władza w pol, wos, polityka

Relacje pomiêdzy organami władzy pañstwowej w Polskim systemie rz±dów
Relacje pomiêdzy organami władzy pañstwowej w Polskim systemie rz±dów
Wstêp
Zgodnie z tre¶ci± art. 10 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku ...Ustrój
Rzeczypospolitej Polskiej opiera siê na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy
wykonawczej i władzy s±downiczej. Nadto zgodnie z ustêpem drugim opisywanego artykułu ...Władzê
wykonawcz± sprawuj± Sejm i Senat, władzê wykonawcz± Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada
Ministrów a władzê s±downicz± s±dy i trybunały. System rz±dów w Polsce oparty jest zatem na zasadzie
podziału władz. Celowo nie u¿yto nazwy trójpodziału władz, gdy¿ koncepcja Monteskiusza nie znalazła
zastosowania w omawianej ustawie zasadniczej. Na płaszczy¼nie Konstytucji z 1997 r. istniej± bowiem
inne instytucje, których nie zalicza siê do podziału władzy opisanego w art. 10. Instytucje te posiadaj±
swoiste kompetencje i balansuj± pomiêdzy trzema władzami. Mo¿na do nich zaliczyæ m.in. Najwy¿sz±
Izbê Kontroli (NIK), Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO), Krajow± Radê Radiofonii i Telewizji (KRRiT)
czy Krajow± Radê S±downicz± (KRS) etc.
Wracaj±c do zagadnienia klasycznego podziału władz z art. 10 nale¿y zauwa¿yæ, ¿e ustawodawca
obdarza opisane organy kompetencjami w taki sposób, ¿e zabieg ten stanowi emanacjê koncepcji
współdziałania władz w ramach systemu hamulców i równowagi (z ang. check and balance system).
Balans pomiêdzy organami władzy z jednej strony optymalizuje działania tych¿e z drugiej przes±dza o
parlamentarnym systemie rz±dów w Polsce z pewnymi modyfikacjami zmierzaj±cymi w kierunku
systemu prezydenckiego. Przes±dza to o zało¿eniu ustawodawcy, który nie chciał nadaæ ¿adnej z władz
charakteru dominuj±cego.
Relacje pomiêdzy organami władzy pañstwowej najlepiej rozpatrywaæ na płaszczy¼nie kompetencyjnej
odnosz±c siê po kolei do ka¿dego z organów wymienionych w art. 10 ust. 2 Konstytucji.
Organy władzy ustawodawczej
a. Sejm
Sejm jest autonomicznym, kadencyjnym (4 lata), kolegialnym (460 posłów) i wybieralnym organem
władzy ustawodawczej. Działa permanentnie obraduj±c na posiedzeniach zwoływanych przez Marszałka
Sejmu. Pełni trzy zasadnicze funkcje: ustawodawcz±, kontroln± i kreacyjn±. Zale¿no¶ci pomiêdzy
pozostały organami władzy pañstwowej obrazujê nade wszystko dwie ostatnie funkcje.
Funkcja kontrolna ł±czy siê z zale¿no¶ciami pomiêdzy Parlamentem a Rad± Ministrów (RM). Parlament
uczestniczy w powoływaniu Rady a w trakcie jej działania ma wpływ na jej skład personalny za pomoc±
instytucji wotum nieufno¶ci. Grupa minimum 69 posłów mo¿e zgłosiæ wniosek o odwołanie danego
ministra. Je¶li po zasiêgniêciu opinii odpowiedniej komisji za wnioskiem opowie siê wiêkszo¶æ min. 231
posłów (wiêkszo¶æ kwalifikowana) prezydent ma obowi±zek odwołaæ danego ministra. Nastêpny wniosek
nie mo¿e zostaæ zło¿ony wcze¶niej ni¿ przed upływem 3 miesiêcy chyba ¿e wyst±pi z nim grupa 115
posłów. Istnieje tak¿e mo¿liwo¶æ odwołania całego składu gabinetu (konstruktywne wotum zaufania). Do
takiego wniosku wystarczy grupa 46 posłów, z tym ¿e w jego tre¶ci nale¿y zamie¶ci nazwisko nowego
premiera, który powoła nowy gabinet.
