|
Nie obrażaj więc mojej inteligencji poprzez czynione na pokaz zaniżanie własnej.
Ustawa dotycząca StraŜy Praw z 1 VI 1791 roku
1 V 1791, Warszawa ♦ StraŜ I. Skład StraŜy StraŜ Praw, czyli rada królewska do dozoru całości, i egzekucji praw królowi dodana, składać się ma: 1mo. Z prymasa jako głowy duchowieństwa polskiego, to jest pierwszego w rządzie hierarchii duchowieństwa Korony Polskiej i W. Ks. Lit.: i jako prezesa Komisji Edukacyjnej. Prymas szczególnie pod niebytność swoją zastąpiony być ma w obowiązkach swoich w StraŜy przez pierwszego w porządku biskupa przytomnego. 2do. Z pięciu ministrów, to jest: z jednego marszałka jako ministra policji, z jednego pieczętarza jako ministra pieczęci w StraŜy, z jednego ministra belli , z jednego podskarbiego jako ministra skarbu, z drugiego pieczętarza jako ministra do spraw zagranicznych. 3tio. Następca tronu z małoletności wyszedłszy, i przysięgę na konstytucją rządu polskiego wykonawszy, na wszystkich StraŜy posiedzeniach, lecz bez głosu, przytomnym być moŜe. 4to. Marszałek sejmowy, jako na dwa lata wybrany, wchodzić będzie w liczbę osób StraŜ składających, a pod niebytność marszałka vice - marszałek w obowiązkach jego zastępować ma, podług opisu prawa o sejmie. 5to. Będzie w StraŜy dwóch sekretarzów, z których jeden protokół StraŜy, drugi protokół spraw zagranicznych utrzymywać mają. 6to. Król co dwa lata na sejmie ordynaryjnym nominować będzie do StraŜy jednego z ministrów od kaŜdego administracji wydziału: a nominacja takowa zapisana być ma w liczbę uchwał sejmowych. Nominowanych raz ministrów w przeciągu lat dwóch oddalać od StraŜy nie moŜe. Nominowany minister do StraŜy, urzędu swego rezygnować nie moŜe, tylko na sejmie ordynaryjnym, a to po zdaniu sprawy z urzędowania swego. 7mo. W przypadku śmierci ministra w StraŜy zasiadającego, król natychmiast ministerium wakujące konferować ma, a po tym nominować do StraŜy ministra z tegoŜ administracji wydziału, w którym zawakowało ministerium w StraŜy. 8vo. Po dwóch latach, wolno królowi na ordynaryjnym sejmie odmienić ministrów w StraŜy zasiadających lub onych potwierdzać na dalszy czas, jeŜeli który z nich na sejmie od urzędu ministra oddalonym nie będzie. 9no. Sekretarzów do StraŜy król nominować ma na lat dwa, z liczby sekretarzów, referendarzów i pisarzów narodowych, z mocą odmiany lub potwierdzenia onych. 10mo. Kancelaria StraŜy do interesów wewnętrznych będzie pod dozorem ministra pieczęci w StraŜy. Gabinet zaś od ekspedycji spraw zagranicznych będzie pod dozorem ministra interesów zagranicznych. DokumentznajdujesięwzbiorachArchiwumGłównegoAktDawnychwWarszawie ───────────────────────────────────────────────────────────────────────────── ────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── II. Sposób czynności króla w StraŜy 1mo. Wszystkie decyzje w StraŜy roztrząsane będą przez ministrów w StraŜy zasiadających, zebranych na radę w czasie przepisanym lub za zwołaniem króla. 2do. Decyzja królewska po wysłuchanych wszystkich zdaniach przewaŜać powinna. 3tio. KaŜda takowa decyzja wychodzić będzie ze StraŜy pod imieniem królewskim z podpisem ręki jego, ekstraktem z protokołu, i pod pieczęcią StraŜy. 