|
Nie obrażaj więc mojej inteligencji poprzez czynione na pokaz zaniżanie własnej.
Za³o¿enia
UchodŸcy ró¿ni¹ siê od spo³ecznoœci lokalnej, gdy¿, przybywaj¹c ze swoich krajów, zwykle nie zmieniaj¹ swojej narodowoœci, kultury, religii, pogl¹dów. Co istotniejsze, przybywaj¹ ze swoim „baga¿em kulturowym”. My równie¿ posiadamy w³asny „baga¿” i nie zawsze jesteœmy tego œwiadomi. Nie wiedz¹c o „baga¿u” osoby z jakiegoœ kraju zdarza siê, ¿e nie rozumiemy sposobów jej postêpowania. Powinniœmy spróbowaæ popatrzeæ przez pryzmat kultury tej osoby, ¿eby siê przekonaæ, jak odmiennie mo¿na widzieæ te same rzeczy. Nie musimy byæ ekspertami kultury czeczeñskiej, ¿eby zrozumieæ kolegê z klasy. Warto jednak zdawaæ sobie sprawê, jak bardzo nasze wartoœci, wynikaj¹ce z kultury, maj¹ wp³yw na nasze dzia³ania. Scenariusz dotyka ró¿nic kulturowych tylko jednej grupy uchodŸców — po- chodz¹cych z Czeczenii. Jednak¿e zajêcia te mog¹ s³u¿yæ jako matryca do innych lekcji, w klasach do których uczêszczaj¹ tak¿e inni narodowoœciowo uczniowie. Cele • Uœwiadomienie sobie wartoœci istotnych dla ka¿dego z uczniów. • Uœwiadomienie sobie istnienia ró¿nic kulturowych pomiêdzy osobami na- rodowoœci polskiej i czeczeñskiej. • Poznanie kluczowych wartoœci dla kultury czeczeñskiej. Metody pracy • Praca indywidualna, praca z tekstem, dyskusja. ród³a Agnieszka Kosowicz, Czeczeni — g³ówna grupa uchodŸców w Polsce , [w:] Kosowicz A., Marek A., Muzu³manie i uchodŸcy w polskim spo³eczeñstwie , Vox Humana, Warszawa 2008, s. 79–83. 5 Izabela Czerniejewska Jak przeprowadziæ zajêcia? Wprowadzenie • Przedstaw uczniom tematykê zajêæ. • „Co jest dla ciebie wa¿ne w ¿yciu?” Zadaj zadanie ka¿demu uczniowi: pomyœlcie sobie, co jest dla was wa¿ne w ¿y- ciu — jakie wartoœci? Co wasi rodzice próbuj¹ wam wpoiæ od maleñkoœci? Ucznio- wie zapisuj¹ to sobie na kartkach papieru, a nastêpnie spotkaj¹ siê w ma³ych gru- pach i dyskutuj¹. Czy niektóre wartoœci siê powtarzaj¹? Jak myœlicie, dlaczego? • Podsumowanie. Spróbujcie podsumowaæ wynik dyskusji w klasie. Wypiszcie na tablicy te wypowiedzi, które siê najczêœciej powtarza³y. Nauczyciel powinien zwróciæ tu uwagê na fakt, ¿e pewne wartoœci powtarzaj¹ siê, poniewa¿ uczniowie s¹ wy- chowani w polskiej kulturze, ich rodzice s¹ Polakami. Rozwiniêcie • Jaki baga¿ niesie ze sob¹ osoba z Czeczenii? Praca z tekstem ma na celu przybli¿enie wartoœci istotnych dla osób pocho- dz¹cych z Czeczenii. Warto zaznaczyæ, ¿e ogromny wp³yw na przekazywanie wartoœci kulturowych ma sama wêdrówka uchodŸców. Rodzice nie s¹ w stanie w ten sam sposób przekazywaæ wielu wartoœci, gdy¿ w nowych warunkach maj¹ one zupe³nie inne, nowe znaczenie. Niektóre wartoœci zyskuj¹ na znacze- niu, inne siê dewaluuj¹ w kontakcie z inn¹ kultur¹. Wersja dla uczniów szkó³ podstawowych: Nauczyciel opowiada uczniom fragment tekstu (patrz: materia³y do zajêæ) w³asnymi s³owami. S³owa kluczowe wypisuje na osobnych kartkach papieru i po- kazuje je uczniom opowiadaj¹c o nich. Po ka¿dej opowieœci robi pauzê i pyta ucz- niów jak to wygl¹da w ich domach, czy ró¿nice s¹ znaczne? Czy niektóre z wymie- nionych wartoœci s¹ podobne do tych, które sami wczeœniej wypisaliœcie? S³owa klucze: cechy charakteru, przywi¹zanie do rodziny, szacunek dla starszych, religia. Wersja dla uczniów gimnazjum: Uczniowie otrzymuj¹ fragment tekstu (patrz: materia³y do zajêæ). Maj¹ za zadanie przeczytaæ fragment o kulturze czeczeñskiej i na jego podstawie 6 Baga¿, jaki ka¿dy z nas niesie ze sob¹ przedstawiæ, co jest wa¿ne dla osoby pochodz¹cej z Czeczenii. Dlaczego te wartoœci? Czy niektóre z wymienionych wartoœci s¹ podobne do tych, które sami wczeœniej wypisaliœcie? Mo¿esz podzieliæ tekst na mniejsze fragmenty i daæ je poszczególnym grupom. • Porównanie Zróbcie tabelkê porównuj¹c¹ wartoœci istotne dla was i dla waszych kole- gów/kole¿anek z Czeczenii. Zastanówcie siê na ile podane kategorie: „rodzi- na” czy „religia” s¹ ró¿ne, a na ile wspólne? Z czego to wynika? Zakoñczenie Na zakoñczenie zajêæ przedyskutujcie w klasie zagadnienia: 1. Jak nasze wartoœci mog¹ wp³yn¹æ na zachowanie/podejmowanie decyzji w klasie? 2. WyobraŸcie/przypomnijcie sobie sytuacjê konfliktow¹. Czym kierujecie siê w takich sytuacjach? Czyja racja jest wa¿niejsza? Materia³y do zajêæ Fragmenty tekstu Agnieszki Kosowicz: Czeczeni — g³ówna grupa uchodŸ- ców w Polsce : Pierwsi uchodŸcy z Czeczenii pojawili siê w Polsce w latach 90., ale dopiero w roku 2000, w krótkim czasie, stali siê oni dominuj¹c¹ grup¹ wœród cudzoziemców szukaj¹cych w Polsce ochrony […]. Mimo rusyfikacji prowadzonej we wszystkich obszarach imperium, Czeczeni zachowali odrêbnoœæ kulturow¹. Wiernoœæ kulturze i trady- cjom jest wa¿n¹ cech¹ ich poczucia to¿samoœci. Najbardziej charakte- rystyczn¹ cech¹ Czeczenów jest duma z przynale¿noœci do swojego narodu , oraz poczucie niez³omnoœci , niepokonania w walce z przeciw- nikami. Za swoje najwa¿niejsze przymioty Czeczeni uwa¿aj¹ niezale¿- noœæ, godnoœæ i honor . […] Konflikt w Czeczenii trwa ju¿ na tyle d³ugo, ¿e m³ode pokolenie w ogóle nie doœwiadczy³o w ¿yciu pokoju. Dzieci-uchodŸcy, które przy- je¿d¿aj¹ dziœ do Polski (nastolatkowie tak¿e!) — to praktycznie dzieci wojny. Wiele z nich nigdy w Czeczenii nie chodzi³o do szko³y, nigdy nie doœwiadczy³o ¿ycia w pokojowych warunkach, w ramach normalnie 7 Izabela Czerniejewska funkcjonuj¹cego spo³eczeñstwa. Czêsto jedynym doœwiadczeniem tych dzieci jest ¿ycie na wygnaniu, na przyk³ad w oœrodkach dla uchodŸców czeczeñskich w Inguszetii. Na ich dotychczasowe prze¿ycia sk³adaj¹ siê skrajna niepewnoœæ, poczucie zagro¿enia i wszechobecna przemoc. Lata trwania wojen powoduj¹ te¿ stopniow¹ erozjê tradycyjnych czeczeñskich wartoœci: przywi¹zania do rodziny , szacunku dla star- szych , czy religii (wiêkszoœæ Czeczenów to muzu³manie sunnici). O ile relacje miêdzyludzkie w czasie wojny ucierpia³y, w Czeczenii obserwu- je siê radykalizacjê przekonañ religijnych […]. Ogromn¹ wartoœci¹ jest dla Czeczenów rodzina , rozumiana bardzo szeroko. Spo³ecznoœæ czeczeñska sk³ada siê z rodów licz¹cych nawet kilkaset osób, które uwa¿aj¹ siê za blisk¹ rodzinê. Wiêzi i relacje miê- dzy cz³onkami rodziny uwa¿ane s¹ za sprawê najwa¿niejsz¹, którym inne ¿yciowe sprawy (np. praca) s¹ podporz¹dkowywane. G³ow¹ rodziny jest mê¿czyzna, który podejmuje wszystkie decyzje, ma te¿ obowi¹zek zapewniæ rodzinie godne utrzymanie. Rol¹ kobiety jest dbanie o dzieci i dom, a tak¿e przekazywanie m³odemu pokoleniu czeczeñskich tradycji i obyczajów. Ten podzia³ jest g³êboko zakorze- niony w kulturze — tak¿e teraz dzieci wychowywane s¹ odmiennie