Posłowie (tak¿e ka¿dy z osobna) mog± nadto ¿±daæ od konkretnego ministra udzielenia informacji na
dany temat czy przedstawienia sprawozdania z danej sprawy podlegaj±cej pod resort danego ministra.
Komisje sejmowe kieruj± do ministrów dezyderaty, opinie lub rezolucje. Zró¿nicowanie tych¿e nie jest a¿
tak istotne by po¶wiêcaæ mu wiêcej uwagi.
http://www.wos.net.pl
Utworzono 28 April, 2011, 10:43
Kreator PDF
 W ramach szczególnych procedur kontrolnych nale¿y wymieniæ procedury interpelacyjne, kontrolê
bud¿etu oraz prawo do tworzenia komisji ¶ledczych. Interpelacje s± indywidualnymi wyst±pieniami
kierowanymi do Prezesa Rady Ministrów lub członków Rady Ministrów. Odpowiedzi na nie nale¿y udzieliæ
w ci±gu 21 dni i to na pi¶mie. W ramach kontroli bud¿etu Rada Ministrów w ci±gu 5-ciu miesiêcy od
zakoñczenia roku bud¿etowego ma obowi±zek przedstawienia Sejmowi sprawozdania z wykonania
bud¿etu z minionego roku oraz informacji o stanie zadłu¿enia pañstwa. Po zasiêgniêciu opinii NIK i po
pracach Komisji Finansów Publicznych Sejm w ci±gu 90 dni udziela Radzie Ministrów absolutorium (art.
226 ust. 2 Konstytucji). W razie nie udzielanie absolutorium rz±d powinien podaæ siê do dymisji.
Na mocy art. 111 Konstytucji i ustawy z dnia 21.01.1999 r. o sejmowej komisji ¶ledczej Sejm ma prawo
powoływaæ i okre¶laæ zakres uprawnieñ komisji ¶ledczej. W jej skład wchodzi 11 przedstawicieli
wszystkich stronnictw obecnych w Izbie ni¿szej. Komisja posiada uprawnienia prokuratorskie, ma prawo
wystêpowania do Prokuratora Generalnego i dokonywania przesłuchañ. Mo¿e wyst±piæ z wnioskiem do
Trybunału Stanu o postawienie danej osoby przed jego obliczem.
Sejm kontroluje tak¿e działalno¶æ samorz±du terytorialnego (ma prawo rozwi±zania zarz±du
województwa), Rady Polityki Pieniê¿nej (przyjmowanie sprawozdania z wykonania zało¿eñ polityki
pieniê¿nej), NIK (przyjmowanie sprawozdania z działalno¶ci), KRRiT czy RPO (prawo odwołania
Rzecznika).
Funkcja kreacyjna Sejmu, choæ wyra¿ona w art. 95 Konstytucji, nie została sprecyzowana. Kompetencje
Sejmu do personalnego obsadzania stanowisk oraz zdjêcia ze stanowiska nadaj± mu osobne przepisy
Konstytucji:
" Art. 131 ust. 2 pkt. 4 i art. 145 Konstytucji - prawo do znoszenia z urzêdu Prezydenta niezdolnego do
pełnienia funkcji. Sejm działa wówczas wraz z Senatem jako Zgromadzenie Narodowe. Tak¿e przed nim
nastêpuje zaprzysiê¿enie nowego prezydenta (art. 130 Konstytucji),
" Art. 154 i n. oraz 158 Konstytucji - wpływ na skład osobowy Rady Ministrów jako cało¶ci,
" Art. 161 Konstytucji - prawo do indywidualnych zmian poszczególnych ministrów,
" Art. 194 ust. 1 Konstytucji - powoływanie pełnego składu Trybunału Konstytucyjnego,
" Art. 199 ust. 1 Konstytucji - powoływanie pełnego składu Trybunału Stanu z wyj±tkiem
przewodnicz±cego, którym z mocy ustawy jest I Prezes S±du Najwy¿szego,
" Art. 205 ust. 1 Konstytucji - powoływanie Prezesa NIK za zgod± Senatu,
" Art. 209 ust. 1 Konstytucji - powoływanie RPO za zgod± Senatu,
" Ustawa z 06.01.2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka- powoływanie RPDz za zgod± Senatu,
" Art. 214 ust. 1 Konstytucji - powoływanie dwóch członków KRRiT,
" Art. 227 ust. 5 Konstytucji - powoływanie Prezesa Narodowego banku Polskiego (NBP),
" Art. 227 ust. 5 Konstytucji - powoływanie 1/3 składu Rady Polityki Pieniê¿nej (RPP),
" Art. 187 ust. 1 Konstytucji - powoływanie 4 członków Krajowej Rady S±downiczej.