4to. śadna decyzja królewska w StraŜy do posłuszeństwa obowiązywać nie moŜe, i dopełnioną być nie ma, jeŜeli podpisana nie będzie przez jednego z ministrów zasiadających w StraŜy. Prymas lub biskup miejsce jego zastępujący, decyzji królewskiej podpisywać nie moŜe. 5to. W przypadku, gdyby Ŝaden z ministrów w StraŜy zasiadających decyzji królewskiej podpisać nie chciał, król odstąpi od tej decyzji. A gdyby przy niej upierał się, marszałek sejmowy upraszać będzie o zwołanie sejmu gotowego. JeŜeli król późniać będzie zwołanie sejmu, marszałek to wykonać powinien podług prawa. 6to. Wszelkie decyzje ze StraŜy wydane być nie mogą, tylko do oddzielnych komisji rządowych pośrzedniczych, i te do posłuszeństwa obowiązywać będą. A jako za wszystkie decyzje króla w StraŜy sobie przesłane nie będą w odpowiedzi sejmowi, tylko minister decyzją królewską podpisujący, tak tymŜe decyzjom królewskim zawsze posłusznemi być winne, pod odpowiedzią w sądach sejmowych za nieposłuszeństwo. W przypadku zaś, gdyby, która z oddzielnych komisji rządowych pośrzedniczych odebrawszy jakie zlecenie przez decyzję króla w StraŜy osądziła większością głosów teŜ zlecenie być przeciwnym prawu, wtedy, provisorie posłuszna będąc w wykonaniu takowej decyzji, poda nieodwłocznie uwagi swoje królowi w StraŜy, a gdyby król nie skłaniał się do tych uwag, ma upraszać króla o zwołanie sejmu gotowego, gdyby zaś król sejmu nie zwołał, ma o to podać na piśmie Ŝądanie swoje marszałkowi sejmowemu. Decyzje zaś króla w StraŜy do wszelkich sądów ultimae instantiae , tudzieŜ do sądów ziemiańskich wychodzić nie będą, tylko w sposobie ostrzeŜenia i napominania. 7mo. Wszystkie interesa zagraniczne będą sprawowane między królem a ministrem spraw zagranicznych, warując doniesienia w StraŜy o stanie negocjacji z państwami zagranicznemi. 8vo. Król ułoŜy ordynację, w której czas pewny na sesje ordynaryjne StraŜy tudzieŜ obowiązki sekretarzów i kancelarii przepisane być mają. III. Obowiązki ministra w StraŜy tak ogólne jako i szczegółowe 1mo. Ministrowie w StraŜy zasiadający powinni być przytomnemi na radzie, wyjąwszy choroby i oddalenia się na czas pewny za zezwoleniem króla. Nieprzytomność ministra na radzie, ma być zapisana w protokóle StraŜy z wyraŜeniem przyczyny tej nieprzytomności¹. 2do. Wszyscy ministrowie w StraŜy winni królowi zawsze wierną dawać radę i zgodną z dobrem narodu oraz z prawami krajowymi. 3tio. Przy kaŜdej decyzji królewskiej w StraŜy zapadłej, i przez ministra jednego podpisanej, przytomny minister innego zdania, to zadanie swoje w protokół zapisze, inaczej rozumiany będzie za zgadzającego się decyzją wypadłą. 4to. Prymas, czyli biskup miejsce jego zastępujący, minister policji, minister belli i minister skarbu w StraŜy zasiadający powinni będą: 1mo. Prawa i zalecenia wszelkie sejmowe do komisji rządowych pośrzedniczych, do ich udziału naleŜących, przesłać. 2do. Raporta od tychŜe komisji do ich udziału naleŜących, odbierać, i one królowi i StraŜy oddawać w czasie przepisanym. 3tio. Decyzje królewskie sposobem w wyŜszym artykule opisanym zapadłe, do tychŜe komisji do wykonania DokumentznajdujesięwzbiorachArchiwumGłównegoAktDawnychwWarszawie ───────────────────────────────────────────────────────────────────────────── ────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── przesłać. 4to. Donosić królowi w StraŜy o tym wszystkim, w czymkolwiek dostrzegają w komisjach do udziału swojego naleŜących, albo zaniedbanie prawa, albo onego przystąpienia. 5to. Ministra pieczęci w StraŜy obowiązkiem będzie. 1mo. Prawa i zalecenia sejmów do magistratur sądowniczych ściągające się, tymŜe magistraturom przesyłać. 