ustawa o rachunkowosci, I rok, Wykłady, Rachunkowość

Opracowano na podstawie:

tj. Dz.U. z

2009 r. Nr 152, poz.

1223, Nr 157, poz.

1241, Nr 165, poz.

1316.

USTAWA

z dnia 29 września 1994 r.

o rachunkowości1)

Rozdział 1

Przepisy ogólne

Art. 1.

Ustawa określa zasady rachunkowości, tryb badania sprawozdań finansowych przez

biegłych rewidentów oraz zasady wykonywania działalności w zakresie usługowego

prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Art. 2.

1. Przepisy ustawy o rachunkowości, zwanej dalej „ustawą”, stosuje się, z zastrzeżeniem

ust. 3, do mających siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej:

1) spółek handlowych (osobowych i kapitałowych, w tym również w organizacji)

oraz spółek cywilnych, z zastrzeżeniem pkt 2, a także innych osób prawnych,

z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego;

2) osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych,

spółek partnerskich oraz spółdzielni socjalnych, jeżeli ich przychody

netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni

rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej

1 200 000 euro;

1) Niniejsza ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia następujących dyrektyw Wspólnot

Europejskich:

1) dyrektywy 2001/65/WE z dnia 27 września 2001 r. zmieniającej dyrektywy 78/660/EWG,

83/349/EWG oraz 86/635/EWG w zakresie zasad oceny rocznych i skonsolidowanych sprawozdań

finansowych niektórych rodzajów spółek a także banków oraz innych instytucji finansowych

(Dz. Urz. WE L 283 z 27.10.2001),

2) dyrektywy 2003/38/WE z dnia 13 maja 2003 r. zmieniającej dyrektywę 78/660/EWG w sprawie

rocznych sprawozdań finansowych niektórych rodzajów spółek w odniesieniu do kwot wyrażonych

w euro (Dz. Urz. WE L 120 z 15.05.2003),

3) dyrektywy 2003/51/WE z dnia 18 czerwca 2003 r. zmieniającej dyrektywy 78/660/EWG,

83/349/EWG, 86/635/EWG oraz 91/674/EWG w sprawie rocznych i skonsolidowanych sprawozdań

finansowych niektórych rodzajów spółek, banków i innych instytucji finansowych oraz

zakładów ubezpieczeń (Dz. Urz. WE L 178 z 17.07.2003).

Dane dotyczące ogłoszenia aktów prawa Unii Europejskiej, zamieszczone w niniejszej ustawie – z

dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej – dotyczą ogłoszenia

tych aktów w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej – wydanie specjalne.

3) jednostek organizacyjnych działających na podstawie Prawa bankowego,

przepisów o obrocie papierami wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych,

przepisów o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej

lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, bez

względu na wielkość przychodów;

[4) gmin, powiatów, województw i ich związków, a także państwowych, gminnych,

powiatowych i wojewódzkich:

a) jednostek budżetowych,

b) gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych,

c) zakładów budżetowych,

d) funduszy celowych niemających osobowości prawnej;]

<4) gmin, powiatów, województw i ich związków, a także:

a) państwowych, gminnych, powiatowych i wojewódzkich jednostek

budżetowych,

b) gminnych, powiatowych i wojewódzkich zakładów budżetowych,

c) państwowych funduszy celowych;>

5) jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, z wyjątkiem

spółek, o których mowa w pkt 1 i 2;

6) osób zagranicznych, oddziałów i przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych,

w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej;

7) jednostek niewymienionych w pkt 1–6, jeżeli otrzymują one na realizację zadań

zleconych dotacje lub subwencje z budżetu państwa, budżetów jednostek

samorządu terytorialnego lub funduszów celowych – od początku roku obrotowego,

w którym dotacje lub subwencje zostały im przyznane.

2. Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych

oraz spółki partnerskie mogą stosować zasady rachunkowości określone ustawą

również od początku następnego roku obrotowego, jeżeli ich przychody netto ze

sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy

są niższe niż równowartość w walucie polskiej 1 200 000 euro. W tym przypadku

osoby te lub wspólnicy przed rozpoczęciem roku obrotowego są obowiązani

do zawiadomienia o tym urzędu skarbowego, właściwego w sprawach opodatkowania

podatkiem dochodowym.

