unia europejska, Administracja-notatki WSPol, Instytucje i źródła prawa Unii Europejskiej

1. Geneza i ewolucja

Pierwsze koncepcje integracji zarówno politycznej, jak i gospodarczej Europy

pojawiły się już w minionych stuleciach. Jednak dopiero po zakończeniu drugiej wojny światowej powstały warunki dla urzeczywistnienia idei integracji w Europie, rozumianej jako świadome tworzenie mechanizmów regulujących procesy gospodarczo-polityczne. Po drugiej wojnie światowej ukształtował się nowy układ sił zarówno w skali światowej, jak i, przede wszystkim w Europie. Europa Zachodnia straciła swą pozycję dotychczasowego politycznego i gospodarczego centrum świata na rzecz Stanów Zjednoczonych. Powojenne zniszczenia gospodarki, a tym samym konieczność jej odbudowy i modernizacji, rozpad systemu kolonialnego, postępujący rozwój sił wytwórczych, konieczność pogłębienia międzynarodowego podziału pracy, postawiły przed tymi krajami nowe wyzwania ekonomiczne. Przerastały one możliwości pojedynczych krajów i ich podjęcie było możliwe tylko przy połączeniu wysiłków. Również sytuacja polityczno-społeczna sprzyjała nasileniu idei integracji gospodarczej i politycznej w Europie. Tendencje do integracji regionalnej w Europie były generalnie akceptowane przez Stany Zjednoczone jako hegemona politycznego i gospodarczego świata zachodniego, dostrzegającego w nich szansę na realizację własnych interesów. Dodatkowym i niezwykle istotnym elementem motywującym integrację była obawa przed odrodzeniem się tendencji nacjonalistycznych , a także powstanie w Europie Wschodniej obozu państw komunistycznych, a zwłaszcza obawa przed militarnym zagrożeniem ze strony ZSRR. Wszystko to potęgowało tendencje do gospodarczego i politycznego zjednoczenia krajów Europy Zachodniej. W obliczu zaistniałej sytuacji chciały one stworzyć trzecią, równorzędną wobec USA i ZSRR, siłę ekonomiczną i polityczną. W 1947 r. Belgia, Holandia i Luksemburg podpisały porozumienie, przewidujące utworzenie unii celnej, które w 1958 r. zostało zastąpione przez układ w sprawie utworzenia Unii Ekonomicznej Beneluksu. W 1948 r. trzy kraje Beneluksu, Francja oraz Wielka Brytania utworzyły tzw. Pakt Brukselski, organizację głównie o charakterze militarnym. W 1947 r. Stany Zjednoczone wystąpiły z planem udzielenia pomocy krajom Europy Zachodniej w odbudowie ich gospodarki. Przedstawiony Plan Pomocy Europie, zwany potocznie planem Marshalla, przewidywał udzielenie kredytów amerykańskich, pod warunkiem jednak, że państwa uczestniczące w tym planie opracują wspólny program odbudowy i rozwoju swoich gospodarek oraz podziału tych kredytów. Reakcją państw zachodnioeuropejskich było utworzenie 16 kwietnia 1948 r. Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej – OEEC. Członkami OEEC zostało 16 państw Europy Zachodniej, a także amerykańska, brytyjska i francuska sfera okupacyjna Niemiec (RFN przystąpiła do OEEC w 1949 r.) oraz Triest. Członkami stowarzyszonymi były : Kanada, USA i Jugosławia ( od 1955 r.). Finlandia od 1957 r. brała udział w pracach OEEC w charakterze obserwatora. Państwa socjalistyczne, chociaż były zaproszone do udziału w planie Marshalla, nie przystąpiły do OEEC . W 1949 r. została utworzona organizacja o kompetencjach ogólnych – Rada Europy. Członkami założycielskimi były : Belgia, Dania, Holandia, Francja, Irlandia, Luksemburg, Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy. W 1996 r. Rada Europy liczyła 40 państw Europejskich. W 1949 r. z inicjatywy USA powołano do życia Organizację Paktu Północnego Atlantyku – NATO, do której weszły : Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Wielka Brytania, Włochy, Kanada i USA. RFN została członkiem NATO w 1955 r. Członkami NATO są także Grecja, Turcja i Hiszpania. W zarysowanych powyżej okolicznościach R. Schumann, francuski minister spraw zagranicznych, wystąpił w 1950 r. z memorandum dotyczącym utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Istota zgłoszonego przez Schumanna planu, którego autorami w rzeczywistości byli : J. Monnet, P. Reuter, P. Uri, S. Hirsch, sprowadzała się do poddania całości produkcji podstawowych i strategicznych gałęzi przemysłu Francji i RFN – górnictwa węgla oraz hutnictwa żelaza i stali – kontroli międzynarodowej sprawowanej w ramach ponadnarodowej organizacji. W czerwcu 1950 r. w Paryżu rozpoczęła się konferencja przedstawicieli sześciu państw : Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga, RFN i Włoch. Po uregulowaniu niektórych kwestii spornych traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali został podpisany 18 kwietnia 1951 r. w Paryżu. Traktat paryski o EWWiS został zawarty na pięćdziesiąt lat. 10 lutego 1953 r. nastąpiło utworzenie wspólnego rynku węgla, rud żelaznych i złomu. Pracom nad utworzeniem EWWiS towarzyszyły działania zmierzające do utworzenia dwóch organizacji o charakterze militarnym i politycznym : Europejskiej Wspólnoty Obronnej ( EWO ) i Europejskiej Wspólnoty Politycznej (EWP).Układy jednak nie weszły w życie . Bariera interesów narodowych spowodowała tymczasowe zaniechanie planów integracji politycznej i militarnej Europy Zachodniej i skoncentrowanie się na integracji gospodarczej. Członkowie EWWiS porozumieli się co do celowości utworzenia wspólnoty gospodarczej.