W stosunku do czê¶ci wymienionych wy¿ej organów Sejm posiada specjalne uprawnienia o charakterze
http://www.wos.net.pl
Kreator PDF
Utworzono 28 April, 2011, 10:43
 nadzorczym. Nie dotycz± one Prezesa NBP (który odpowiada tylko przed Trybunałem Stanu) a sam Bank
cieszy siê niezale¿no¶ci± ustrojow± oraz członków TS i TK. Przed Sejmem odpowiada jednak RPO
(przedstawianie sprawozdañ, mo¿no¶æ dymisji), RPDz, KRRiT (przedstawianie sprawozdañ, mo¿no¶æ
odwołania) czy NIK (sprawozdanie z corocznej działalno¶ci, podejmowanie kontroli na zlecenie Sejmu
etc.).
b. Senat
Zbli¿one do kompetencji Sejmu pozostaj± uprawnienia Senatu. Ta autonomiczna, kolegialna (100
senatorów) instytucja, której kadencja sprzê¿ona jest z kadencj± Sejmu. Dlatego te¿ zakoñczenie prac
izby ni¿szej implikuje w ka¿dym wypadku rozwi±zanie Senatu. Izba wy¿sza jest nadto mocno
ograniczona w uprawnieniach w stosunku do Sejmu. Jej uprawnienia kontrolne sprowadzaj± siê do
nieformalnych o¶wiadczeñ senatorskich. W trakcie procedury ustawodawczej ma prawo nanie¶æ swoje
poprawki, które podgalaj± jednak głosowania Sejmu. Senat nie nadzoruje Rady Ministrów ani organów
władzy wykraczaj±cych poza klasyczny trójpodział władz. Wyra¿a jednak zgodê na obsadzenie
stanowisk: Prezesa NIK, RPO i RPDz. Wskazuje nadto jednego członka KRRiT, 1/3 składu RPP i dwóch
członków KRS. Nic dziwnego, ¿e Senat jest w doktrynie nazywany izb± ułomn±, niepełn± lub izb±
refleksji.
Organy władzy wykonawczej
a. Prezydent
Prezydent RP jest organem kadencyjnym (5 lat), jednoosobowym wybieralnym. Pełni on funkcjê arbitra
pomiêdzy trzema władzami, choæ nie pozostaje w stosunku do nich neutralny. Zarazem nie nale¿y go
uto¿samiaæ stricte z organem władzy wykonawczej, gdy¿ posiada szereg praw zwi±zanych z legislatyw± i
s±downictwem.