2do. Odbierać raporta od magistratur sądowniczych, co do regestrów sądowych w czasie z prawa przepisanych odsądzonych, tudzieŜ co do przytomności sędziów i zachowanego kompletu. 3tio. Donosić królowi w StraŜy o nie zachowaniu prawa w wymienionych przypadkach, przez teŜ magistratury. 4to. Przesyłać tymŜe magistrturom sądowniczym ostrzeŜenia i napomnienia w wymienionych przypadkach przez decyzją króla w StraŜy zapadłą. 5to. O wyszłych sigillatach, tak z własnej kancelarii, jako teŜ i innych pieczętarzów, królowi donosić. 6to. Do wszelkich decyzji królewskich w StraŜy zapadłych, przez ministra podpisanych, pieczęć StraŜy przekładać, czego odmawiać nigdy nie będzie wolno. 7mo. Kancelarię w StraŜy do interesów wewnętrznych mieć w pilnym dozorze oraz całości i porządku jej dostrzegać. 6to. Raporta wszystkie przez ręce prymasa, lub biskupa miejsce jego zastępującego, tudzieŜ przez ministrów wyŜ wyraŜonych do StraŜy przychodzące, składane będą w kancelarii StraŜy do interesów wewnętrznych. 7mo. JeŜeliby prymas, lub biskup miejsce jego zastępujący, tudzieŜ minister odebranych od udziału jemu naleŜącego raportów StraŜy i królowi najdalej na pierwszej sesji nie podawał, wtedy teŜ raporta od wyŜ wymienionych komisji i magistratur, prosto do kancelarii StraŜy przesłane być mają. Gdyby zaś którykolwiek z nich zapadłej według prawa decyzji królewskiej w StraŜy i przez ministra podpisanej, przesłać tam, gdzie z prawa naleŜy, w czasie przeznaczonym zaniedbał, wtedy kancelaria StraŜy dopełnić to winna. 8vo. Ministra do spraw zagranicznych obowiązkiem będzie. 1mo. Utrzymywać ciągłą korespondencję z ministrami Rzeczypospolitej wszelkiego stopnia i konsulami u dworów zagranicznych. 2do. Składać konferencje z ministrami zagranicznymi przy królu i Rzeczypospolitej rezydującymi. 3tio. Tymczasowe z zagranicznemi prowadzić negocjacje, oraz tymczasowe i potoczne dla bezpieczeństwa i spokojności kraju wynikające potrzeby, i o załatwionych zaraz StraŜy donosić. 4to. Pilnować i dopominać się wykonania traktatów; we wszystkich zaś przypadkach które by w wojnie między obcymi toczącej się wciągnęły Rzeczypospolitą, o zwołanie sejmu gotowego dopraszać się, dać opiekę i bronić wszystkich interesów politycznych i handlowych Rzeczypospolitej, niemniej kaŜdego w szczególności obywatela, z innymi narodami. 5to. Utrzymywać wydatki sumy wyznaczonej przez sejm na potrzebę intersów zagranicznych. 6to. Donosić w StraŜy o stanie negocjacji z państwami zagranicznymi. 7mo. Mieć dozór nad osobami sposobiącymi się dyplomacji i o zdatności ich królów donosić, osoby do poselstw zagranicznych, do nominacji królewskiej polecać, wyjąwszy posłów wielkich, którzy na sejmach nominowani być mają. Wszyscy zaś posłowie od Rzeczypospolitej do dworów zagranicznych nominowani przysięgać mają, na wierność królowi, Rzeczypospolitej i konstytucji, a to podług roty prawem przepisanej. 8vo. Kancelarię do spraw zagranicznych mieć w pilnym dozorze, oraz jej porządku i całości dostrzegać. 9no. Przekładać królowi w StraŜy potrzebę zwołania sejmu gotowego w gwałtownej potrzebie do prawa narodu ściągającej się, a szczególniej w przypadku wojny ościennej. 