|
Nie obrażaj więc mojej inteligencji poprzez czynione na pokaz zaniżanie własnej.
Sem. IV
Okresy rozwoju zgryzu: § okres płodowy § okres bezzębia niemowlęcego § okres uzębienia mlecznego ® etap rozwoju uzębienia mlecznego ® etap pełnego uzębienia mlecznego ® etap przygotowania do wyrzynania pierwszych stałych trzonowców § okres wymiany uzębienia mlecznego na stałe (zgryzu mieszanego) ® etap wyrzynania pierwszych trzonowców stałych i wymiany siekaczy ® etap wymiany trzonowców i kłów mlecznych na przedtrzonowce i kły stałe oraz wyrzynania drugich trzonowców stałych § okres uzębienia stałego OKRES PŁODOWY Do trzeciego miesiąca tycia płodowego żuchwa jest cofnięte w stosunku do szczęki. W trzecim miesiącu na skutek intensywnego wzrostu żuchwa wysuwa się do przodu. W czwartym miesiącu znów intensywniej rozwija się szczęka i okolica nosowa twarzy prowadząc do dotylnej pozycji żuchwy w stosunku do szczęki i takie stosunki anatomiczne u płodu utrzymują się do urodzenia. W życiu płodowym rozwój twarzy i narządu żucia zachodzą pod wpływem czynników genetycznych i środowiska wewnątrzmacicznego. Istotną rolę, szczególnie w rozwoju żuchwy, odgrywa w tym okresie język biorąc udział w wielokrotnie powtarzającej się czynności połykania wód płodowych. Jeżeli płód rozwija się prawidłowo, w narządzie rodnym matki występują warunki fizjologiczne, a ułożenie płodu przed porodem jest korzystne istnieją sprzyjające warunki, aby żaden patologiczny czynnik nie uszkodził narządu żucia dziecka w czasie porodu.
OKRES BEZZĘBIA NIEMOWLĘCEGO Po urodzeniu warunki w narządzie żucia kształtują się głównie pod wpływem czynności fizjologicznych, jak: ssanie, połykanie, oddychanie krzyk. a w następnych okresach rozwojowych żucie i mowa. W warunkach prawidłowych u noworodka występuje cofnięcie bródki będące wyrazem małych rozmiarów żuchwy i jej dotylnego położenia w stosunku do szczęki. Jama ustna właściwa ograniczona jest bocznie i od przodu przez niskie, półkoliste wały dziąsłowe szczęki i żuchwy, z tyłu zaś przez podniebienia miękkie. W czasie spoczynku szpara ustna jest zamknięta, dziecko oddycha przez nos. Żuchwa jest nieznaczne opuszczona, między wałami dziąsłowymi występuje niewielka szpara. Język wypełnia całą jamę ustną niemowlęcia, dotykając wewnętrznej powierzchni policzków i warg. Podniebienie twarde jest płaskie, fałdy poprzeczne silnie zaznaczone. Przy zwarciu obu wałów dziąsłowych dolny jest cofnięty w stosunku do górnego o około 3.6 mm. Niekiedy wały są wyższe w odcinkach bocznych niż na przedzie, co powoduje występowanie w zwarciu niewielkiej szpary w odcinku przednim
WARUNKI ZWARCIOWE W BEZZĘBNEJ JAMIE USTNEJ NIEMOWLĘCIA W odcinku przednim krawędź sieczna dolnego wału dziąsłowego kontaktuje z płaszczyzną sieczną szczęki. W odcinkach bocznych wały dziąsłowe dolne stykają się z zagłębieniami po obu stronach szczęki zawartymi między wałami dziąsłowymi a podniebieniem. W ciągu pierwszych miesięcy życia żuchwa dzięki ruchom doprzednim wykonywanym w czasie pobierania pokarmu i dzięki wzrostowi stopniowo wysuwa się do przodu. Język biorąc udział we wszystkich czynnościach narządu żucia działa pobudzająco na rozwój wałów dziąsłowych, na powierzchnie zewnętrzne wałów ma wpływ funkcja warg i policzków. Równowaga między czynnością języka, warg i policzków zapewnia prawidłowe warunki do przekształcania się wałów dziąsłowych w wyrostki zębodołowe, wzrastające równolegle z rozwojem, mineralizacją i dojrzewaniem zawiązków zębów mlecznych. OKRES UZĘBIENIA MLECZNEGO 1. Etap wyrzynania siekaczy Około 6 m.