3. Jednostki sporządzające sprawozdania finansowe zgodnie z Międzynarodowymi

Standardami Rachunkowości, Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości

Finansowej oraz związanymi z nimi interpretacjami ogłoszonymi w formie

rozporządzeń Komisji Europejskiej, zwanymi dalej „MSR”, stosują przepisy

ustawy oraz przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie, w zakresie nieuregulowanym

przez MSR.

Art. 3.

1. Ilekroć w ustawie jest mowa o:

1) jednostce – rozumie się przez to podmioty i osoby określone w art. 2 ust. 1;

nowe brzmienie pkt 4

w ust. 1 w art. 2

wchodzi w życie z dn.

1.01.2011 r. (Dz. U. z

2009 r. Nr 157, poz.

1241)

©Kancelaria Sejmu s. 3/3

2009-10-27

2) banku – rozumie się przez to jednostkę działającą na podstawie przepisów

Prawa bankowego;

3) zakładzie ubezpieczeń – rozumie się przez to jednostkę prowadzącą działalność

ubezpieczeniową na podstawie przepisów o działalności ubezpieczeniowej;

3a) przepisach o obrocie papierami wartościowymi – rozumie się przez to przepisy

ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, ustawy o nadzorze nad

rynkiem kapitałowym, ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania

instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o

spółkach publicznych;

3b) zakładzie reasekuracji – rozumie się przez to jednostkę prowadzącą działalność

reasekuracyjną na podstawie przepisów o działalności reasekuracyjnej;

4) udziałach lub udziałowcach – rozumie się przez to również odpowiednio akcje

lub akcjonariuszy;

5) krajowych środkach płatniczych, walutach obcych i dewizach – rozumie się

przez to krajowe środki płatnicze, waluty obce i dewizy, o których mowa w

przepisach Prawa dewizowego;

5a) członku organu jednostki – rozumie się przez to osobę fizyczną, pełniącą

funkcję członka zarządu lub innego organu zarządzającego, członka rady

nadzorczej lub innego organu nadzorującego, jak również innego organu administrującego

jednostki, powołaną do pełnienia tej funkcji zgodnie z postanowieniami

umowy spółki, statutu lub innymi obowiązującymi jednostkę

przepisami prawa;

6) kierowniku jednostki – rozumie się przez to członka zarządu lub innego organu

zarządzającego, a jeżeli organ jest wieloosobowy – członków tego organu,

z wyłączeniem pełnomocników ustanowionych przez jednostkę. W

przypadku spółki jawnej i spółki cywilnej za kierownika jednostki uważa się

– wspólników prowadzących sprawy spółki, w przypadku spółki partnerskiej

– wspólników prowadzących sprawy spółki albo zarząd, a w odniesieniu do

spółki komandytowej i spółki komandytowo-akcyjnej – komplementariuszy

prowadzących sprawy spółki. W przypadku osoby fizycznej prowadzącej

działalność gospodarczą za kierownika jednostki uważa się tę osobę; przepis

ten stosuje się odpowiednio do osób wykonujących wolne zawody. Za kierownika

jednostki uważa się również likwidatora, a także syndyka lub zarządcę

ustanowionego w postępowaniu upadłościowym;

7) organie zatwierdzającym – rozumie się przez to organ, który zgodnie z obowiązującymi

jednostkę przepisami prawa, statutem, umową lub na mocy

prawa własności jest uprawniony do zatwierdzania sprawozdania finansowego

jednostki. W przypadku spółki osobowej, z wyjątkiem spółki komandytowo-

akcyjnej, oraz spółki cywilnej przez organ zatwierdzający rozumie się

jej wspólników;

8) okresie sprawozdawczym – rozumie się przez to okres, za który sporządza się

sprawozdanie finansowe w trybie przewidzianym ustawą lub inne sprawozdania

sporządzone na podstawie ksiąg rachunkowych;

©Kancelaria Sejmu s. 4/4

2009-10-27

9) roku obrotowym – rozumie się przez to rok kalendarzowy lub inny okres

trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych, stosowany również

do celów podatkowych. Rok obrotowy lub jego zmiany określa statut lub

umowa, na podstawie której utworzono jednostkę. Jeżeli jednostka rozpoczęła

działalność w drugiej połowie przyjętego roku obrotowego, to można księgi

rachunkowe i sprawozdanie finansowe za ten okres połączyć z księgami

rachunkowymi i sprawozdaniem finansowym za rok następny. W przypadku

zmiany roku obrotowego pierwszy po zmianie rok obrotowy powinien być

dłuższy niż 12 kolejnych miesięcy;

