorozy 1. widoczne po osuszeniu zęba delikatne, białe prążki lub „zjawisko śnieżnej czapeczki" 2. nieprzezierne. białe prążki widoczne bez osuszania zęba 3. nieregularne. dobrze odgraniczone plamy 4. zęby kredowe, defekty powierzchownej warstwy szkliwa 5. dołki o horyzontalnym przebiegu, obręcze, obszary „skorodowane", poerupcyjne przebarwienia szkliwa 6. całkowita utrata zewnętrznej pokrywy szkliwa z uwidocznieniem słabo zmineralizowanej i porowatej warstwy podpowierzchownej 7. znaczne zaburzenia morfologii zębów Ciężka postać fluorozy: - utrata szkliwa na znacznym obszarze - zachowane szkliwo okolicy szyjki zęba jest nieprzezierne Rola jonów wapniowych: - składnik tkanki kostnej i zębów - udział w krzepnięciu krwi - wpływ na pobudliwość nerwów - udział w skurczu mięśni szkieletowych, gładkich oraz mięśnia sercowego - uszczelnianie śródbłonka naczyń - zagęszczanie i zakwaszanie moczu Homeostaza wapnia w osoczu jest regulowana hormonalnie przez: - parathormon (PTH) - kalcytoninę (CT) - 1,25 dihydroksycholekalcyferol (witamina D3) Parathormon (PTH) 1. budowa: polipeptydowa 2. miejsce syntezy: przytarczyce, nerka 3. bodziec do uwalniania: hipokalcemia lub hiperfosfatemia 4. narządy docelowe: jelito, nerka, kość 5. efekt działania: 1. zwiększenie kalcemii - zmniejszenie fosfatemii 2. jelito: zwiększa absorpcję Ca2+ z jego światła 3. nerka: zwiększa resorpcję zwrotną Ca2+ - zwiększa fosfaturię - zwiększa syntezę aktywnej witaminy D3 4. kość: zwiększa aktywność osteoklastów (resorpcji kości) Kalcytonina (CT) 1. budowa peptydowa 2. miejsce syntezy: komórki C tarczycy 3. bodziec do uwalniania: hiperkalcemia 4. narząd docelowy: nerka, kość 5. efekt działania: - zmniejszenie kalcemii - zmniejszenie fosfatemii - nerka: zwiększa kalciurię - kość: hamuje aktywność osteoklastów (osteolizę), zwiększa odkładanie Ca2+ w kościach (stosowana w terapii osteoporozy) 1,25 di OH cholekalcyferol (aktywna witamina D3) 1. budowa: pochodna steroidowa 2. miejsce syntezy: nerka 3. narząd docelowy: jelito, nerka, kość 4. efekt działania: - zwiększenie kalcemii - zwiększenie fosfatemii - jelito: zwiększa absorbcję Ca2+ z jego swiatła1 - nerka: zwiekszsa resorbcje zwrotna Ca2+ - kość: uwrażliwia kości na działanie PTH ; zwiększa uwalnianie Ca2+ i PO4 3- z kości Krzywica (łac. rhachitis. ang. rickets): 1. niedoborowa 2. witamino D-oporna hipofosfatemiczna (przewlekła moczówka Fanconiego) 3. hiperfosfatemiczna 4. rzekomoniedoborowa (krzywica witamino D-zależna) Krzywica niedoborowa: bezpośrednią przyczyną jest niedobór witaminy D 3 spowodowany: 1. niedostateczną jej podażą w diecie 2. niedostateczną jej syntezą (przewlekła niewydolność nerek lub wątroby, brak ekspozycji na światło słoneczne) 3. niedostatecznym jej wchłanianiem z przewodu pokarmowego (choroby jelit, niedobór żółci) 4. jej utratą z organizmu (enteropatie, nefropatie) • wtórnie do awitaminozy ma miejsce zaburzenie metabolizmu wapnia i fosforu oraz ich niedobór |
Menu
|