Uprawnienia prezydenta mo¿na podzieliæ na te zwi±zane z Rad± Ministrów i te stanowi±ce prerogatywy
prezydenta. Prerogatywy, czyli wył±czne uprawnienia głowy pañstwa, do których nie potrzebuje on
kontrasygnaty (podpisu premiera lub wła¶ciwego ministra) stanowi± wyznacznik zakresu władzy
prezydenta. Ich katalog zawarty został w art. 144 ust. 3 pkt. 1 - 30. Pozostałe akty, jak np.
rozporz±dzenia, wprowadzenie stanu wyj±tkowego, wyst±pienie z wnioskiem do TK etc. musz± zostaæ
obarczone stosownym podpisem członka Rady Ministrów. Stwarza to szczególn± zale¿no¶æ pomiêdzy
Prezydentem a RM. Działania głowy pañstwa s± ograniczone przez rz±d, który jednak powoływany jest
przez Prezydenta (przy udziale Sejmu). Zale¿no¶æ ta nie została szczegółowo opisana w ustawie
zasadniczej co mo¿e stwarzaæ konflikty pomiêdzy Prezesem RM a Prezydentem . Warto wspomnieæ, ¿e
Prezydent przyjmuje równie¿ dymisjê premiera oraz przewodniczy posiedzeniom Rady Gabinetowej (RM
+ Prezydent), która jednak nie posiada uprawnieñ Rady Ministrów.
Jak zostało ju¿ wspomniane Konstytucja rozci±ga uprawnienia Prezydenta na wszystkie postacie władzy
wg art. 10 Konstytucji. W odniesieniu do Parlamentu, Prezydent zarz±dza wybory i zwołuje pierwsze
posiedzenie izb. W trakcie procedury ustawodawczej mo¿e hamowaæ działania Parlamentu za pomoc±
instytucji veta zawieszaj±cego. Ustawy budz±ce jego w±tpliwo¶ci mog± zostaæ przedstawione
Trybunałowi Konstytucyjnemu. Najwa¿niejsze jest jednak prawo Prezydenta do rozwi±zania izb. Z
władzy tej głowa pañstwa mo¿e skorzystaæ tylko w dwóch wypadkach:
" Art. 155 Konstytucji - obligatoryjnie, je¶li Parlament nie wybierze Rady Ministrów w toku trój-etapowej
procedury,
" Art. 225 Konstytucji - fakultatywnie, je¶li w ci±gu czterech miesiêcy od zło¿enia projektu ustawy
bud¿etowej, Parlament nie jest w stanie uchwaliæ bud¿etu na przyszły rok.
Wobec władzy s±downiczej Prezydent otrzymał takie kompetencje jak: prawo łaski (niwecz±ce w
praktyce orzeczenia s±dów z wyj±tkiem wyroków Trybunału Stanu), prawo do kreacji osobowej sêdziów
(z wyj±tkiem TK i TS, których powołuje Sejm) w tym I-ego Prezesa S±du Najwy¿szego oraz Prezesa
Naczelnego S±du Administracyjnego. Prezydent ustala równie¿ wysoko¶æ wynagrodzeñ sêdziowskich.
http://www.wos.net.pl
Kreator PDF
Utworzono 28 April, 2011, 10:43
 Nadto wyznacza równie¿ 1/3 składu RPP, jednego członka KRS, dwóch członków KRRiT oraz wszystkich
ambasadorów.
W zakresie obronno¶ci i bezpieczeñstwa pañstwa Prezydent: powołuje Radê Bezpieczeñstwa
Narodowego, Szefa Sztabu Generalnego i dowódców sił zbrojnych oraz Naczelnego Dowódcê Sił
Zbrojnych. Nadaje równie¿ pierwsze stopnie oficerskie i stopnie generalskie. Zgodnie z brzmieniem
ustawy zasadniczej jest bowiem zwierzchnikiem Sił Zbrojnych i dlatego wydziera Sejmowi władzê
nad organami władzy zwi±zanym z wojskowo¶ci±. Dzieli jednak czê¶æ uprawnieñ z ministrem obrony
narodowej (opisane w tym akapicie uprawnienia wymagaj± bowiem kontrasygnaty).
