|
Nie obrażaj więc mojej inteligencji poprzez czynione na pokaz zaniżanie własnej.
UNIA POLSKO - LITEWSKIA Z 1385 r. I JEJ KONSEKWENCJE
1. państwo litewskie
Książęta litewscy podejmowali wyprawy wojenne na ziemie sąsiednie, zwłaszcza na Ruś, która znajdowała się pod panowaniem tatarskim. Litwie groziło jednak niebezpieczeństwo z innej strony - Zakon Krzyżacki dokonując podboju Prus zaczął zagrażać posiadłościom litewskim. Krzyżakom zależało przede wszystkim na zdobyciu Żmudzi - oddzielała ona ona państwo Krzyżackie w Prusach od innego zakonu rycerskiego, Zakonu Kawalerów Mieczowych.
Krzyżacy głosili, że chcą nawrócić Litwinów na wiarę chrześcijańską. W rzeczywistości jednak chcieli podbić Litwę po to, aby powiększyć i umocnić swoje państwo nad Bałtykiem. Najazdy te nieszczyły ziemie litewskie - palono wsie, a ludność zabijano lub brano do niewoli.
Rywalem Litwy na wschodzie w walce o ziemie ruskie było Księstwo Moskiewskie.
2. stosunki polsko-litewskie
W XIV w. Litwini często organizowali wyprawy łupieckie na terytoria Polski. Grabili zagospodarowane ziemie i brali jeńców do niewoli. Na początku XIV w. udało im się tylko opanować Podlasie. Jednak król Władysław Łokietek (1320-1333) dążył do przymierza z Litwą. Nawiązał on przyjazne kontakty z władcą litewskim. Kazimierz Wielki (1333-1370) poślubił nawet córkę władcy litewskiego - Aldonę, ale za jego panowania stosunki polsko-litewskie się popsuły. Doszło do wojny między Polską a Litwą o posiadanie Rusi Halickiej. Dokonywane w różnych okresach najazdy litewskie na ziemie polskie znacznie utrudniały ich rozwój gospodarczy, szczególnie na Mazowszu.
Dla Litwy najważniejszym problemem było: - umcnienie panowania na zdobytych ziemiach - odepchnięcie zagrożenia ze strony Księstwa Moskiewskiego - odepchnięcie zagrożenia ze strony Zakonu Krzyżackiego. To właśnie te problemy zdecydowały o tym, że rządzący w II połowie XIV w. wielki książę litewski Jagiełło zaczął zabiegać o przymierze z Polską.
3. unia Polski z Litwą
W imieniu małoletniej Jagwigi, królewny węgierskiej powołanej na tron Polski, władzę w kraju sprawowali możni panowie. Rozumieli oni, że tylko zjednoczonym wysiłkiem dwóch państw można będzie pokonać Krzyżaków, którzy wyrządzili wiele krzywd obu państwom. Mieli oni nadzieję, że przez połączenie Polski z Litwą państwo polskie usamodzielni się od Węgier i rozszerzy swoje terytorium, przesuwając swoje granice bardziej na wschód. Z tego powodu zaproponowano Jagielle koronę polską.
