węgry, Bezpieczeństwo Narodowe, Współczesne systemy polityczne

WĘGRY

PREZYDENT:JáNOS ÁDER

PREMIER:VIKTOR ORBáN

PRZEWODNICZĄCY ZGROMARZENIA KRAJOWEGO: LáSZLóKöVéR

PROKURATOR GENERALNY: POLT PéTER

WYBORY PARLAMENTARNE – 2 tury – 11 i 25 KWIETNIA 2010

1.      FIDESZ – WĘGIERSKA UNIA OBYWATELSKA – 52,73%-263 MANDATY

2.      WĘGIERSKA PARTIA ZOSJALISTYCZNA – 19,30% - 59 MANDATÓW

3.      JOBBIK – PARTIA LEPSZEJ PRAWICY WĘGIER– 16,67% - 47 MANDATÓW

4.      LMP–POLITYKA MOŻE BYĆ LEPSZA – 7,48% - 16 MANDATÓW

WYBORY PREZYDENCKIE –10 MAJA 2012

1.      EWOLUCJA SYSTEMY POLITYCZNEGO:

Do przełomu w zakresie sytuacji prawnoustrojowej doszło w drugiej połowie lat 80-tych wraz ze wzrostem znaczenia opozycji antykomunistycznej. Rosnące w siłę zjednoczone ugrupowania opozycyjne doprowadziły w dniu 13 czerwca 1989 roku to tzw. „obrad trójkątnego stołu”, gdzie przy jednym boku zasiedli przedstawiciele opozycji, przy drugim strona rządowa, przy trzecim zaś przedstawiciele ugrupowań satelickich Węgierskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej. Rozmowy zakończone 18 września 1989 roku przyniosły porozumienie (nieakceptowane przez część sił demokratycznych), zakładające podzielenie się władzą z opozycją. Pochodną tych rozmów było uchwalenie 18 października 1989 ustawy XXXI „O zmianie konstytucji”.

Pierwsze wolne wybory na Węgrzech odbyły się 25 marca oraz 8 kwietnia 1990 roku.

2.      KONSTYTUCJA

Ustawa zasadnicza Węgier, uchwalona 18 kwietnia, a podpisana 25 kwietnia 2011 roku przez prezydenta Węgier Pála Schmitta i ogłoszona w Dzienniku Ustaw.

Konstytucja weszła w życie 1 stycznia 2012 roku, zastępując starą Konstytucję z 1949 roku.

Przyjęta Konstytucja Węgier została stworzona przez rząd Viktora Orbána i parlamentarzystów z partii Fidesz i KDNP.

Konstytucja odwołuje się do Korony Węgierskiej, a także zawiera m.in. przepis o ochronie życia poczętego oraz definiuje małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny. Nowa konstytucja zmieniła również nazwę kraju z Republika Węgierska na Węgry. Definiuje także forinta jako walutę narodową, czym oddala możliwość przystąpienia do eurostrefy.

3.      WŁADZA WYKONAWCZA (PREZYDENT I RZĄD)

PREZYDENT:

o       Obywatel Węgier

o       Ukończone 35 lat

o       Zgłoszony przez co najmniej 50 deputowanych

o       Kadencja – 5 lat (maksymalnie 2 razy)

Wybory:

- wyboru dokonuje parlament na co najmniej 30 dni przed upływem kadencji urzędującego szefa państwa

- głosowanie jest tajne

- odbywa się w jednej lub kilku turach

- wybór prezydenta ogranicza się do jednej tury, jeżeli otrzyma on poparcie dwóch trzecich członków Zgromadzenia Krajowego.

- druga tura: gry nie poskutkuje pierwsza – znów uzyskanie większości

- trzecia tura: przechodzi dwóch kandydatów z najlepszymi wynikami, wystarczy zwykła większość głosów by zwyciężyć.

- wybory powinny trwać nie dłużej jak 3 dni

KOMPETENCJE:

·         Prawo inicjatywy ustawodawczej

·         Prawo wystąpienia z wnioskiem o rozpisanie referendum

·         Uprawnienie do podpisania i odmowy podpisania ustawy

·         Uprawnienie do rozwiązania Zgromadzenia Krajowego w razie zaistnienia sytuacji opisanych w Konstytucji

·         Przedstawianie parlamentowi wniosków o powołanie: prezesa Sądu Najwyższego, Prokuratora Generalnego, nominowanie wiceprezesów Sądu Najwyższego

·         Pastowanie naczelnego dowództwa sił zbrojnych

·          

RZĄD: - Rada Ministrów

Wybory:

- powoływanie Rady Ministrów rozpoczyna wniosek prezydenta, skierowany do Parlamentu o wybór kandydata na premiera.

