|
Nie obrażaj więc mojej inteligencji poprzez czynione na pokaz zaniżanie własnej.
RODZAJE CHORÓB UWARUNKOWANYCH GENETYCZNIE
1. Aberracje chromosomowe – choroby spowodowane mutacjami genomowymi – zmianami w liczbie b d strukturze chromosomów (0,6% noworodków rodzi si z aberracja chromosomowa o znaczeniu klinicznym) 2. Choroby jednogenowe (monogenowe) – choroby spowodowane mutacjami pojedynczych genów (dotycz 2,2% populacji – najwi ksza ró norodno kliniczna, kilka tysi cy ró nych chorób) 3. Choroby uwarunkowane wieloczynnikowo (kompleksowo) - choroby, które s wynikiem zarówno predyspozycji genetycznych (zmienno ci genow ) , jak i czynnikami rodowiskowymi. Nadci nienie t tnicze 10% populacji Mia d yca wysoki % Łuszczyca 1-2% populacji Skaza atopowa 25% Schizofrenia 1% Choroba maniakalno-depresyjna 1-2% Go ciec przewlekły post puj cy 1% Choroba Alzheimera 5-10% Cukrzyca insulinoniezale na 3-7% (osób dorosłych) Nowotwory 25% 4. Choroby mitochondrialne – spowodowane mutacjami w genomie mitochondrialnym; dziedziczone w linii e skiej (po matce). Defekty objawiaj si nieprawidłowym funkcjonowaniem i anomaliami struktury mitochondriów, szczególnie w tkankach o wysokim zapotrzebowaniu na energi np. w mi niach szkieletowych, mózgu, sercu, siatkówce. WYKRE LANIE I ANALIZA RODOWODU Rodowód – graficzne przedstawienie wywiadu rodzinnego, pozwalaj ce na cało ciowy przegl d obci enia rodziny poszczególnymi chorobami i ich trybu dziedziczenia. 1. Rodowód wykre lamy podczas pierwszej wizyty pacjenta w poradni genetycznej. 2. Wykre lanie i analiza rodowodu dotyczy ka dego rozpatrywanego przypadku, niezale nie od podejrzewanej etiologii choroby. 3. Rodowód jest podstaw ustalenia trybu dziedziczenia. 4. Umo liwia okre lenie ryzyka genetycznego powtórzenia si choroby. Ogólne zasady konstrukcji rodowodu: 1. Linie ł cz ce ze sob poszczególnych członków rodziny powinny by proste i do siebie prostopadłe (poza bli ni tami). 2. Wszystkie symbole oznaczaj ce osoby tworz ce jedno pokolenie powinny znajdowa si na jednym poziomie. 3. Osoby b d ce rodze stwem powinny by zaznaczone w rodowodzie w porz dku chronologicznym, tzn. od najstarszego po stronie lewej do najmłodszego po stronie prawej. 4. Pokolenia numerowane s cyframi rzymskimi od najstarszego do najmłodszego, za poszczególne osoby w pokoleniu – cyframi arabskimi od lewej do prawej. DZIEDZICZENIE JEDNOGENOWE ¶ Autosomalne dominuj ce ¶ Autosomalne recesywne ¶ Sprz one z płci recesywne ¶ Sprz one z płci dominuj ce Ogólne zasady dziedziczenia jednogenowego 1. Geny wyst puj parami – jeden dziedziczymy od ojca, drugi od matki. 2. Geny jednej pary mog wyst powa w ró nych odmianach (allele), które funkcjonuj w sposób dominuj cy lub recesywny (geny dominuj ce/geny recesywne). 3. W czasie mejozy allele ulegaj segregacji pomi dzy gametami w ten sposób, e ka da gameta otrzymuje jeden gen z pary (gamety s haploidalne). 4. Allele ró nych loci segreguj si niezale nie. 5. Heterozygota to osoba posiadaj ca dwa ró ne allele jednej pary genów w tym samym locus. 6. Homozygota to osoba posiadaj ca dwa takie same allele jednej pary genów w tym samym locus. Dziedziczenie autosomalne dominuj ce 1. Choroba ujawnia si ju u heterozygot z jednym nieprawidłowym allelem (drugi allel z pary jest prawidłowy). 