W rezultacie czego 25 marca 1957 r. sześć państw podpisało w Rzymie traktat o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej (EWG). Nabrał on mocy obowiązującej 1 stycznia 1958 r., a okres jego ważności jest nieograniczony. Wraz z traktatem w sprawie EWG został opracowany i zawarty w Rzymie 25 marca 1957 r. traktat w sprawie trzeciej Wspólnoty : Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, zwanej potocznie Euratomem. Wszedł on w życie 1 stycznia 1958 r. Został zawarty na czas nieograniczony. Powstałe trzy Wspólnoty miały ulec w przyszłości połączeniu w jedną organizację. W lipcu 1967 r. na podstawie traktatu ustanawiającego jedną Radę i jedną Komisję dla trzech Wspólnot Europejskich ( tzw. Traktat fuzyjny), nastąpiło kolejne ujednolicenie organizacyjne. W traktacie tym przewidziano również opracowanie jednolitego aktu

konstytucyjnego Wspólnoty Europejskiej, rozumianej jako jedna organizacja integracyjna o ogólnych uprawnieniach.

Istotną rolę w ewolucji trzech Wspólnot Europejskich spełnił podpisany w 1986 r. Jednolity Akt Europejski , który wszedł w życie 1 lipca 1987 r. W wyniku jego postanowień Wspólnoty otrzymały nowe kompetencje w dziedzinie gospodarczej. Przewidywał on realizację do końca 1992 r. Jednolitego Rynku Wewnętrznego (“Europa 1992”). Zmodyfikował proces podejmowania decyzji we Wspólnotach; dokonał regulacji prawnej współpracy politycznej państw członkowskich.

Kolejnym i, jak dotychczas, najbardziej dalekosiężnym przedsięwzięciem, wyznaczającym nowy etap w historii Wspólnot Europejskich jest traktat o Unii Europejskiej z Maastricht. Po wieloletnich pracach tekst traktatu został podpisany przez 12 państw członkowskich 7 lutego 1992 r. Jednak ze względu na przedłużającą się procedurę ratyfikacyjną zyskał on moc wiążącą 1 listopada 1993 r. Został zawarty na czas nieokreślony. Traktat o Unii Europejskiej ,znany także jako Traktat z Maastricht, zawierał dwie główne grupy postanowień: pierwsza – dotyczyła ustanowienia unii gospodarczo-walutowej najpóźniej do 1 stycznia 1999 r. Określono działania w kierunku osiągnięcia unii politycznej, obejmującej wspólną politykę zagraniczną i obronną. Druga grupa postanowień – rozszerzała lub dokładniej określała kompetencje Wspólnoty w innych dziedzinach polityki oraz zmieniała uprawnienia różnych instytucji Wspólnoty Europejskiej. Traktat ustanowił trzy filary Unii Europejskiej .

Pierwszy filar obejmuje trzy istniejące traktaty Wspólnot Europejskich ( Europejskiej Wspólnoty

Węgla i Stali, Wspólnoty Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej ).