Zgromadzenie Krajowe w ciągu 40 dni w głosowaniu jawnym, podejmują decyzję większością głosów swoich członków

- gdy prezydent zaakceptuje przedstawionych mu przez premiera kandydatów na ministrów i złożenie przysięgi – zakończenie procesu

PREMIER: skupia na sobie odpowiedzialność za prace Rady Ministrów.

o       Przewodniczy posiedzeniom Rady Ministrów

o       Podpisuje rozporządzenia i uchwały rządu

o       Troszczy się o wykonanie rozporządzeń i ustaw

o       Może wydawać rozporządzenia o mocy normatywnej

Rząd współdziała z prezydentem w ustalaniu polityki zagranicznej (zawieranie umów międzynarodowych)

4.      WŁADZA USTAWODAWCZA (PARLAMENT – ZGROMADZENIE KRAJOWE)

Zgromadzenie Krajowe jest jednoizbowym węgierskim parlamentem.

Jest "najwyższym organem władzy państwowej i przedstawicielstwa ludu".

Wybierane jest w wyborach powszechnych na kadencję trwającą 4 lata.

Składa się z 386 członków.

Parlament może zostać rozwiązany przez prezydenta, jeśli podczas tej samej kadencji uchwali on co najmniej 4 razy wotum nieufności wobec rządu lub też w wyniku ustania pełnomocnictw rządu, w ciągu 40 dni nie dokona wyboru na premiera osoby proponowanej przez prezydenta. Dodatkowo prezydent ma prawo rozwiązać parlament i ogłosić nowe wybory o ile rząd nie zatwierdzi budżetu do kwietnia każdego roku.

Parlament może także dokonać samorozwiązania, za pomocą wydania specjalnej uchwały. Zgromadzenie Narodowe nie może być rozwiązane lub samo się rozwiązać podczas stanu wyjątkowego lub krytycznego.

Pracami izby kieruje marszałek, zastępowany przez trzech wicemarszałków.

Wśród deputowanych obowiązuje zakaz łączenia stanowisk.

Deputowanym nie może być np. prezydent czy członek Trybunału Konstytucyjnego.

KOMPETENCJE:

·         Uchwala konstytucję Republiki Węgierskiej

·         Uchwala ustawy

·         Ustala plan społeczno-gospodarczy państwa

·         Ustala bilans gospodarki państwowej

·         Zatwierdza budżet państwa i jego wykonanie

·         Decyduje w sprawie ogłoszenia stanu wojny i zawarcia pokoju

·         Decyduje o programie rządu

·         Zawiera umowy międzynarodowe

·         Ogłasza stan wyjątkowy i zwołuje Radę Obrony

·         Decyduje o użyciu Sił Zbrojnych poza granicami kraju lub wewnątrz państwa

·         Wybiera: Prezydenta, Premiera, członków Trybunału Konstytucyjnego, parlamentarnych rzeczników praw obywatelskich oraz praw mniejszości narodowych i etnicznych, prezesa i wiceprezesów Państwowej Izby Obrachunkowej, prezesa Sądy Najwyższego, Prokuratora Generalnego.

5.      PROCES LEGISLACYJNY – UCHWALANIE UCHWAŁ

Inicjatywa ustawodawcza przysługuje: Prezydentowi Republiki, rządowi, wszystkim komisjom Zgromadzenia Krajowego i każdemu deputowanemu do Zgromadzenia Krajowego.

Przebieg:

1.      Projekty ustaw składane są na ręce marszałka i są najpierw przedmiotem prac właściwej komisji

2.      Po dyskusji, komisja izby przedstawia projekt do porządku obrad Zgromadzenia.

3.      Pierwsze czytanie – dotyczy ogólnych założeń projektu. Po tym etapie członkowie parlamentu mogą proponować poprawki do projektu.

4.      Ponowne posiedzenie – przedyskutowanie poprawek i przeredagowanie projektu.

5.      Kolejne czytanie – szczegółowa debata toczona w obrębie ram już przyjętych poprawek. Większość aktów może być uchwalona przez parlament zwykłą większością głosów. Niektóre projekty wymagają większości 1/3 głosów obecnych na posiedzeniu posłów, natomiast zmiany w konstytucji wymagają większości 2/3 wszystkich członków parlamentu.

6.      Podpisanie przez marszałka.

7.      Podpisanie przez prezydenta. (Prezydent gwarantuje ogłoszenie ustawy w ciągu 15 dni od jej doręczenia; w pilnych przypadkach na wniosek przewodniczącego Zgromadzenia Krajowego – 5 dni)

8.      BRAK ZGODY PREZYDENTA: Jeżeli prezydent nie zgadza się z ustawą lub z którymś z postanowień to przed upływem 5 lub 15 dni, może ustawę zwrócić Zgromadzeniu Krajowemu w celu rozpatrzenia. Zgromadzenie na nowo przeprowadza debatę i ponownie decyduje o przyjęciu. Przesłanie do Prezydenta i 5 dni na zatwierdzenie.

9.      NIEZGODNOŚĆ Z KONSTUTUCJĄ: Gdy Prezydent uzna, że projekt jest sprzeczny z Konstytucją to w terminie 5, lub 15 dni w zależności od projektu przesyła ją do zaopiniowania Trybunału Konstytucyjnego. Gdy jest sprzeczny – prezydent zwraca ustawę Zgromadzeniu, gdy nie jest sprzeczna – zobowiązany jest podpisać i ogłosić w przeciągu 5 dni.