ż. rozpoczyna się wyrzynanie siekaczy mlecznych, jako pierwsze pojawiają się zazwyczaj siekacze centralne w żuchwie, w następnej kolejności siekacze górne. Powierzchnie wargowe siekaczy dolnych kontaktują z powierzchniami podniebiennymi siekaczy górnych. W odcinkach bocznych wały dziąsłowe są jeszcze niskie, wiec zachodzenie na siebie siekaczy tzw. nagryz pionowy jest zwiększony (ok. 3/4 wysokości koron). Wraz z wyrzynaniem się zębów rozwija się kość wyrostka zębodołowego i przyzębie, zmienia się czynność pobierania pokarmu, a funkcja żucia dostarcza nowych bodźców czynnościowych modelujących łuki zębowe i zgryz. W obu szczękach zachodzą intensywne procesy wzrostowe, zwiększa się wymiar i wysokość wyrostków zębodołowych, wysokość sklepienia podniebienia i pogłębia się przedsionek jamy ustnej. Na skutek wyrzynania się trzonowców mlecznych zmniejsza się nagryz pionowy. 2. Etap pełnego uzębienia mlecznego W wieku 2,5-3 lat, tj. w pełnym uzębieniu mlecznym, ustala się zgryz o charakterystycznych dla tego okresu cechach: § kształt obu łuków zębowych jest zbliżony do półkola § nagryz pionowy siekaczy wynosi około 1/3 wysokości koron § guzki policzkowe trzonowców górnych nagryzają na zewnątrz guzków policzkowych trzonowców dolnych § linia środkowa między siekaczami przyśrodkowymi obu łuków leży w linii pośrodkowej ciała § zęby mleczne ustawione są obok siebie z zachowaniem punktów stycznych, czasami występują niewielkie wolne przestrzenie za kłami tzw. małpie szpary (cecha atawistyczna) § przeciwstawne zęby kontaktują ze sobą w tzw. triadach (każdy ząb kontaktuje z dwoma zębami przeciwstawnymi, z wyjątkiem dolnych siekaczy przyśrodkowych l górnych drugich trzonowców) § odśrodkowe powierzchnie drugich zębów trzonowych górnych i dolnych leżą w jednej płaszczyźnie, linia pionowa przebiegająca przez guzek kła górnego przylega do odśrodkowej powierzchni kła dolnego. 3. Etap poprzedzający wyrzynanie pierwszych trzonowców stałych Około 5 r.ż. następnie intensywny wzrost szczęki i żuchwy, będący wyrazem przygotowania szczek do wyrzynania zębów szóstych. Dochodzi do stopniowej resorpcji korzeni zębów mlecznych, kształtowania i mineralizacji zawiązków zębów stałych i zmiany ich położenia w kościach szczęk. Zachodzą następujące zmiany w zgryzie: § wzrost obu wyrostków zębodołowych na długość i na szerokość prowadzi do powstawania szpar (trem) między siekaczami, co stwarza warunki dla prawidłowego wyrzynania siekaczy stałych § zęby przednie ulegają starciu (szczególnie guzki kłów), co powoduje zmniejszenie nagryzu pionowego, ścierają się również guzki trzonowców § szczególnie intensywny wzrost żuchwy powoduje przesunięcie całego dolnego łuku zębowego ku przodowi, co może dawać obraz zgryzu prostego i powoduje załamanie płaszczyzny zatrzonowcowej do przodu § na obu wyrostkach zębodołowych, za drugimi trzonowcami mlecznymi pojawiają się szerokie płaszczyzny, w miejscach tych dojrzewają do wyrzynania zęby szóste.