10) dniu bilansowym – rozumie się przez to dzień, na który jednostka sporządza

sprawozdanie finansowe;

11) przyjętych zasadach (polityce) rachunkowości – rozumie się przez to wybrane

i stosowane przez jednostkę rozwiązania dopuszczone ustawą, w tym także

określone w MSR, zapewniające wymaganą jakość sprawozdań finansowych;

12) aktywach – rozumie się przez to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe

o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń,

które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych;

13) aktywach trwałych – rozumie się przez to aktywa jednostki, które nie są zaliczane

do aktywów obrotowych, o których mowa w pkt 18;

14) wartościach niematerialnych i prawnych – rozumie się przez to, z zastrzeżeniem

pkt 17, nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa

majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym

okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania

na potrzeby jednostki, a w szczególności:

a) autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,

b) prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych

oraz zdobniczych,

c) know-how.

W przypadku wartości niematerialnych i prawnych oddanych do używania

na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub leasingu, wartości niematerialne

i prawne zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron umowy, zgodnie z

warunkami określonymi w ust. 4. Do wartości niematerialnych i prawnych

zalicza się również nabytą wartość firmy oraz koszty zakończonych prac

rozwojowych;

15) środkach trwałych – rozumie się przez to, z zastrzeżeniem pkt 17, rzeczowe

aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej

użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone

na potrzeby jednostki. Zalicza się do nich w szczególności:

a) nieruchomości – w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu,

budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze

własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo

do lokalu użytkowego,

©Kancelaria Sejmu s. 5/5

2009-10-27

b) maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,

c) ulepszenia w obcych środkach trwałych,

d) inwentarz żywy.

Środki trwałe oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy

lub leasingu zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron umowy, zgodnie

z warunkami określonymi w ust. 4;

16) środkach trwałych w budowie – rozumie się przez to zaliczane do aktywów

trwałych środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już

istniejącego środka trwałego;

17) inwestycjach – rozumie się przez to aktywa posiadane przez jednostkę w celu

osiągnięcia z nich korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu

wartości tych aktywów, uzyskania przychodów w formie odsetek, dywidend

(udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji

handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i

wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę,

lecz są posiadane przez nią w celu osiągnięcia tych korzyści. W przypadku

zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji przez inwestycje rozumie się

lokaty;

18) aktywach obrotowych – rozumie się przez to tę część aktywów jednostki,

które w przypadku:

a) aktywów rzeczowych, o których mowa w pkt 19 – są przeznaczone do

zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu

normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej działalności, jeżeli

trwa on dłużej niż 12 miesięcy,

b) aktywów finansowych, o których mowa w pkt 24 – są płatne i wymagalne

lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego

lub od daty ich założenia, wystawienia lub nabycia, albo stanowią aktywa

pieniężne,

c) należności krótkoterminowych – obejmują ogół należności z tytułu dostaw

i usług oraz całość lub część należności z innych tytułów niezaliczonych

do aktywów finansowych, a które stają się wymagalne w ciągu

12 miesięcy od dnia bilansowego,

d) rozliczeń międzyokresowych – trwają nie dłużej niż 12 miesięcy od dnia

bilansowego;

19) rzeczowych aktywach obrotowych – rozumie się przez to materiały nabyte w

celu zużycia na własne potrzeby, wytworzone lub przetworzone przez jednostkę

produkty gotowe (wyroby i usługi) zdatne do sprzedaży lub w toku

produkcji, półprodukty oraz towary nabyte w celu odprzedaży w stanie nieprzetworzonym;

20) zobowiązaniach – rozumie się przez to wynikający z przeszłych zdarzeń

obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które

spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki;

©Kancelaria Sejmu s. 6/6

2009-10-27

21) rezerwach – rozumie się przez to zobowiązania, których termin wymagalności

lub kwota nie są pewne;

22) zobowiązaniach krótkoterminowych – rozumie się przez to ogół zobowiązań

z tytułu dostaw i usług, a także całość lub tę część pozostałych zobowiązań,

które stają się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego;

23) instrumentach finansowych – rozumie się przez to kontrakt, który powoduje

powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązania finansowego

albo instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron pod warunkiem, że z

kontraktu zawartego między dwiema lub więcej stronami jednoznacznie wynikają

skutki gospodarcze, bez względu na to, czy wykonanie praw lub zobowiązań

wynikających z kontraktu ma charakter bezwarunkowy albo warunkowy.

