|
Nie obrażaj więc mojej inteligencji poprzez czynione na pokaz zaniżanie własnej.
CHEMIA
UKŁAD OKRESOWY PIERWIASTKÓW źródło: Wikipedia.org WAŻNE POJĘCIA Rozpuszczanie – proces mieszania się dwóch substancji, prowadzący do otrzymania roztworu. Roztwór nasycony – roztwór, którego stężenie nie ulega zmianie po wprowadzeniu kryształu substancji rozpuszczo- nej. Roztwór nienasycony – roztwór, w którym można rozpuścić więcej substancji niż rozpuszczono. Rozpuszczalność - masa substancji, jaka jest potrzebna do nasycenia 100g rozpuszczalnika w danej temperaturze. Efekt ebulioskopowy – zjawisko polegające na tym, że roztwór ma wyższą temperaturę wrzenia niż czysty rozpusz- czalnik. Efekt krioskopowy – zjawisko polegające na tym, że roztwór ma niższą temperaturę krzepnięcia niż czysty rozpusz- czalnik. Stężenie procentowe to zawartość gramów substancji rozpuszczonej w 100g roztworu. VADEMECUM GIMNAZJALISTY | CHEMIA strona z 3 Reguła mieszania – masa roztworu wyjściowego jest odwrotnie proporcjonalna do różnicy stężeń roztworu wyjścio- wego i końcowego. Sączenie (iltracja) – oddzielenie osadu od roztworu metodą przepuszczenia roztworu z osadem przez porowatą przegrodę, która zatrzymuje osad, a przepuszcza roztwór. Dekantacja – metoda rozdzielenia osadu od roztworu polegająca na zlewaniu cieczy znad osadu. Sedymentacja – powolne opadanie cząsteczek substancji stałej rozpuszczonej w cieczy, wywołane siłą ciężkości. Destylacja – metoda rozdzielania ciekłych mieszanin polegająca na wykorzystaniu różnicy temperatur wrzenia po- szczególnych składników. Podczas ogrzewania składniki zostają skroplone i zebrane do osobnych naczyń. Krystalizacja – proces tworzenia się i wzrost kryształów w roztworach nasyconych podczas ich ochładzania lub od- parowywania rozpuszczalnika. Rozwarstwianie – wytworzenie dwóch niemieszających się ze sobą warstw cieczy. Denaturacja – wydzielanie się gazu z roztworu nasyconego. Mieszanina jednorodna – mieszanina, której składników nie można rozróżnić wzrokowo ani za pomocą przyrządów optycznych. Mieszanina niejednorodna – mieszanina, której składniki można rozróżnić wzrokowo. Stężenie – zawartość substancji rozpuszczonej w umownej ilości roztworu. SUBSTANCJE CHEMICZNE Substancje chemiczne – są to wszystkie związki i pierwiastki chemiczne. Wyróżnia się około 10 mln związków. Cha- rakteryzują się zespołem cech (właściwości), które pozwalają odróżnić jedne od drugich. Wyróżnia się właściwości izyczne i chemiczne. Właściwości izyczne: • stan skupienia – stały, ciekły, gazowy; stan skupienia jest charakterystyczny dla danej substancji w określonych warunkach otoczenia (ciśnienie, temperatura ) • temperatura wrzenia • temperatura topnienia • zabarwienie • zapach • gęstość • masa • objętość Właściwości chemiczne: • rozpuszczalność w rozpuszczalnikach (np. benzyna, woda) • zdolność jednej substancji do reagowania z drugą substancją • brak tej zdolności w stosunku do trzeciej substancji Pierwiastki chemiczne – substancje proste, których nie da się podzielić na prostsze, mają charakterystyczne właś- ciwości i mogą się łączyć w cząsteczkę. Pierwiastki mogą występować w stanie wolnym w przyrodzie, np. tlen, azot, węgiel. Związki chemiczne – substancje złożone z co najmniej z 2 pierwiastków. Związkami węgla zajmuje się chemia or- ganiczna, związkami innych pierwiastków – chemia nieorganiczna. Aby powstał związek chemiczny, musi zajść reakcja pomiędzy substratami, które ten związek tworzą. SUROWCE MINERALNE Pierwiastki lub związki chemiczne występujące w przyrodzie w sposób naturalny. Wnętrze skorupy ziemskiej