OKRES UZĘBIENIA MIESZANEGO 1. Etap wyrzynania śle pierwszych trzonowców stałych i wymiany siekaczy Okres wymiany charakteryzuje się duża labilnością fizjologiczną pod względem czasu i kolejności wyrzynania się poszczególnych zębów. Łuki zębowe są w tym okresie szczególnie podatne na działanie szkodliwych czynników środowiskowych. Nieprawidłowa czynność mięśni, wczesna utrata zębów mlecznych, urazy, parafunkcje i dysfunkcje narządu żucia mogą prowadzić do powstawania wad zgryzu. Cechy charakterystyczne zgryzu w tym okresie to: § pogłębienie nagryzu pionowego do 2/3 wysokości koron siekaczy dolnych związane ze starciem trzonowców mlecznych l niepełną wysokością zębów szóstych § ustawianie się pierwszych trzonowców stałych w szczęce i żuchwie w pozycji guzkowej (jeśli nie nastąpiło wcześniejsze wysunięcie łuku dolnego do przodu), lub w pozycji, w której guzek policzkowy przyśrodkowy zęba górnego wchodzi w bruzdę międzyguzkową zęba dolnego. 2. Etap wymiany trzonowców l kłów mlecznych na przedtrzonowce i kły stałe oraz wyrzynania się drugich trzonowców stałych Druga faza wymiany uzębienia zaczyna się około 9 r.ż. po wyrżnięciu się zębów 6 i siekaczy stałych. Kolejno wyrzynają się pierwsze przedtrzonowce, kły i drugie przedtrzonowce, co poprzedzone jest eksfoliacia odpowiedników mlecznych tych zębów. Po wyrżnięciu zębów przedtrzonowych i związanym z tym rozwoju wyrostka zębodołowego w odcinkach bocznych ponownie zmniejsza się nagryz pionowy siekaczy. Równolegle z wyrzynaniem drugich zębów trzonowych stałych (ok. 12-13 r.ż.) utrwalają się warunki zgryzowe charakterystyczne dla uzębienia stałego. Ostateczna postać zgryzu zależy od odziedziczonego wzorca genetycznego i sumy czynników środowiska wewnętrznego i zewnętrznego, które przez cały okres rozwoju organizmu dziecka oddziaływały na jego narząd żucia.
OKRES UZĘBIENIA STAŁEGO W warunkach fizjologicznych zgryz w uzębieniu stałym ustala się około 13 r.ż. i charakteryzuje się następującymi cechami; § łuk zębowy dolny ma kształt paraboli, górny zaś elipsy § nagryz pionowy siekaczy wynosi 1/3-1/2 wysokości siekaczy dolnych § guzki policzkowe zębów bocznych górnych pokrywają guzki policzkowe zębów bocznych dolnych § linia środkowa pomiędzy siekaczami centralnymi szczęki i żuchwy pokrywa się z linią pośrodkową ciała § w zwarciu centralnym zachowane są triady czynnościowe (z wyjątkiem dolnych zębów 1 i górnych ostatnich trzonowców) § zachowane są punkty styczne pomiędzy zębami sąsiadującymi w łukach • guzek policzkowy przyśrodkowy górnego pierwszego trzonowca styka się z bruzdą międzyguzkową pierwszego trzonowca dolnego. Wyrzynanie trzeciego zęba trzonowego w warunkach prawidłowego zgryzu nie zmienia panujących warunków zwarciowych.
ZMIANY W ZGRYZIE ZWIĄZANE Z WIEKIEM W wieku dojrzałym łuki zębowe i przyzębie, biorące stale udział w czynnościach narządu żucia, podlegają działaniu dużych sil wywieranych przez układ mięśniowy. W wyniku tego dochodzi do: § różnego stopnia starcia guzków zębów trzonowych i przedtrzonowych (w zależności od sil żucia l rodzaju pożywienia) § w mniejszym stopniu również starcia brzegów siecznych siekaczy i guzków kłów § skrócenia koron anatomicznych zębów l zmniejszenia nagryzu pionowego siekaczy § starcia wypukłych powierzchni stycznych zębów, co prowadzi do powstawania kontaktów płaszczyznowych zamiast punktowych i skrócenia łuków zębowych (ok. 1 cm w wieku 40 lat) § pochylenia ku przodowi trzonowców w żuchwie i zmiany płaszczyzny zgryzowej na skutek starcia guzków.