Drugi filar zawiera nowe postanowienia dotyczące wspólnej polityki zagranicznej i obronnej, a trzeci filar przewiduje kooperację pomiędzy państwami członkowskimi w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

2. Cele Unii Europejskiej

Podstawowym celem Unii Europejskiej jest tworzenie coraz ściślejszego związku pomiędzy narodami Europy. Za swoiste unijne credo może posłużyć cytat z artykułu “A” układu z Maastricht . “Unię buduje się w oparciu o Wspólnoty Europejskie, uzupełniając politykę i formami współpracy ustanowionymi niniejszym Traktatem. Jej zadaniem jest organizacja, w sposób konsekwentny i solidarny, stosunków między Państwami Członkowskimi i ich narodami”.

W artykule “B” tego traktatu cele Unii zostały określone następująco :

- “osiąganie trwałego i zrównoważonego postępu gospodarczo-społecznego, zwłaszcza poprzez tworzenie obszaru pozbawionego wewnętrznych granic, wzmacnianie spójności ekonomicznej i społecznej oraz ustanowienie unii gospodarczo-walutowej, docelowo ze wspólną walutą”.

- “potwierdzenie swojej tożsamości w skali międzynarodowej, w szczególności poprzez realizację wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa”.

- “wzmocnienie ochrony praw i interesów obywateli Państw członkowskich poprzez wprowadzenie obywatelstwa Unii”.

- “rozwijanie bliskiej współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych”.

To oczywiście nie wszystkie cele Unii, jest ich znacznie więcej, ale o nich będziemy mówić w rozdziale “Przyszłość Unii Europejskiej”, ze szczególnym uwzględnieniem perspektywy wstąpienia Polski i innych krajów kandydackich do Unii Europejskiej.

II. INSTYTUCJE UNII EUROPEJSKIEJ

1.Komisja Europejska

Komisja europejska jest organem wykonawczym Wspólnoty. Często bywa uważana za symbol europejskiej idei. Chociaż jest wybierana przez narodowe rządy, nie ma w stosunku do nich żadnych zobowiązań, a jej całkowita lojalność jest podporządkowana interesom Wspólnoty jako całości. Komisja składa się z 20 członków, po dwóch z każdego z pięciu większych państw

( Francji, Hiszpanii, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Włoch ) i po jednym z każdego z dziesięciu mniejszych członków ( Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Gracji, Holandii, Irlandii, Luksemburg,

Portugalia i Szwecja ). Są oni wybierani na pięcioletnią kadencję przez Radę Ministrów, a nominację otrzymują od własnych rządów narodowych. Przed 1995 r. kadencja trwała tylko cztery lata. Czas sprawowania urzędu podlega przedłużeniu i pod koniec każdego czteroletniego okresu zwykle około połowa komisarzy otrzymuje mandat na kolejną kadencję. Pozostała część jest zastępowana nowymi nominantami.

Przewodniczący Komisji był pierwotnie wybierany na dwuletnią kadencję, chociaż w praktyce była ona przedłużana na okres czterech lat, w zasadzie w sposób automatyczny. Od 1 stycznia 1995 r. obie kadencje, zarówno Komisji, jak i przewodniczącego, zostały przedłużone do pięciu lat. Rządy państw członkowskich są teraz zobowiązane do przeprowadzenia konsultacji z Parlamentem Europejskim przed dokonaniem nominacji na stanowisko przewodniczącego Komisji. Muszą również skonsultować się z przewodniczącym-elektem przed nominowaniem innych komisarzy. Parlament Europejski drogą głosowania musi zatwierdzić przewodniczącego i innych członków Komisji, jako kolegium. Zgodnie z Traktatem z Maastricht, komisja sama może mianować wiceprzewodniczącego lub wiceprzewodniczących ze swoich członków.

Na mocy traktatu każdy z komisarzy ma inny zakres obowiązków. Mogą oni liczyć na pomoc sześciu mianowanych osób, które nie tylko są doradcami, ale także zwyczajowo interweniują w imieniu komisarzy na wszystkich szczeblach zbiurokratyzowanej Komisji.

Prawodawstwo we Wspólnocie jest tworzone poprzez akty prawne i dyrektywy. Oba instrumenty prawne powstają z inicjatywy Komisji i są przyjmowane przez Radę Ministrów.