10mo. Na kaŜdym sejmie ordynaryjnym, czynić relacją obrotu politycznego interesów zagranicznych, tudzieŜ zdawać sprawę przed deputowanemi od sejmu, tak z wydatku sumy na potrzeby interesów zagranicznych przeznaczony, jako teŜ i z tymczasowych negocjacji. DokumentznajdujesięwzbiorachArchiwumGłównegoAktDawnychwWarszawie ───────────────────────────────────────────────────────────────────────────── ────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── IV. Dalsze obowiązki ministrów i ich odpowiedzialność 1mo. Gdy ministrowie w StraŜy zasiadający, prócz tego, Ŝe są radą królewską, są oraz i stróŜami całości praw, szczególnym, przeto obowiązkiem będzie ministrów w StraŜy zasiadających, Ŝadnej takiej decyzji królewskiej nie podpisywać, która by przeciwną była prawu. 2do. Przeciwna prawu decyzja kaŜda będzie, przez którą władza wykonawcza przywłaszcza sobie moc stanowienia prawa, lub onego tłumaczenia, która podatki lub pobory pod jakimkolwiek imieniem nakłada, długi publiczne zaciąga, rozkład dochodów skarbowych przez sejm zrobiony odmienia, albo rozrządza te sumy skarbowe, których szafunek przez prawo wyraźne pozwolony nie jest tejŜe władzy wykonawczej, wojnę wydaje, pokój lub traktat, lub jakikolwiek akt dyplomatyczny definitive zawiera. 3tio. KaŜda decyzja w StraŜy przeciwna prawu będzie, która wdaje się w wyroki sądowe, lub zawiesza skutek dekretów, lub onych satysfakcją nakazuje, choćby nawet pod pretekstem zapytań stron, urzędów i jurysdykcji w wątpliwościach prawnych. 4to. KaŜda decyzja StraŜy za przeciwną prawu miana będzie, która narusza konstytucję rządu Rzeczypospolitej, oraz wolność osoby, wolność mówienia, pisania i drukowania, tudzieŜ własność majatku. 5to. Na koniec kaŜda decyzja w StraŜy przeciwna prawu będzie, która narusza szczególne opisy prawa, sejmikach, sejmach, komisjach rządowych i innych wszystkich magistraturach oraz urzędach, słowem, która narusza jakiekolwiek bądź prawo nie zniesione. 6to. KaŜdy minister w StraŜy, który by takową decyzję królewską podpisał, odesłany do sądów sejmowych, sposobem w prawie o sejmach opisanym, jeŜeli o winie przekonany zostanie, karany będzie w tychŜe sądach na osobie i majątku, według przepisu prawa, o sądach sejmowych. A jako Ŝadna przyczyna uwalniać nie moŜe ministra od odpowiedzi za podpisanie decyzji królewskiej przeciwnej prawu, tak Ŝaden minister decyzji takowej niepodpisujący, pociągany do odpowiedzi nie będzie, za zdanie swoje i radę w StraŜy. 7mo. Minister do spraw zagranicznych w StraŜy, prócz wyŜ wyraŜonych przypadków, podobnejŜe odpowiedzi podpada na sejmie, gdyby podług przepisu prawa sobie słuŜącego, potrzebę zwołania sejmu królowi w StraŜy przekładać zaniedbał. 8vo. Ministrowie w straszy będący, w Ŝadnych komisjach i magistraturach sądowniczych zasiadać nie mogą. V. Obowiązki marszałka sejmowego w StraŜy, tudzieŜ vicemarszałka miejsce jego zastępującego 1mo. Marszałek sejmowy w decyzje króla w StraŜy wdawać się nie ma. 2do. Obowiązkiem jego będzie, gdyby StraŜ odebrawszy zlecenie od sejmu, w przepisanym czasie tego zlecenia nie wypełniła, tedy marszałek sejmowy, bądź to podczas sejmu, bądź wtenczas, gdy sejmu nie będzie, do tej magistratury, do której teŜ zlecenie ściąga się, przesłać one jest winien, pod odpowiedzią sejmowi. 3tio. Dostrzegać, aby sejm gotowy był zwołany przez króla w przypadkach, jakie w prawie o sejmach pod artykułem III w punkcie 6tym są wyraŜone. 