b. Rada Ministrów
Rada Ministrów jest równorzêdnym (w zało¿eniu) z Prezydentem organem władzy wykonawczej, choæ
podporz±dkowanym Sejmowi. Oprócz odpowiedzialno¶ci politycznej całego składu RM, odpowiedzialno¶ci
indywidualnej podlegaj± tak¿e ministrowie z osobna. Za delikty konstytucyjne ka¿dy z nich mo¿e tak¿e
odpowiadaæ przed Trybunałem Stanu. Rada Ministrów jest organem kolegialnym, bardzo rozbudowanym,
ale i wypełniaj±cym mnóstwo obowi±zków. Na szczeblu rz±dowym spiêta zostaje cała administracja
kraju. Dlatego te¿ to Radzie Ministrów, ustawodawca powierzył domniemanie kompetencji, opisane w
art. 146 ust. 2 Konstytucji. Ponad to na czele Rady Ministrów stoi Prezes (zwany równie¿ premierem) a
nie Prezydent (jak w modelu prezydenckim). Oprócz kompetencji zwi±zanych z przewodnictwem
gabinetu, premier posiada własne kompetencje (np. nadzór nad samorz±dem terytorialnym,
zwierzchnictwo nad zatrudnionymi w administracji rz±dowej etc.)
Zale¿no¶æ pomiêdzy RM a Prezydentem i Sejmem uwidacznia siê zwłaszcza w trakcie procedury
powoływania Rady (art. 154 - 155 Konstytucji). Procedura ta przebiega trój-etapowo i mo¿e siê
zakoñczyæ na ka¿dym z trzech stadiów. W pierwszym ruchu Prezydent desygnuje premiera w dniu
przyjêcia dymisji poprzedniego gabinetu. Premier kompletuje skład organu (za zgod± Prezydenta) i
przedstawia Sejmowi expose. Sejm udziela gabinetowi wotum zaufania bezwzglêdn± wiêkszo¶ci± głosów.
Powstaje wówczas silny rz±d nazywany prezydencko - parlamentarnym. Je¶li skład RM nie zostanie
przyjêty przystêpuje siê do drugiego etapu. W tym wypadku kandydata na premiera wybiera Sejm (
propozycje osobowe mog± zgłaszaæ grupy 46 posłów) bezwzglêdn± wiêkszo¶ci± głosów. Nowy premier
kompletuje skład gabinetu i przedstawia Sejmowi expose. Je¶li udzielone zostanie mu wotum zaufania
(bezwzglêdn± wiêkszo¶ci± głosów) to Prezydent powołuje Radê Ministrów w tym składzie. Je¶li nie
przechodzi siê do trzeciego etapu. W tym wypadku kandydata na Prezesa RM znów wybiera Prezydent.
Nic nie stoi na przeszkodzie, aby była to osoba z pierwszego etapu. Premier zostaje zaprzysiê¿ony,
kompletuje gabinet i wygłasza expose. Je¶li nie otrzyma wotum zaufania, tym razem wyra¿onego zwykł±
wiêkszo¶ci± głosów, Prezydent ma obowi±zek rozwi±zaæ Parlament i zarz±dziæ nowe wybory.
Z dotychczasowych rozwa¿añ wynika, ¿e Rada Ministrów, choæ posiadaj±ca siln± pozycjê, jest ¶ci¶le
zwi±zana z Prezydentem i Sejmem, przed którym odpowiada za swoje działania. Pozycja gabinetu jest o
tyle niepewna, ¿e zawsze mo¿e byæ on rozwi±zany zgodnie z procedur± wotum nieufno¶ci. Z kolei
Prezydent pełni szczególn± rolê w powoływaniu rz±du. Zarazem Rada Ministrów kontroluje działania
prezydenta za pomoc± instytucji kontrasygnaty. Całokształt tych zale¿no¶ci wy¶mienicie ¶wiadczy o
przemy¶lanej strukturze systemu hamulców i równowagi.