14 sierpnia 1385 r. został zawarty układ w Krewie, na jego mocy: - Jagiełło miał poślubić Jadwigę i zostać królem Polski - w zamian za koronę polską i małżeństwo z Jadwigą zobowiązał się do przyjęcia chrztu wraz z całym Księstwem Litewskim - zobowiązał się do przyłączenia ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego do Polski - zobowiązał się do uzyskania utraconych przez Polskę ziem - omorza znajdującego się w rękach krzyżackich
* część możnych panów była niechętna całkowitemu włączeniu Litwy do Polski, dlatego wkrótce przywrócono Litwie pełną odrębność i ustanowiono osobnego wielkiego księcia, którym został Witold, stryjeczny brat Jagieły
Unia wzmocniła siły Polski i Litwy, co miało wielkie znaczenie czekającej oba kraje walki z Krzyżakami
* unia rozpadła się w 1399 r. po śmierci Jadwigi
4. przyczyny zawarcia unii przez Polskę
- potrzeba posiadania sprzymierzeńca do walki z Zakonem Krzyżackim - Polska chciała odzyskać Pomorze Gdańskie - Litwa, jako państwo krzyżackie zagrożona była krzyżackimi najazdami - wzmocnienie potęgi i prestiżu państwa - stanie się mocarstwem na arenie międzynarodowej, co z kolei pozwoliło by na odzyskanie utraconych wcześniej ziem - Rusi Czerwonej - Śląska - Pomorza - Nowej Marchii - zabezpieczenie wschodniej granicy przed najazdami litewskimi - gwarancja przyjaznych stpsunków na wschodniej granicy - dążenie do poszerzenia domeny Kościoła Katolickiego - podpisanie unii sprzyjało Kościołowi Katolickiemu, który dążył do poszerzenia swoich wpływów o nowe tereny pogańskie Litwy - umożliwienie ekspansji gospodarczej na wschód - uzyskanie dostępu do nowych szlaków handlowych położonych i przebiegających przez teren Litwy - umożliwienie objęcia tronu przez Jadwigę - Władysław Jagiełło był odpowiednim małżonkiem dla małoletniej Jadwigi - szlachta liczyła, że dzięki niemi uzyska nowe przywileje
* Krzyżacy * wzmocnienie pozycji * zabezpieczenie granicy przed najazdami ze strony Litwy * odzyskanie Rusi, Pomorza, Śląska * uzyskanie przywilejów szlacheckich * objęcie tronu przez małoletnią Jadwigę
5. Przyczyny zawarcia unii przez Litwę
- posiadanie sprzymierzeńca do walki z Zakonem - Zakon dążył do połączenia ziem zakonnych w Inflantach i Prusach, a także do schrystianizowania Litwinów - posiadanie sprzymierzeńca do walki z Moskwą - Wielkie Księstwo Moskiewskie rościło sobie prawa do ziem ruskich zagarniętych przez Litwę - zagrożenie południa kraju ze strony Tatarów - dostęp do nowych szlaków handlowych - Zakon blokował drogi handlowe na północ i wschód - obawa przed przymusową chrystianizacją ze strony Zakonu Krzyżackiego - wzmocnienie pozycji Jagiełły w stosunku do reszty dynastii w momencie przyjęcia Korony Polskiej - polskie prawo rycerskie było atrakcyjne dla bojarów litewskich
* Krzyżacy * Moskwa * Tatarzy * przymusowa chrystianizacja * szlaki handlowe * wzmocnienie pozycji
** wspólne przyczyny - Krzyżacy - wzmocnienie pozycji - przywileje dla szlachty, rycerstwa
** główne przyczyny - zagrożenie ze strony Krzyżaków - niepozostawienie przez Ludwika Węgierskiego męskiego potomka kobieta nie mogła zasiadać na tronie - nadał w związku z tym w 1374 r. nadano polskiej szlachcie przywilej koszycki, niepozwalający królowi nakładać na szlachtę nowych podatków bez jej zgody, w zamian ta zgodziła się na objęcie tronu przez córkę Ludwika Węgierskiego, Jadwigę
6. Przebieg unii polsko-litewskiej
- 14 sierpnia 1385 r. unia w Krewie
- 1392 r. ugoda w Ostrowie - zarząd na Litwie zamiast polskich namiestników objął Witold, stryjeczny brat Jagiełły - rozpoczęła ona proces stopniowego rozluźniania związków polsko - litewskich
- 1398 r. zjazd na wyspie Salin - Witold bez porozumienia z Polską zawarł porozumienie z Krzyżakami i przystąpił do wojny przeciw Tatarom - zawierając układ z Krzyżakami obiecał odstąpić im Żmudź - poniósł klęskę nad rzeką Worolską w 1399 r. - w związku z klęską ponownie zwrócił się do Polski, aby obronić przed Krzyżakami terytoria litewskie