Rozporządzenia mają charakter ogólny : są wiążące w całości i stosowane bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich. Dyrektywy są wiążące w tych państwach członkowskich, do których są skierowane. Dotyczą one nie tylko wyników, które mają być osiągnięte, ale formy i metody, jakimi zostaną osiągnięte. Komisji powierzono realizację decyzji powziętych przez Radę. Ma także znaczne autonomiczne uprawnienia w zakresie polityki konkurencji i polityki rolnej. Komisja przygotowuje projekt budżetu, który musi zostać zatwierdzony przez Radę i Parlament Europejski. W imieniu Wspólnoty negocjuje porozumienia międzynarodowe, chociaż zawarte mogą być tylko przez Radę. Komisja nadzoruje realizację prawa wspólnotowego przez kraje członkowskie. Komisja zatrudnia ok. 16 000 pracowników, głównie tłumaczy jedenastu oficjalnych języków Wspólnoty. Jej siedziba znajduje się w Brukseli, w budynku Berlaymonta,

wybudowanego w 1969 r. specjalnie dla Komisji.

2. Rada Ministrów

Jeśli Komisja jest instytucją reprezentującą ogólny interes europejski, to zadaniem Rady Ministrów jest troszczenie się o szczególne interesy każdego państwa członkowskiego. Należy ona niezaprzeczalnie do najbardziej wpływowych organów Wspólnoty. Rada składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich. W jej zebraniach bierze udział przynajmniej jeden komisarz i urzędnicy Rady. Jednakże lista jej członków się ciągle zmienia. Jeśli w porządku zebrania Rady są sprawy związane z rolnictwem, spotykają się ministrowie rolnictwa.

Posiedzenie ministrów spraw zagranicznych, zwoływane jest przynajmniej raz w miesiącu, z wyjątkiem sierpnia i jest nazywane Radą ds. Ogólnych, ponieważ ministrowie nie zawężają swojej dyskusji do tematów z zakresu spraw polityki zagranicznej. Spoczywa na nich również ciężar kierowania pracami innych rad ministerialnych oraz zajmowanie się szczególnie skomplikowanymi lub pilnymi sprawami, które nie podlegają kompetencji ich bardziej wyspecjalizowanych kolegów. Do zadań Rady ds. Ogólnych należy również przygotowanie, odbywających się dwa razy w roku, spotkań szefów rządów. Są one znane jako Rada Europejska.

Przewodnictwo Rady ma charakter rotacyjny, sprawują je kolejno ministrowie wszystkich państw członkowskich przez okres sześciu miesięcy. Minister spraw zagranicznych państwa obejmującego przewodnictwo w Radzie przyjmuje tytuł przewodniczącego Rady Ministrów, a ministerstwo spraw zagranicznych państwa, które reprezentuje, przyjmuje na siebie, z pomocą sekretariatu Rady, obowiązek organizowania prac Rady przez sześć miesięcy. Do obowiązków przewodniczącego należy dążenie do zawierania porozumień w tak wielu kwestiach, jak to tylko możliwe. W czasie kadencji każdego przewodniczącego odbywa się spotkanie na szczycie szefów państwa w kraju, który właśnie objął przewodnictwo. Natomiast większość rad specjalistycznych organizuje spotkania nieformalne w celu wymiany poglądów na temat zagadnień długoterminowych. We Wspólnocie Europejskiej Rada Ministrów pełni rolę ustawodawczą. Inicjatywę w dziedzinie ustawodawstwa wspólnotowego, tj. dyrektyw i rozporządzeń ma tylko Komisja. W większości przypadków musi ona brać pod uwagę opinię Parlamentu Europejskiego oraz niekiedy Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, ale propozycje są zatwierdzane przez Radę. Obok tworzenia ustawodawstwa Wspólnoty, przed Radą stoją jeszcze inne obowiązki. Wraz z Parlamentem Europejskim zatwierdza budżet Wspólnoty.

3. Rada Europejska

Podczas szczytu w Paryżu w 1974 r. postanowiono oficjalnie, że szefowie rządów powinni się spotykać trzy razy w roku, tworząc w ten sposób Radę Europejską. Pierwsze takie spotkanie odbył się w Dublinie w marcu 1975 r. W 1995 r. w Paryżu postanowiono, że Rada Europejska będzie spotykać się tylko dwa razy do roku. Jednak w 1990 r. , kiedy zwołano dwa dodatkowe szczyty, związane z napiętą sytuacją międzynarodową stwierdzono, że w szczególnych przypadkach Rada może spotykać się trzy lub nawet cztery razy w roku. Spotkania na szczycie odbywają się w państwie członkowskim przewodniczącego Rady Ministrów, zaś premier tego kraju zostaje przewodniczącym szczytu i jest odpowiedzialny za jego organizację. Głównym celem Rady Europejskiej jest prowadzenie nieoficjalnych, roboczych rozmów. Szefowie spotykają się sami bez urzędników w towarzystwie jedynie ministrów spraw zagranicznych.