6.      SYSTEM WYBORCZY (wybory parlamentarne)

System wyborczy do parlamentu na Węgrzech jest mieszany:

·         176 deputowanych (zarejestrować ich może 750 wyborców) wybieranych jest w jednomandatowych okręgach wyborczych w dwóch turach głosowania, jeżeli w pierwszej żaden z kandydatów nie uzyska bezwzględnej większości głosów (min. 50%). Jeśli frekwencja w pierwszej turze była mniejsza niż 50%, to w drugiej turze biorą udział wszyscy startujący, jeśli większa to ci, co mieli poparcie co najmniej 15%Natomiast jeśli jest ich mniej niż 3 to przechodzi 3 z największymi wynikami. Obowiązkowa frekwencja przy drugiej turze to 25%

·         152 deputowanych wybieranych jest w 20 wielomandatowych okręgach wyborczych w systemie proporcjonalnym wg metody Hagenbacha-Bischofa. Próg wyborczy to 5%, a dla koalicji 10% (kandydatów może zarejestrować partia, która miała swoich przedstawicieli w co najmniej ¼ okręgów jednomandatowych)

·         58 deputowanych wybieranych jest z listy krajowej. Metodą przeliczania głosów jest w tym wypadku d`Hondt. Zarejestrować kandydatów mogą partie z listami w co najmniej 7 regionach

Każdy głosujący oddaje zatem dwa głosy, jeden na indywidualnego kandydata, a drugi na listę partyjną. Zarówno prawo wyborcze czynne (możliwość głosowania), jak i bierne (prawo kandydowania) przysługuje osobom, które ukończyły przynajmniej 18 lat.

Organy funkcjonujące w ramach Zgromadzenia Krajowego:

· Komitet Izby. W jego skład wchodzą przewodniczący i wiceprzewodniczący Zgromadzenia

oraz liderzy wszystkich klubów parlamentarnych. Do jego kompetencji należy: przygotowanie

stanowiska w przedmiocie sesji Zgromadzenia i projektu porządku dziennego posiedzenia oraz

psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych

· Konferencja Przewodniczących Komisji Zgromadzenia. Jej pracami kieruje przewodniczący

parlamentu. Poza nim w skład Konferencji wchodzą również przewodniczący stałych komisji, a

w razie ich nieobecności wyznaczeni przez nich wiceprzewodniczący. Zasadniczym

obowiązkiem Konferencji jest przedkładanie, w zakresie ustalonym przez regulamin,

propozycji przewodniczącemu parlamentu oraz Komitetowi Izby.

· Przewodniczący, wiceprzewodniczący, sekretarze. Wybierani są podczas konstytuującego

posiedzenia izby. Kandydatury zgłaszają kluby parlamentarne oraz tymczasowy

przewodniczący (najstarszy wiekiem deputowany). Do obowiązków przewodniczącego należy:

realizacja praw Zgromadzenia, organizacja pracy oraz ochrona powagi i troska o zachowanie

porządku i bezpieczeństwa pracy izby. Przewodniczący ponadto ustala kiedy i w jakim zakresie

zastąpią go wiceprzewodniczący. Obowiązkiem sekretarzy jest współpraca z przewodniczącym

i wiceprzewodniczącymi podczas posiedzeń izby.

· komisje stałe, komisja śledcza. Regulamin przewiduje powołanie następujących komisji

stałych: ds. praworządności, budżetu, spraw zagranicznych, obrony narodowej oraz

immunitetu, zachowania zasady incompatibilitas kontroli mandatów. W pracach komisji

stałych mogą uczestniczyć deputowani z każdego klubu, w takiej proporcji, jaka odpowiada

liczebności w Zgromadzeniu. Zasadą jest jednocześnie, iż w każdej komisji stałej powinien się

znaleźć co najmniej jeden przedstawiciel każdego klubu. Komisja śledcza może być powołana

z inicjatywy jednej piątej deputowanych. Jeżeli komisja bada działalność rządu, organu

rządowego lub ministerstwa, jej przewodniczącym z mocy prawa jest deputowany spośród

opozycji parlamentarnej.

· Państwowa Izba Obrachunkowa. W jej skład wchodzą prezes i wiceprezesi wybierani przez

Zgromadzenie Krajowe w głosowaniu tajnym większością 2/3 głosów. Przedmiotem działania

Izby jest przed wszystkim kontrola zasadności projektu budżetu państwa, niezbędność i

celowość jego wykorzystania. Nadzoruje ona końcowe rozliczenia z wykonania budżetu

państwa, administrowanie majątkiem państwa oraz działalność przedsiębiorstw, stanowiących

własność państwa w zakresie utrzymania i pomnażania majątku. O dokonanych kontrolach

izba informuje parlament w formie sprawozdania, które powinno być opublikowane.