Do instrumentów finansowych nie zalicza się w szczególności:

a) rezerw i aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego,

b) umów o gwarancje finansowe, które ustalają wykonanie obowiązków z

tytułu udzielonej gwarancji, w formie zapłacenia kwot odpowiadających

stratom poniesionym przez beneficjenta na skutek niespłacenia wierzytelności

przez dłużnika w wymaganym terminie,

c) umów o przeniesienie praw z papierów wartościowych w okresie pomiędzy

terminem zawarcia i rozliczenia transakcji, gdy wykonanie tych

umów wymaga wydania papierów wartościowych w określonym terminie,

również wtedy, gdy przeniesienie tych praw następuje w formie zapisu

na rachunku papierów wartościowych, prowadzonym przez podmiot

upoważniony na podstawie odrębnych przepisów,

d) aktywów i zobowiązań z tytułu programów, z których wynikają udziały

pracowników oraz innych osób związanych z jednostką w jej kapitałach

lub w kapitałach innej jednostki z grupy kapitałowej, do której należy

jednostka,

e) umów połączenia spółek, z których wynikają obowiązki określone w art.

44b ust. 9;

24) aktywach finansowych – rozumie się przez to aktywa pieniężne, instrumenty

kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki, a także wynikające z kontraktu

prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów

finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach;

25) aktywach pieniężnych – rozumie się przez to aktywa w formie krajowych

środków płatniczych, walut obcych i dewiz. Do aktywów pieniężnych zalicza

się również inne aktywa finansowe, w tym w szczególności naliczone odsetki

od aktywów finansowych. Jeżeli aktywa te są płatne lub wymagalne w ciągu

3 miesięcy od dnia ich otrzymania, wystawienia, nabycia lub założenia (lokaty),

to na potrzeby rachunku przepływów pieniężnych zalicza się je do środków

pieniężnych, chyba że ujmuje się je w przepływach z działalności inwestycyjnej

(lokacyjnej);

26) instrumentach kapitałowych – rozumie się przez to kontrakty, z których wynika

prawo do majątku jednostki, pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu

wszystkich wierzycieli, a także zobowiązanie się jednostki do wyemi©

Kancelaria Sejmu s. 7/7

2009-10-27

towania lub dostarczenia własnych instrumentów kapitałowych, a w szczególności

udziały, opcje na akcje własne lub warranty;

27) zobowiązaniach finansowych – rozumie się przez to zobowiązanie jednostki

do wydania aktywów finansowych albo do wymiany instrumentu finansowego

z inną jednostką, na niekorzystnych warunkach;

28) zobowiązaniach warunkowych – rozumie się przez to obowiązek wykonania

świadczeń, których powstanie jest uzależnione od zaistnienia określonych

zdarzeń;

29) aktywach netto – rozumie się przez to aktywa jednostki pomniejszone o zobowiązania,

odpowiadające wartościowo kapitałowi (funduszowi) własnemu;

30) przychodach i zyskach – rozumie się przez to uprawdopodobnione powstanie

w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej

wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów, albo zmniejszenia

wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub

zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez

udziałowców lub właścicieli;

31) kosztach i stratach – rozumie się przez to uprawdopodobnione zmniejszenia

w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej

wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia

wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału

własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków

przez udziałowców lub właścicieli;

32) pozostałych kosztach i przychodach operacyjnych – rozumie się przez to

koszty i przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki,

a w szczególności koszty i przychody związane:

a) z działalnością socjalną,

b) ze zbyciem środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości

niematerialnych i prawnych, a także nieruchomości oraz wartości niematerialnych

i prawnych zaliczonych do inwestycji,

c) z utrzymywaniem nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych

zaliczonych do inwestycji, w tym także z aktualizacją wartości tych inwestycji,

jak również z ich przekwalifikowaniem odpowiednio do środków

trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, jeżeli do wyceny inwestycji

przyjęto cenę rynkową bądź inaczej określoną wartość godziwą,

d) z odpisaniem należności i zobowiązań przedawnionych, umorzonych,

nieściągalnych, z wyjątkiem należności i zobowiązań o charakterze publicznoprawnym

nieobciążających kosztów,

e) z utworzeniem i rozwiązaniem rezerw, z wyjątkiem rezerw związanych z

operacjami finansowymi,

f) z odpisami aktualizującymi wartość aktywów i ich korektami, z wyjątkiem

odpisów obc...