- 1401 r. unia wileńsko - radomska - potwierdziła dążenia Litwy do utrzymania odrębności ! - Witolda uznano za "dożywotniego księcia Litwy" - określała zasady sukcesji - w przypadku bezpotomnej śmierci Władysława Jagiełły nowego władcę miały wybierać wspólnie szlachta polska i litewscy bojarzy, zaś w przypadku śmierci Witolda nowego księcia Litwy miał wskazać król Polski - dla Litwy akt ten miał duże znaczenie, ponieważ występowali w nim bojarowie litewscy po raz pierwszy z głosem decydującym o losach państwa - stali się równi Polakom
- 1413 r. unia horodelska ( unia w Horodle) - zawarta po zwycięstwie pod Grunwaldem i pokonaniu Krzyżaków - wspólnego niebezpieczeństwa - Litwa zobowiązała się do niezawiązywania sojuszów z wrogami państwa ! - na Litwie ustanowiono nowe urzędy wojewody, kasztelana, osobnej rady przybocznej wielkiego księcia - wprowadzono urzędy na wzór polskich ! - nadano bojarom litewskicm wyznania katolickiego takie same przywileje, jakie posiadało rycerstwo polskie - potwierdzono konieczność polsko- litewskich sejmów i zjazdów - panowie litewscy uzyskali wpływ na politykę państwa * w tym momencie rozpoczął się proces upodabniania ustroju Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa LItewskiego, w ten sposób tworzyła się solidniejsza i trwalsza podstawa unii oby państw, niż tylko unia personalna
- 1432 r. unia grodzieńska - Kiejstunowicz, który objął tron po Witoldzie postanowił, że po jego śmierci nowy król będzie wybierany wspólnie przez Polaków i Litwinów, zasada ta jednak została naruszona tuż po jego śmierci - celem było zacieśnienie słabnących więzi między Polską a Litwinami
- 1440 r. przywrócenie unii personalnej - objęcie tronu przez Kazimierza Jagiellończyka wprowadziło bezumowną unię personalną, jednak Polska i Litwa pomimo posiadania wspólnego władcy żyły odrębnym życiem, nie prowadząc wspólnej polityki zagranicznej - uwidoczniło się to szczególnie w okresie wojny 13-letniej z Zakonem, kiedy to Litwa obawiając się zbytniego wzmocnienia Polski zachowała neutralność - Litwa po odzyskaniu Żmudzi nie była zainteresowana walką z Krzyżakami, a w pewnym momencie zaczęła traktować Zakon jako sojusznika w walce z Polakami
* obejmując tron polski Kazimierz Jagiellończyk nadał bojarom litewskim przywilej z 1447 r., gwarantował on m.in.: - nienaruszalność terytorium Litwy - zapewnił obsadzanie przez Litwinów wszystkich urzędów w Wielkim Księstwie - zastrzegł sobie prawo do swobodnego powrotu na Litwę, gdy tylko pojawi się taka potrzeba
- długie panowanie Kazimierza Jagiellończyka przyczyniło się do utrwaenia unii polsko-litewskiej, w tym czasie: - Pomorze wróciło do Polski dzięki wygranej wojnie 13-letniej - Krzyżacy przestali stanowić zagrożenie - pojawił się nowy czynnik sprzyjający zacieśnianiu unii - wzrosła potęga Wielkiego Księstwa Moskiewskiego i jego dążenia do scalania ziem ruskich, w tym ziem należących do WKL
- 1499 r. unia wileńska (unia wileńsko-krakowska) - schyłek XV w. uspokoił konflikty polsko - litewskie - ponownie na tronie polskim i litewskim zasiadło 2 odrębnych królów - Aleksander i 3 syn Jagiellończyka, Jan Olbracht - Polacy zajęci byli konfliktem z Krzyżakami, więc nie mieli warunków do prób inkorporowania Litwy - na Litwie zmienił się stosunek do Polaków, w związku z porażkami w wojnach z Moskwą i szukaniem wsparcia - również Polska na przełomie XV i XVI w. zagrożona była przez Turków i Tatarów, więc chętnie przyjęła by pomoc ze strony Litwy, w tych warunkach doszło do zawarcia unii wileńskiej - zrezygnowano z prób inkorporacji Litwy do Królestwa Polskiego - w przyszłości miano wybierać wspólnego dla obu państw władcę - ustalono obowiązek wzajemnej pomocy wojskowej - uwzględniając osłabienie więzi, jakie miało miejsce po zawarciu unii grodzińskiej, unia wileńsko - krakowska była jedynie traktatem politycznym, a sam akt unii miał charakter dynastyczny
- 1501 r. unia w Mielniku - tron objął Aleksander Jagiellończyk i przywrócił unię personalną - odtąd miał być wspólny monarcha, wybierany na sejmie elekcyjnym - zlikwidowano... |
Menu
|