4. Parlament Europejski

Rola Parlamentu Europejskiego w strukturach Unii Europejskiej polega na kontrolowaniu działalności Komisji Europejskiej i Rady Europejskiej. Parlament posiada także prawo uczestnictwa w procesach ustawodawczych, jak również uczestniczy w kształtowaniu budżetu. Uprawnienia Parlamentu zostały sformułowane w Traktacie Rzymskim. Należą do nich:

· prawo do zadawania pytań Komisji Europejskiej.

· prawo do dyskutowania nad Ogólnym Sprawozdaniem Rocznym przedstawionym przez Komisję

· możliwość odrzucenia budżetu rocznego

· prawo do uchwalenia wotum nieufności wobec Komisji Europejskiej, mogące doprowadzić do dymisji Komisji.

Na mocy Traktatu z Maastricht Parlament powołuje Rzecznika Praw Obywatelskich. Rola ustawodawcza sprowadza się do funkcji doradczej. Parlament jest najczęściej proszony o wydanie opinii w sprawie nowych projektów i dyrektyw. W zakresie budżetu uprawnienia Parlamentu są bardzo duże ponieważ to on wraz z Radą Ministrów uchwala go. Budżet bez zgody Parlamentu nie może zostać uchwalony. Posiedzenia sesji Parlamentu odbywają się w Strasburgu lub w Brukseli. Parlament nie posiada stałej siedziby.

5. Komitet Ekonomiczno-Społeczny

Komitet ten ma zadania czysto doradcze, jednakże zarówno Komisja jak i Rada Europejska mają obowiązek konsultowania się w kwestiach: politycznych, socjalnych, rozwoju regionalnego, edukacji, kultury, ochrony zdrowia, transeuropejskich sieci transportowych. Siedzibą Komitetu jest Bruksela.

6. Trybunał Sprawiedliwości

Trybunał Sprawiedliwości ma zagwarantować, że wszystkie państwa członkowskie będą przestrzegać postanowień traktatów i prawa obowiązującego w Unii. Trybunał rozpatruje sześć rodzajów spraw:

1. Spory między państwami członkowskimi

2. Spory między Wspólnotą Europejską, a państwami członkowskimi

3. Spory między instytucjami

4. Spory między osobami indywidualnymi, stowarzyszeniami i Wspólnotą

5. Opinie dotyczące porozumień międzynarodowych

6. Wstępne orzeczenia w sprawach przedstawionych przez sądy narodowe

Od orzeczeń Trybunału nie przysługuje odwołanie ponieważ jest on najwyższą instancją sądową w Unii Europejskiej. Procesy dotyczą najczęściej nie wywiązywania się danej instytucji z postanowień traktatów, dyrektyw itp. Orzeczenia Trybunału doprowadzają często do konsolidacji Wspólnoty. Prawo Unii chroni bowiem jej obywateli i instytucje przed wszelkimi przypadkami łamania prawa Unii.

7. Europejski Bank Inwestycyjny

Europejski Bank Inwestycyjny spełnia zarówno funkcję Banku, jak i instytucji Wspólnoty. Powstał on na mocy Traktatu Rzymskiego w 1958 roku. Zadaniem Banku jest finansowanie przedsięwzięć mających na celu rozwój Unii Europejskiej. Bank również udziela pożyczek dla państw Europy Środkowej i Wschodniej w ramach systemu Phare i TACIS. Europejski Bank Inwestycyjny ma swoją siedzibę w Luksemburgu..