2. Homozygoty dominuj ce, które posiadaj oba zmutowane geny jednej pary wyst puj bardzo rzadko – bardzo ci ka lub miertelna posta choroby. 3. Nieprawidłowy allel znajduje si na chromosomach autosomalnych. 4. Ryzyko zachorowania jest takie samo dla obu płci. 5. Prawdopodobie stwo (ryzyko) przekazania choroby przez osob chor (heterozygot ) potomstwu przy ka dej ci y wynosi 50% (przy zało eniu, e partner jest zdrowy). 6. Ryzyko przekazania choroby jest stałe i nie zale y od liczby posiadanych ju zdrowych lub chorych dzieci. Rodzice Gamety Potomstwo Chore Zdrowe Rodowód - przykład Je li rodzice osoby chorej s zdrowi, jego choroba nast piła wskutek nowej mutacji w komórce rozrodczej którego z rodziców. Nie ma wówczas podwy szonego ryzyka, e kolejne dziecko tej pary b dzie chore!! Zjawiska utrudniaj ce okre lenie sposobu dziedziczenia i obliczenie ryzyka genetycznego: · Niepełna penetracja : u niektórych osób choroba nie ujawnia si mimo obecno ci zmutowanego genu (dla wielu znanych chorób autosomalnych dominuj cych okre lono wysoko penetracji). · Zmienna ekspresja: u osób, które maj ten sam zmutowany gen obserwuje si ró ne nasilenie objawów chorobowych, nawet w ród członków tej samej rodziny. · Pó ne wyst pienie pierwszych objawów choroby (w niektórych chorobach dziedzicz cych si AD). · Mozaikowo gonadalna : mutacja wyst puje tylko w gonadach – taka osoba jest zdrowa, ale ma podwy szone ryzyko urodzenia dziecka chorego. Choroby dziedzicz ce si w sposób autosomalny dominuj cy: - rodzinna hipercholesterolemia - torbielowato nerek u dorosłych - pl sawica Huntingtona - sferocytoza wrodzona - zespół Marfana - achondroplazja - nerofibromatoza Dziedziczenie autosomalne recesywne 1. Choroba ujawnia si u homozygot pod wzgl dem zmutowanego genu. 2. Heterozygoty z jednym nieprawidłowym genem s zdrowymi nosicielami!! 3. Prawdopodobie stwo wyst pienia choroby recesywnej jest takie samo dla obu płci. 4. Je li oboje rodzice s heterozygotycznymi nosicielami maja 25% ryzyka urodzenia dziecka chorego (przy ka dej ci y) – pojawienie si choroby w rodzinie jest zwi zane z nosicielstwem rodziców. 5. Osoba chora (homozygota) przekazuje zmutowany gen wszystkim swoim dzieciom, a wi c wszystkie jej dzieci b d nosicielami (przy zało eniu, e partner jest osoba zdrow ). 6. Zdrowe rodze stwo osoby chorej ma 66% ryzyka, e jest heterozygotycznym nosicielem. 7. W przypadku mał e stwa krewniaczego (partnerzy s spokrewnieni, np. kuzynostwo) ryzyko urodzenia dziecka z choroba autosomaln recesywn wzrasta. Rodzice Gamety Potomstwo Zdrowi Nosiciele Chorzy Rodowód - przykład Choroby dziedziczone autosomalnie recesywnie: - mukowiscydoza - fenyloketonuria - rdzeniowy zanik mi ni - głuchota wrodzona - niedokrwisto sierpowatokrwinkowa - galaktozemia - albinizm Dziedziczenie recesywne sprz one z chromosomem X 1. Choruj m czy ni, posiadaj cy chromosom X ze zmutowanym genem, który otrzymuj od matek nosicielek (heterozygot). 2. Kobiety (heterozygoty) nosicielki mutacji genowej, nie wykazuj cech choroby. 3. Nie wyst puje dziedziczenie z ojca na syna. |
Menu
|