skrywa nieprzebrane bogactwo surowców mineralnych: węgiel, ropę naftową, gaz ziemny, rudy metali. Ich poznanie i wyko- rzystanie miało istotny wpływ na rozwój cywilizacji . W epoce kamiennej z surowca mineralnego – kamienia – wytwarzano pierwsze prymitywne narzędzia , które wyko- rzystywano w życiu codziennym . Kiedy opanowano technikę wytopu metali z rud, powstały pierwsze narzędzia me- VADEMECUM GIMNAZJALISTY | CHEMIA strona z 3 talowe. Zastosowanie narzędzi doprowadziło do rozwoju prymitywnego rolnictwa, które zapoczątkowało przemiany środowiska naturalnego. Na przestrzeni wieków odkrywano coraz to nowe surowce mineralne i doskonalono sposoby ich przetwarzania. Jednym z najważniejszych surowców jest węgiel. Złoża węgla niekrystalicznego powstały poprzez powolne zwęgla- nie szczątków organizmów żywych, roślinnych lub zwierzęcych, zamieszkujących świat przed milionami lat. Główne wykorzystanie węgla to pozyskiwanie energii w procesie jego spalania. Odmiany węgla krystalicznego to grait i diament. Grait stosowany jest we wkładach do ołówków, elektrodach w suchych bateriach, jako poślizgowy środek smarujący, do produkcji elementów grzejnych pieców oraz do budowy termoodpornych elementów pojazdów kosmicznych. Diament ze względu na swoją twardość znalazł zastosowanie w narzędziach skrawających (wiertła diamentowe). Oszlifowany diament to brylant, ceniony jako kamień jubilerski. Innym surowcem mineralnym o szerokim zastosowaniu jest ropa naftowa. Powstała ze szczątków drobnych roślin i zwierząt, zamieszkujących niegdyś ciepłe morza. Wydobywana ze złóż jest następnie poddawana procesowi raina- cji, której produktami są benzyna i olej napędowy , główne paliwa samochodowe. Najstarszym znanym człowiekowi minerałem jest krzemionka – główny surowiec do produkcji wielu rodzajów szkła. Wykorzystanie niezwykłych własności kwarcu przy konstruowaniu pierwszego radia stworzyło podstawy rozwoju radiotelekomunikacji, a później opracowanie układów scalonych spowodowało szybki rozwój przemysłu elektronicz- nego. Wiele surowców mineralnych znajduje zastosowanie w budownictwie. Do budowy dróg wykorzystuje się m.in. żwiry – luźne skały osadowe, wydobywane w kopalniach odkrywkowych. Cement powstały przez wypalanie zmielonego wapienia i iłu służy jako spoiwo do zapraw budowlanych. Illit – minerał ilasty służy do produkcji cegieł. Innym surow- cem mineralnym jest kaolinit, wykorzystywany w przemyśle ceramicznym. Kolejnym minerałem, który ma zastosowanie w tej dziedzinie jest gips. Szczególnie cenioną jego odmianą jest alaba- ster, stosowany jako materiał do wyrobu przedmiotów ozdobnych. Wśród surowców mineralnych bardzo ważnych dla człowieka należy wymienić chlorek sodu – sól kuchenną. Oprócz jej wykorzystania bezpośrednio do spożycia sól jest doskonałym środkiem konserwującym; stosowana też w rolni- ctwie i hodowli zwierząt oraz w licznych procesach w przemyśle chemicznym. Inne surowce mineralne pozyskiwane przez człowieka to rudy metali, z których w procesie hutniczym otrzymuje się metale, charakteryzujące się specyicznymi właściwościami izycznymi. Wykorzystanie metali: miedź stosowana jest do wyrobu przewodów elektrycznych oraz blach miedzianych; cynk służy do produkcji farb cynkowych oraz do impregnacji drewna; żelazo z węglem tworzy stal, która ma zastosowanie niemal we wszystkich dziedzinach gospo- darki. Większość metali występuje w postaci związków wchodzących w skład rud, tylko nieliczne, jak np. złoto, srebro i platyna (tzw. metale szlachetne ) występują w stanie wolnym. VADEMECUM GIMNAZJALISTY | CHEMIA strona 3 z 3 |
Menu
|