1. Cele i założenia unii walutowej

Głównym celem unii walutowej jest pogłębienie współpracy w obszarach gospodarczych i walutowych. Pogłębienie to miał doprowadzić do wzmocnienia Europejskiego Systemu Walutowego, roli ECU oraz wprowadzenia wielostronnej efektywniejszej koordynacji narodowych polityk gospodarczych. Jednym z ważniejszych etapów było utworzenie Europejskiego Systemu Banków Centralnych ( EuroFedem ), który stopniowo stawałby się niezależny w stosunku do polityk walutowych i polityk w zakresie interwencji na rynku wymiany walut. W przypadku Unii Europejskiej integracja gospodarcza i walutowa oraz integracja narodowych rynków finansowych są ze sobą wzajemnie powiązane i uwarunkowane. Integracja gospodarcza doprowadziła do powstania wielkiego rynku wewnętrznego towarów i usług. Intensyfikacja handlu na tym rynku tworzy potrzebę stabilnych kursów między walutami.

Kluczowe znaczenie dla jednolitego rynku finansowego mają postanowienia Traktatu Rzymskiego dotyczące swobody osiedlania się, świadczenia usług oraz przepływu kapitałów. Swobody te razem tworzą podstawę funkcjonowania jednolitego rynku finansowego obejmującego: rynek bankowy, ubezpieczeniowy i rynek papierów wartościowych. W połączeniu z innymi elementami, takimi jak zbliżanie systemów podatkowych i ograniczanie zmienności kursów walut maja one doprowadzić do zintegrowania narodowych rynków finansowych w jeden Europejski Obszar Finansowy (European Financial Area). Warunkiem niezbędnym do zapewnienia efektywnej konkurencji między instytucjami finansowymi z różnych krajów Unii jest swobodny przepływ kapitałów między krajami członkowskimi.

Jednolity rynek finansowy postrzegany jest jako jeden z podstawowych elementów przyszłej unii walutowej, ponieważ jednolita polityka pieniężna nie może być na danym terytorium prowadzona bez zagwarantowania na nim swobodnego przepływu kapitałów. Znaczenie przyszłej waluty Unii w międzynarodowym systemie walutowym będzie uzależnione w dużej mierze od swobody w dokonywaniu w niej wszelkich transakcji handlowo-finansowych nie tylko w obrębie Wspólnoty, ale także w stosunkach z krajami spoza niej.

Szczyt w Maastricht zobowiązał państwa członkowskie do prowadzenia polityki gospodarczej w taki sposób, aby osiągnąć cele unii gospodarczo-walutowej, stosując zasadę gospodarki wolnorynkowej i wolnej konkurencji. Państwa członkowskie mają uważać swoje polityki gospodarcze za sprawę wspólnego zainteresowania i koordynować je za pomocą Rady Ekonomiczno-Finansowej ( Ecofin ). Ogólne wytyczne polityki gospodarczej są formułowane przez Radę Europejską, następnie muszą zostać zatwierdzone przez Ecofin kwalifikowaną większością głosów.

2. ECU – waluta międzynarodowa

ECU jest walutą istniejącą od 1979 roku i różni się pod wieloma względami od innych walut w międzynarodowym systemie walutowym. O rozwoju zastosowania ECU na rynkach międzynarodowych zadecydowało wiele czynników. W połowie lat 90-tych ECU wchodziła do grupy głównych walut międzynarodowych, będących codziennie przedmiotem obrotu na międzynarodowym rynku pieniężnym i kapitałowym. Podmioty gospodarcze z różnych krajów, również spoza Unii, pragnące zastosować tę walutę do różnych transakcji mają do swej dyspozycji kompletną infrastrukturę do dokonywania takich operacji. Można bowiem w niej otwierać bankowe rachunki bieżące i terminowe, są w niej wystawiane certyfikaty depozytowe, weksle handlowe, obligacje skarbowe oraz inne obligacje oraz czeki podróżnicze. ECU można posługiwać się też za pomocą kart płatniczych lub kredytowych, podobnie jak to się dzieje w przypadku posługiwania się innymi walutami wymienialnymi. Banki oferują nie tylko różnego rodzaju wkłady w ECU, ale także różne kredyty. Duże zainteresowanie uczestników międzynarodowego rynku walutowego stosowaniem ECU należy tłumaczyć głównie niechętnym nastawieniem wielu z nich do ponoszenia ryzyka związanego ze zmiennością kursów walutowych i stóp procentowych. ECU, będąc koszykiem walutowym, jest walutą bardziej stabilną niż waluty wchodzące w jej skład oraz inne waluty narodowe.