Zadanie regulacji ogólnoustrojowej spełnia, obok ośrodkowego układu nerwowego, układ hormonalny. Hormony niebiałkowe pełnią rolę induktorów odpowiednich genów: § hormony steroidowe kory nadnerczy § hormony steroidowe gonad § hormony tarczycy Hormony białkowe działają bezpośrednio na daną czynność metaboliczną: § polipeptydowe hormony przedniego płata przysadki mózgowej § insulina § parathormon
Gruczoły wydzielania wewnętrznego działają na trzech poziomach: § l poziom - mózg i podwzgórze § II poziom - przedni płat przysadki: ® STH - hormon wzrostu ® TSH - hormon tyreotropowy ® ACTH - hormon kortykotropowy ® FSH, LH, LTH - hormony gonadotropowe § III poziom - tarczyca, kora nadnerczy, jądro, jajniki Objawy dysfunkcji układu hormonalnego wynikają z nadmiernego lub zbyt małego wytwarzania jednego, lub kilku hormonów. Hormony oddziałują wyraźnie na narząd zębowy i jamę utną, przy czym oddziaływanie to może dotyczyć ogólnego rozwoju morfologicznego zarodka, kośćca twarzy i szczęk, tworzenia zawiązków zębów, wpływać na budowie zębów, przyzębia i błony śluzowej jamy ustnej. PRZYSADKA MÓZOOWA Cześć nerwowa przysadki wydziela wazopresynę i oksytocynę. Cześć gruczołowa wydziela: gonadotopiny (FSH - folitropina, LH- luteotropina, STH lub GH - somatotropina), adrenokortykotropina ACTH, tyreotropina TSH i melanotropina.
NIEDOCZYNNOŚĆ PRZYSADKI U dzieci występuje na skutek uszkodzenia przedniego płata przysadki lub ośrodków podwzgórzowych. Dochodzi do zahamowania wzrostu i niedorozwoju płciowego. § słabe wykształcanie części twarzowej czaszki § twarz drobna, bródka cofnięta § słabo rozwinięte szczęki, szczególnie żuchwa § zaburzenia zgryzowe, stłoczenia zębów, podniebienie gotyckie § opóźnione wyrzynanie zębów mlecznych, resorpcja ich korzeni i eksfoliacja § znacznie niższy wiek zębowy § opóźnione kształtowanie zębów stałych, szczególnie ich korzeni § obszerne komory i szerokie kanały korzeniowe, otwory wierzchołkowe zamykają się późno § hypodoncja § zanik kości wyrostka zębodołowego i rozrost dziąseł
NADCZYNNOŚĆ PRZYSADKI Zwiększone wydzielanie hormonu wzrostu może prowadzić do gigantyzmu przed pokwitaniem, a do akromegalii po pokwitaniu. Gigantyzm podwzgórzowy wrodzony: § nadmierna długość ciała (53-70 cm) § przyspieszony rozwój fizyczny przy upośledzeniu umysłowym § duża głowa, wydatne guzy czołowe i luki brwiowe § hiperteloryzm (szerokie rozstawienie gałek ocznych) § antymongoidalne ustawienie szpar powiekowych § pogrubienie rysów twarzy, przerost chrząstek nosa i uszu § duże ręce i stopy § zaburzenia neurologiczne § szeroka szczeka, żuchwa wysunięta do przodu § podniebienie gotyckie § przyspieszone ząbkowanie
Akromegalia - nadmierny rozrost kości i tkanek miękkich § pogrubienia rysów twarzy § wystające guzy czołowe i kości jarzmowe, wydatne łuki brwiowe § szeroki i gruby nos § beczkowata klatka piersiowa § duże ręce i stopy § prognacja żuchwy utrudniająca żucie § &#... |
Menu
|