4to. Gdyby w przypadkach potrzeby zwołania sejmu gotowego prawem opisanych, król wzbraniał się sejm zwołać, lub zwołania onego zwłóczył, a marszałek sejmowy uznałby za konieczną i rzetelną potrzebę zwołania sejmu gotowego, tedy tenŜe marszałek sejmowy wydać powinien listy okólne, sposobem w prawie o sejmach przepisanym w artykule III w punkcie 4tym do wszystkich senatorów i posłów, zwołując onych na sejm gotowy, i powody zwołania tego wyraŜając; takowy obowiązek winien marszałek dopełnić pod odpowiedzią sejmowi. DokumentznajdujesięwzbiorachArchiwumGłównegoAktDawnychwWarszawie ───────────────────────────────────────────────────────────────────────────── ────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 5to. Dlatego marszałek sejmowy jest obowiązany wiedzieć wszelkie protokóły StraŜy, tudzieŜ protokoły spraw zagranicznych, oraz wszelkie ekspedycje zagraniczne, tak przechodzące, jako i wychodzące, co nigdy mu zabronionym być nie moŜe. 6to. Obowiązkiem marszałka będzie ścisły sekret dochowywać w tym wszystkim, co się tyczy spraw zagranicznych. 7mo. Marszałek sejmowy w ciągu funkcji swojej marszałkowskiej, Ŝadnej innej funkcji i urzędu sprawować nie moŜe. 8vo. Wszystko to samo słuŜy i vicemarszałkowi sejmowemu, gdy ten według prawa o sejmie pod artykułem XVIII w punkcie pierwszym zawartym, miejsce marszałka w StraŜy zastępować będzie. VI. Nominowani przez króla ministrowie do StraŜy, wykonają przysięgę w obecności króla i stanów sejmujących, a pod czas niebytności sejmu, w obecności króla StraŜy. Rota przysięgi dla ministrów StraŜy „Ja NN. przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu, w Trójcy Świętej Jedynemu na to: iŜ pensji zagranicznych nie biorę, i brać nie będę, iŜ wszelkie obowiązki i powinności ministra w StraŜy prawem przepisane, gorliwie i wiernie dopełnię, w radzie mojej królowi, od nikogo nie dependując, podług Boga, praw, i sprawiedliwości, sprawować się będę, sekretu powierzonego nie wydam, a cokolwiek szkodliwego naprzeciw osobie J.K.Mci i Rzeczypospolitej dostrzegę, tego nie zmilczę, i wiernie J.K.Mci w StraŜy doniosę; zgoła w całym urzędowaniu moim nie uwodząc się Ŝadnemi względami, przyjaźnią, lub nienawiścią, darów Ŝadnych i obietnic nie przyjmując, Boga, prawo i sprawiedliwość, za jedyny cel mieć będę. Tak mi Panie BoŜe dopomóŜ i niewinna Syna Jego męka”. VII. O sekretarzach StraŜy 1mo. Sekretarz StraŜy do interesów wewnętrznych, tudzieŜ sekretarz gabinetu do ekspedycji spraw zagranicznych, przysięgną przed królem na pierwszej sesji w StraŜy na rotę następującą: „Ja NN. przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu, w Trójcy Świętej Jedynemu na to: iŜ pensji zagranicznych nie biorę, i brać nie będę, iŜ wszelkie obowiązki i powinności prawem przepisane, gorliwie i wiernie dopełnię, sekretu nie wydam, protokoły pilnie i wiernie utrzymywać, oraz dochować będę; zgoła w całym urzędowaniu moim, darów Ŝadnych, i obietnic nie przyjmując, Boga i prawo za jedyny cel mieć będę. Tak mi Panie BoŜe dopomóŜ i niewinna Syna Jego męka”. 2do. Gdyby, który z sekretarzów wyŜ wymienionych wykroczył przeciwko przysiędze swojej, w sądach sejmowych z woli sejmu odpowiadać ma. Stanisław Nałęcz Małachowski, referendarz wielki koronny, sejmowy i konfederacji prowincji koronnych marszałek Kazimierz ksiąŜę Sapieha, generał artylerii litewskiej, marszałek konfederacji Wielkiego Księstwa Litewskiego Wojciech Leszczyc Skarszewski, biskup chełmski i lubelski wyznaczony z senatu z prowincji małopolskiej do deputacji konstytucyjnej DokumentznajdujesięwzbiorachArchiwumGłównegoAktDawnychwWarszawie ───────────────────────────────────────────────────────────────────────────── |
Menu
|