Jakkolwiek ECU zdołała zająć wysoką pozycję na rynku obligacji międzynarodowych i pełni w ten sposób jedną z funkcji pieniądza, jaką jest akumulacja wartości, nie uzyskała jednak ona roli akceptowanego na szeroką skalę środka płatniczego. Pod wieloma względami rynek finansowy ECU mimo silnego wsparcia oficjalnego nie osiągnął stadium pełnego rozwoju (dotyczy to głównie rynku obligacji). Należy podkreślić niezwykle istotny fakt, że traktat z Maastricht przewiduje wprawdzie, że ECU ma być walutą przyszłej Unii Gospodarczo-Walutowej, ale zgodnie z decyzją Rady Europejskiej, podjętą na spotkaniu w Madrycie w grudniu 1995 roku waluta ta miałaby nazywać się EURO.

3. EURO – w przyszłości jedyna waluta Unii Europejskiej

Od 1 stycznia 1999 r. EURO stanie się walutą wspólną dla jedenastu krajów Unii – Belgii, Niemiec, Hiszpanii, Francji, Irlandii, Włoch, Luksemburga, Holandii, Austrii, Portugalii, Finlandii. Tego dnia zatwierdzą kursy EURO – Komisja Europejska i Europejski Bank Centralny wobec walut tychże państw. Wyznaczenie kursów było przedostatnim z wielkich kroków na drodze do wspólnego pieniądza. Następny przystanek już końcowy, będzie w 2002 r. EURO, które przez najbliższe trzy lata używane ma być głównie w rozliczeniach, w roku 2002 istnieć będzie głównie w świecie finansów.Przez trzy “przejściowe” lata zwyczajni ludzie będą mogli płacić w nowej walucie, ale tylko za pośrednictwem kart kredytowych i czeków.

Choć od 1 stycznia 1999 r. rodzime waluty będą tylko wiernym odbiciem EURO, do portfeli eurolandczyków EURO trafi na początku 2002 r. Wówczas do obiegu wejdzie 13 mld banknotów różnego nominału i 50 mld monet. Wycofane zostaną marki, guldeny, franki.

“EURO nie jest celem samym w sobie. To instrument rozwoju ekonomicznego”- tłumaczył przewodniczący Komisji Europejskiej Jacques Santer. Uważa on także, że EURO obok dolara i jena jedną z trzech decydujących walut na świecie. Eksperci oceniają , że EURO przejmie od dolara rynek obligacji i papierów dłużnych szacowany na ok.2 bln dolarów. Strefa EURO to gospodarczy gigant na miarę USA i Japonii, potęga handlowa z prawie 19 proc. udziałem w światowym handlu.

Komisarz Unii Europejskiej zapewnia, że EURO przyniesie większy wzrost gospodarczy, więcej inwestycji, firmy będą bardziej konkurencyjne i dadzą więcej miejsc pracy. EURO ułatwi transfer kapitału i wyeliminuje ryzyko związane z wahaniem kursów. Znikną koszty transakcji i obsługi bankowej związane z istnieniem kilkunastu walut i koniecznością ich przeliczania. Odczują to zwyczajni obywatele i firmy. Ekonomiści szacują, że koszty wymiany walut pochłaniają do 15 proc. zysków firm. Połączony jedną walutą rynek 290 mln konsumentów, będzie handlową potęgą z niemal jedną piątą udziału w międzynarodowym handlu. Podróże zagraniczne i zakupy staną się we Wspólnocie wygodniejsze i tańsze.

Do wspólnej waluty nie przyłączyła się Wielka Brytania. Otóż znajduje się ona w zupełnie innej fazie cyklu gospodarczego niż pozostałe kraje Unii i takie uwarunkowania ekonomiczne wykluczają przyjęcie wspólnej stopy procentowej z 11 państwami Unii. Ponadto ważnym czynnikiem był duży sprzeciw silnych, konserwatywnych sił politycznych na Wyspach.

Wymyślone przez polityków, a urzeczywistnione przez bankierów EURO jest w każdym calu pieniądzem XXI wieku. Jego przodek – ECU powstał z koszyka europejskich walut. W nocy z 31 grudnia 1998 na 1 stycznia 1999 został zamieniony na EURO według zasady 1 ECU = 1 EURO. Bez wspólnej waluty integracja europejska, trwająca 40 lat, zatrzymałaby się w miejscu. EURO jest tylko konsekwencją powstania jednolitego rynku. Wspólny pieniądz jeszcze bardziej powiąże gospodarki 11 krajów Unii i je wzmocni wobec światowej konkurencji.

1.Rozwój Unii Europejskiej