Organy władzy s±downiczej
a. S±dy
Na podstawie art. 173 Konstytucji organami władzy s±downiczej s± s±dy i trybunały, które stanowi±
niezale¿n± i odrêbn± władzê. O ile władza ustawodawcza i wykonawcza zostały ze sob± poł±czone o tyle
s±downictwo trzyma siê nieco na uboczu. Jest to wynikiem zało¿enia, ¿e w formułowaniu orzeczeñ
s±dy i trybunały powinny byæ wolne od politycznych powi±zañ.
Zgodnie z art. 175 Konstytucji ...Wymiar sprawiedliwo¶ci w Rzeczypospolite Polskiej sprawuj± S±d
Najwy¿szy, s±dy powszechne, s±dy administracyjne oraz s±dy wojskowe... Ustawodawca zadbał o wiele
gwarancji ich niezale¿no¶ci m.in. gwarantuj±c sêdzi± niezawisło¶æ i podleganie tylko ustawom (art. 178
http://www.wos.net.pl
Kreator PDF
Utworzono 28 April, 2011, 10:43
 ust. 1 Konstytucji). Sêdziowie s± nadto nieusuwalni (art. 180 ust. 1 Konstytucji) i chronieni
immunitetem (art. 181 Konstytucji ).Nie mniej jednak pewne zale¿no¶ci pomiêdzy s±dami a egzekutyw±
istniej±.
Po pierwsze sêdziowie s± powoływani przez Prezydenta na wniosek Krajowej Rady S±downiczej.
Prezydent ustala równie¿ wysoko¶æ ich wynagrodzeñ. Z kolei KRS ma prawo do przeniesienia sêdziego
na inne stanowisko. Prezydent nadto powołuje I-ego Prezesa SN z dwóch kandydatów przedstawionych
przez Zgromadzenie Ogólne SN oraz Prezesa NSA z dwóch kandydatów przedstawionych przez
Zgromadzenie Ogólne Sêdziów NSA.
b. Trybunały
Bardziej zbli¿one do legislatywy s± Trybunały: Konstytucyjny i Stanu. Mimo niezale¿no¶ci ustrojowej,
sêdziowie TK s± wybierani przez Sejm, na 9-cio letni± kadencjê. Okres ten przekracza długo¶æ dwóch
kadencji parlamentu, co ma zapobiegaæ politycznym uwikłaniom sêdziów. Sêdziowie na swych
stanowiskach s± nieusuwalni i niezawi¶li. Z kolei Prezesa TK powołuje Prezydent z dwóch kandydatów
przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne TK. Trybunał Konstytucyjny kontroluje ustawy przyjête
przez Parlament, rozstrzyga nadto spory kompetencyjne pomiêdzy organami władzy. Decyduje tak¿e o
czasowej niemo¿no¶ci sprawowania urzêdu przez Prezydenta.
Z kolei sêdziowie Trybunału Stanu powoływani s± przez Sejm na okres jego kadencji, jednak spoza
grona posłów i senatorów. S± oni nieodwołalni, niezawi¶li, ciesz± siê nietykalno¶ci± osobist± i
immunitetem, jednak nie mog± zostaæ ponownie wybrani. Trybunał Stanu rozstrzyga o deliktach
konstytucyjnych Prezydenta, Premiera i członków RM, Prezesa NBP, Prezesa NIK, członków KRRiT,
Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych oraz posłów b±d¼ senatorów. TS mo¿e zawiesiæ osobê w pełnieniu
urzêdu, orzec zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk w administracji rz±dowej czy pozbawiæ posła/
senatora mandatu. O postawieniu osoby przed TS decyduje grupa 140 członków Zgromadzenia
Narodowego (je¶li dotyczy Prezydenta) albo Prezydent lub grupa 115 posłów (je¶li dotyczy członka RM
lub innych osób).
WOS : Historia : Jêzyk niemiecki : Jêzyk francuski : Kurs niemieckiego : Darmowy kurs WOS
Arkusze maturalne z WOS : Repetytorium z historii : Kurs francuskiego : Repetytorium WOS
http://www.wos.net.pl
Kreator PDF
Utworzono 28 April, 2011, 10:43
 

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

alter.htw.pl