w zale¿noœci od p³ci. Do edukacji dziewcz¹t nie przywi¹zuje siê wiêk- szej wagi, uczone s¹ te¿ one g³ównie zaradnoœci w sprawach domo- wych, cierpliwoœci i uleg³oœci. Po¿¹danymi cechami u ch³opców s¹ nato- miast walecznoœæ i odwaga. W Czeczenii zdarza siê, choæ niezbyt czêsto, wielo¿eñstwo. Zgod- nie z tradycj¹ kobiety wczeœnie wychodz¹ za m¹¿. W Polsce wspó³¿ycie seksualne z osob¹ poni¿ej 15 roku ¿ycia jest nielegalne i karalne, nato- miast w Czeczenii piêtnastoletnie ¿ony i matki nie nale¿¹ do rzadkoœci. Rodziny s¹ te¿ liczne — przeciêtna rodzina czeczeñska ma dwoje lub troje dzieci, czêsto rodziny licz¹ jednak nawet 8 albo wiêcej osób. Pobyt na uchodŸstwie ma na czeczeñski tradycyjny model rodziny negatywny wp³yw — mê¿czyŸni trac¹ tradycyjn¹ rolê opiekunów rodzin, tych, którzy podejmuj¹ decyzje. Nuklearne rodziny odcinane s¹ od sieci krewnych i cz³onków rodów, z którymi wczeœniej wspólnie ¿yli i które stanowi³y dla nich grupê wsparcia. Zanika te¿ tradycyjny po- s³uch wobec starszyzny . W tradycyjnej strukturze spo³ecznej g³os star- szyzny by³ decyduj¹cy. To ludzie doœwiadczeni i m¹drzy podejmowali 8 Baga¿, jaki ka¿dy z nas niesie ze sob¹ decyzje w sprawach wa¿nych dla ca³ej spo³ecznoœci. Dziœ ten mecha- nizm nie funkcjonuje jak dawniej, i to z wielu powodów. Z jednej stro- ny wojna zniszczy³a ustabilizowane struktury spo³eczne, wp³ynê³y te¿ na nie podzia³y polityczne. Z drugiej, fakt migracji naruszy³ fizyczne wiêzi miêdzy ludŸmi i dotychczasowe hierarchie. Czêsto mieszkañcy oœrodków dla uchodŸców w Polsce ¿yj¹ oderwani od swoich krewnych i grup odniesienia, które dawa³y im poczucie to¿samoœci i wsparcie. Wielu ma wiêc poczucie osamotnienia i niepewnoœci, a nawet zagro¿e- nia. Przedstawiciele ró¿nych rodów traktuj¹ siê z podejrzliwoœci¹, a na- wet wrogoœci¹. W warunkach oœrodków dla uchodŸców i ¿ycia w innym kraju trady- cyjne relacje miêdzyludzkie i podzia³ ról spo³ecznych coraz czêœciej powoduje konflikty. Mê¿czyŸni nie s¹ w stanie pe³niæ swojej roli: ocze- kuj¹c na status uchodŸcy w oœrodku czêsto nie mog¹ byæ „¿ywicielami” rodziny. Tak¿e rola kobiety jest naruszana, choæ w mniejszym stopniu. Kobieta nadal troszczy siê o dom, czy raczej, w warunkach oœrodko- wych, o pokój. Pierze, gotuje, dba o czystoœæ — ró¿ne analizy sytuacji wskazuj¹, ¿e dziêki takim prostym czynnoœciom kobiety lepiej znosz¹ pobyt w oœrodku, ni¿ mê¿czyŸni, gdy¿ oni na wype³nianie swojej trady- cyjnej roli nie maj¹ w oœrodku szans. Zdarza siê, ¿e dochodzi do prze- mocy w rodzinach. Zarówno kobiety, jak mê¿czyŸni, obserwuj¹ relacje miêdzy kobietami i mê¿czyznami w Polsce, które s¹ dla nich nowe. Czy i w jakim stopniu zmieni to tradycyjne zachowania i podzia³ ról — trud- no powiedzieæ. Wa¿nym elementem ¿ycia jest dla Czeczenów religia , traktowana jako nieod³¹czny element bycia Czeczenem. Rygoryzm w przestrzega- niu wymogów islamu jest jednak w ró¿nych rodzinach ró¿ny, czêsto religijnoœæ wyra¿a siê raczej w przestrzeganiu pewnych zwyczajów, nie praktyk religijnych. Niemal wszyscy Czeczeni przywi¹zuj¹ wielk¹ wagê do kwestii niejedzenia wieprzowiny, przestrzegaj¹ te¿ ramadanu, czyli corocznego miesi¹ca postu. Sprawy modlitw odprawianych piêæ razy dziennie, czy zakrywania g³ów chust¹ przez kobiety s¹ ju¿ jednak trak- towane ró¿norodnie. |
Menu
|